Αρθρογράφος: Βασίλης Καπούλας

Σήμερα μετά την “πανηγυρική” ομιλία του Ρ.Τ. Ερντογάν  διαψεύστηκαν όλοι όσοι υποστήριζαν πως ο πρόεδρος της Τουρκίας δεν έχει σκοπό να αποσυρθεί από τη Συνθήκη του Μοντρέ.

Η σημερινή ρήση του Ερντογάν “η Συνθήκη θα αντικατασταθεί μόλις βρεθεί κάτι καλύτερο”  επιβεβαιώνει πως ο Ερντογάν έχει λάβει αποφάσεις που , μακάρι να διαψευστούμε, θα βάλουν “φωτιά” σε ολόκληρη την περιοχή και θα μπλέξουν την χώρα μας σε πολεμικές περιπέτειες.

Διαβάστε επίσης:

Ο απόλυτος κυρίαρχος στην Μαύρη Θάλασσα

Η διένεξη Ρωσίας-Ουκρανίας έχει επιταχύνει τις εξελίξεις. Οχι για την σύγκρουση αυτή καθαυτή αλλά γιατί ο Ερντογάν δεν θέλει πλέον τους Αμερικανούς εντός Μαύρης Θάλασσας.

Τον λόγο μας τον παρουσίασε Τούρκος αναλυτής και είναι τα συνολικά ενεργειακά αποθέματα φυσικού αερίου και πετρελαίου που υπάρχουν στην περιοχή ενώ υφίσταται και ο αγωγός TurkishStream.

Στο πλαίσιο αυτό μην θεωρήσουμε απίθανό, και αν κυβερνά ακόμη ο Ερντογάν, να υπάρξει διμερής Συνθήκη Ρωσίας-Τουρκίας σε πρώτη φάση και έπειτα Τουρκίας-Βουλγαρίας ή Τουρκίας-Ρουμανίας προκειμένου να ελέγξει πλήρως αυτόν τον ζωτικό χώρο. Αυτό θα επικυρώσει και την αναθεωρητική στρατηγική της Τουρκίας.

Η Σύμβαση του Μοντρέ και η στρατικοποίηση της Λήμνου και της Σαμοθράκης

Η Συνθήκη του Μοντρέ δεν αφορά όμως μόνο τα τουρκικά Στενά αλλά αφορά και τα ελληνικά νησιά, κάτι που ελάχιστοι γνωρίζουν γι αυτό εξαρχής δεν αντιλήφθηκαν ότι ο Ερντογάν κινείται και προς αναθεώρηση/κατάργηση της Συνθήκης του Μοντρέ αλλά και της Συνθήκης της Λωζάνης.

Παρότι η Συνθήκη της Λωζάνης φαινόταν να έχει διευθετήσει ικανοποιητικά τα συμφέροντα των συμβαλλόμενων κατά τα πρώτα χρόνια μετά τη σύναψη της, η τουρκική ηγεσία ήταν δυσαρεστημένη με το δυσλειτουργικό καθεστώς ελέγχου που προέβλεπε η «Περί των Στενών» Σύμβαση της Λωζάνης.

Στο πλαίσιο αυτό, η Τουρκία άρχισε -κατά παράβαση των συμβατικών της δεσμεύσεων- να εξοπλίζει και οχυρώνει τα Στενά, ενώ παράλληλα επιδίωξε την εκ των υστέρων αποδοχή του γεγονότος αυτού από τα άλλα συμβαλλόμενα κράτη. Με δεδομένο ότι δεν υπήρχαν διμερείς διαφορές μεταξύ των δύο κρατών (οι οικονομικές διαφορές που είχαν προκύψει από την Ανταλλαγή Πληθυσμών διευθετήθηκαν με το Σύμφωνο της 10ης Ιουνίου 1930), η ελληνική πλευρά αποφάσισε να υποστηρίξει το τουρκικό αίτημα, υπό την επιφύλαξη ότι θα καταργούνταν και τα Άρθρα 4, 6 και 7 της Σύμβασης, τα οποία προέβλεπαν την πλήρη αποστρατικοποίηση των νησιών του βορειοανατολικού Αιγαίου (μεταξύ των οποίων η Λήμνος και η Σαμοθράκη).

Η τουρκική ηγεσία συμφώνησε εύκολα με το αίτημα αυτό, και σε επιστολή που έστειλε ο πρέσβης της Τουρκίας στην Αθήνα Ρουσέν Εσρέφ (Ruşen Eşref Unaydın) στον Ιωάννη Μεταξά στις 6 Μαΐου 1936 ανέφερε ότι «Κατ’ εντολήν της κυβερνήσεώς μου, είμαστε εξ ολοκλήρου σύμφωνοι όσον αφορά στη στρατικοποίηση των νησιών ταυτόχρονα με εκείνη των Στενών».

Σε συνέχεια της συμφωνίας αυτής, τον Ιούνιο του 1936 συγκλήθηκε διεθνής διάσκεψη στο Μοντρέ της Ελβετίας, όπου συμφωνήθηκε η αναθεώρηση της Σύμβασης της Λωζάνης για τα Στενά και η υποκατάστασή της από τη Σύμβαση του Μοντρέ (20 Ιουλίου 1936).

Με αυτήν, καταργήθηκε η υποχρέωση αποστρατικοποίησης των Στενών και η Διεθνής Επιτροπή των Στενών, τα καθήκοντα της οποίας ανέλαβε εξ ολοκλήρου η Τουρκία.

Με δεδομένο ότι η τελευταία είχε ήδη εξοπλίσει τα ηπειρωτικά εδάφη της ζώνης των Στενών, με το πέρας της διάσκεψης έσπευσε να οχυρώσει και τα νησιά της ζώνης αυτής (δηλαδή τα νησιά της Προποντίδας, την Ίμβρο και την Τένεδο), ενώ η Ελλάδα οχύρωσε αντίστοιχα τη Λήμνο και τη Σαμοθράκη.

Μάλιστα κατά τη διάρκεια της συνεδρίασης της τουρκικής εθνοσυνέλευσης που επικύρωσε τη Σύμβαση του Μοντρέ στις 31 Ιουλίου 1936, ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών Τεβφίκ Ρουστού Αράς (Tevfik Rüştü Araş) ανέφερε ότι «Με τη Σύμβαση του Μοντρέ αναθεωρείται και ο όρος της Σύμβασης της Λωζάννης του 1923 που προέβλεπε καθεστώς αποστρατικοποίησης για τα νησιά Λήμνο και Σαμοθράκη, τα οποία ανήκουν στη γείτονα και φίλη Ελλάδα, γεγονός που μας δίνει ιδιαίτερη ικανοποίηση».

Περίπου τρεις δεκαετίες αργότερα, και χωρίς ποτέ στο μεταξύ να έχει αμφισβητηθεί το δικαίωμα της Ελλάδας να στρατικοποιήσει τα νησιά αυτά, το 1969 η Τουρκία διαμαρτυρήθηκε με διάβημα προς την Αθήνα για τις «απόπειρες στρατικοποίησης» της Λήμνου. Μη διαβλέποντας την τουρκική μεταστροφή, η ελληνική κυβέρνηση επιβεβαίωσε ότι στο νησί υπήρχαν στρατιωτικές εγκαταστάσεις, σύμφωνα με όσα προέβλεπε η Σύμβαση του Μοντρέ.

Η τουρκική πλευρά ωστόσο απέρριψε τον ελληνικό ισχυρισμό, υποστηρίζοντας -σε αντίθεση με ότι η ίδια είχε δεχτεί 33 χρόνια νωρίτερα- ότι η Συνθήκη του Μοντρέ είχε αποκλειστικό σκοπό την εξυπηρέτηση της ασφάλειας της Τουρκίας, και ότι εφόσον τα δύο ελληνικά νησιά δεν αναφέρονταν ρητά σε αυτή, η συνθήκη δεν αναθεώρησε τους περιορισμούς στρατικοποίησης νησιών εκτός της τουρκικής επικράτειας. Με άλλα λόγια, η Άγκυρα υποστήριξε -και επιμένει έκτοτε να υποστηρίζει- ότι για τα ελληνικά νησιά ισχύει το προηγούμενο καθεστώς αποστρατικοποίησης όπως αυτό ορίστηκε από τη Σύμβαση της Λωζάνης

Τί ακολουθεί μετά;

Αρα βλέπουμε ότι ο Ερντογάν εχει ένα μακροχρόνιο σχεδιασμό που στόχο έχει να αποδεσμευτεί από τις συνθήκες-κατάλοιπα των Κεμαλιστών και των Δυτικών και να δημιουργήσει νέες συνθήκες που θα αντανακλούν την τωρινή ισορροπία ισχύος στην περιοχή (όπως αυτός την φαντάζεται).

Είναι προφανές πως μετά την Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης, ακολουθεί η Συνθήκη του Μοντρέ και έπειτα η Συνθήκη της Λωζάνης.

H κατάργηση της Συνθήκης του Μοντρέ συνεπάγεται αυτόματα και επικαιροποίηση της Συνθήκης της Λωζάνης.

Η Ελλάδα πρέπει να είναι έτοιμη για επεισόδιο με την Τουρκία με φόντο τα δήθεν “αποστρατικοποιημένα” νησιά. Αν όντως προχωρήσει και σε ακύρωση της Συνθήκης του Μοντρέ, τότε θα υπάρξουν πιέσεις από ΗΠΑ ακόμη και για επέκταση των ΕΧΥ 12 ναυτικά μίλια…