Από τη μέρα που ανέλαβε πρόεδρος των ΗΠΑ ο Donald Trump η Αμερική οδεύει σε ένα μείγμα μονομερισμού και απομονωτισμού. Με άλλα λόγια, η Ουάσινγκτον δεν ”κλείνεται” στον εαυτό της αλλά όταν ανοίγεται στον κόσμο, δρα μονομερώς.
Κάπως έτσι -τηρουμένων των αναλογιών που επιβάλλονται λόγω σύγκρισης διαφορετικών χρονικών περιόδων- πολιτεύτηκε και ο George Bush Jr μετά την 11η Σεπτεμβρίου. Η εξωτερική πολιτική του Trump μπορεί να χαρακτηριστεί αναθεωρητική ως προς τα πεπραγμένα του προκατόχου του Barack Obama αλλά και του Bill Clinton.
Πρόσφατα, ο James Freeman στην Wall Street Journal παρομοίασε την εξωτερική πολιτική του Trump με την αντίστοιχη του Ronald Reagan στο κομμάτι της αύξησης των δαπανών για την άμυνα και την προσεκτική χρήση της ανά τον κόσμο, με αφορμή την επιχείρηση στο Ιράκ που προκάλεσε τον θάνατο του Ιρανού Σουλεϊμανί. Σε κάθε περίπτωση, η εξωτερική πολιτική του Trump επηρεάζει όλους τους συμμάχους των ΗΠΑ και μεταξύ αυτών, την Ελλάδα και την Κύπρο.
Οι ΗΠΑ έχουν επίσημα ονομάσει την Κίνα ως νέα απειλή το 2017 και το πιο σημαντικό, για πρώτη φορά στην πρόσφατη Σύνοδο Κορυφής του ΝΑΤΟ, αναφέρθηκε το Πεκίνο ως χώρα που προκαλεί ανησυχία. Με άλλα λόγια, οι ΗΠΑ θα χρειαστούν συμμάχους για να ολοκληρώσουν με επιτυχία την πολιτική που εγκαινίασε ο Barack Obama γνωστή ως Pivot to Asia. Υπάρχει μια σειρά επιχειρημάτων που αποδεικνύει οτι η Αμερική είναι απαραίτητο να έχει συμμάχους και πως η μονομερής δράση της δεν αρκεί, όσο ισχυρή και αν είναι.
Το επιχείρημα της ηγεμονικής σταθερότητας που ο Αμερικανός Καθηγητής Stephen Krasner μαζί με τους Rober Gilpin και Charles Kindleberger έθεσαν για να εξηγήσουν τρόπους δημιουργίας ρεαλιστικής διεθνούς τάξης, αναφέρουν πως μια δύναμη στον κόσμο προσφέρει ισορροπία στις διεθνείς υποθέσεις εάν προσφέρει συλλογικά αγαθά.
Ως συλλογικά αγαθά λογίζονται τα εξής: χρηματοπιστωτική σταθερότητα, ασφάλεια προκειμένου το εμπόριο να διεξάγεται απρόσκοπτα, άμυνα έναντι απειλών κτλ. Οι ΗΠΑ από το τέλος του Β’ Π.Π δημιούργησαν εκείνες τις δομές που τόσο κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου όσο και μετά το τέλος του, αποτέλεσαν θέλγητρα για χώρες ώστε να προσδεθούν οικειοθελώς στο αμερικανικό άρμα.
Με άλλα λόγια, δεν αρκεί να έχει την απαραίτητη ισχύ μια δύναμη για να καθορίζει τον ιστορικό ρου, αλλά χρειάζεται επίσης να θεωρούν τα υπόλοιπα κράτη ως κέρδος τους το να προσδεθούν στο άρμα της. Να είναι δυνατή αλλά και θελκτική. Αν οι ΗΠΑ απομακρυνθούν από τις διεθνείς υποθέσεις, τότε οι σύμμαχοι θα πάψουν να υπολογίζουν τις ΗΠΑ μην έχοντας κίνητρα ώστε να είναι επιβάτες στο αμερικανικό άρμα. Σίγουρα θα αναζητήσουν άλλες δυνάμεις που θα μπορούν να ανταποκριθούν στις ανάγκες τους.
Επιπρόσθετα, οι ΗΠΑ δεν μπορούν πλέον να αποκοπούν από τη διεθνή πολιτική. Ο πρόεδρος Trump έχει δηλώσει αρκετές φορές ”τι δουλειά έχει η Αμερική σε ατελείωτους πολέμους” (για τη μη προστασία των Κούρδων στη Συρία) όμως η έντονη πολυπραγμοσύνη του έναντι του Ιράν, αποδεικνύει οτι οι ΗΠΑ δε γίνεται να αποχωρήσουν από τη Μέση Ανατολή. Η Αμερική είναι μια παγκόσμια δύναμη και επομένως, έχει παγκόσμια ζωτικά συμφέροντα πέραν από τους δύο ωκεανούς που αν τα περιφρονήσει, θα έχει κόστος στο εσωτερικό της.
Δεν είναι όμως μόνο αυτά τα επιχειρήματα που καθιστούν αναγκαία την αμερικανική παρουσία σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της γης. Η δομή του σύγχρονου διεθνούς συστήματος δεν φιλοξενεί εκείνες τις φιλικές προϋποθέσεις προς τις ΗΠΑ, βάσει των οποίων οι ΗΠΑ θα μπορούν να έχουν την πολυτέλεια να επιλέγουν την μη παρέμβασή τους σε περιοχές του κόσμου.
Η μονοπολική στιγμή (χοντρικά, από το 1992 έως και την 11η Σεπτεμβρίου) όπου η παντοδυναμία των ΗΠΑ δεν μπορούσε να αμφισβητηθεί από εχθρούς και φίλους, έχει παρέλθει. Η διεθνής πολιτική ακολουθεί τη φύση. Μισεί το κενό. Κίνα και Ρωσία είναι έτοιμες να καλύψουν τα κενά που αφήνουν οι ΗΠΑ και να προσφέρουν χρήμα και ασφάλεια σε χώρες που οι ΗΠΑ δε θα φερθούν συμμαχικά.
Η εγκατάλειψη των διεθνών υποθέσεων από πλευράς των ΗΠΑ, είναι πιθανή μόνο εάν οι ΗΠΑ έχουν αποφασίσει οτι δεν επιθυμούν να διατηρήσουν την πρωτοκαθεδρία στις διεθνείς υποθέσεις και τον τρέχοντα αιώνα. Απόφαση εξόχως απίθανη.
Από την άλλη πλευρά, δεν πρέπει να ανεμένουμε και το άλλο άκρο. Μην αναμένουμε έντονο παρεμβατισμό σε κάθε γωνιά της γης. Επειδή ακριβώς τα μερίδια ισχύος έχουν υποστεί ανακατανομή, οι ΗΠΑ δεν διαθέτουν τους πόρους που διέθεταν πχ κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου.
Οι παρεμβάσεις των ΗΠΑ θα είναι επιλεκτικές και θα προτιμούν διμερείς σχέσεις με κράτη-κλειδιά. Θα μπορούσαμε να πούμε πως μια νέα πολιτική ανάσχεσης της Κίνας και της Ρωσίας σε συνθήκες πολυπολικού κόσμου, είναι πιθανό να λάβει χώρα. Η αμερικανική διπλωματική και στρατηγική παράδοση είναι πλούσια λόγω της παρακαταθήκης ενός μεγάλου μυαλού, του George Kennan. Η περιοχή από το Γιβραλτάρ έως και την Ιαπωνία (αυτό που ο Nicholas Spykman ονόμαζε Rimland/Περίμετρο) είναι ζωτικής σημασίας για τις ΗΠΑ.
Η Ελλάδα και η Κύπρος εντάσσονται σε αυτήν την περιοχή και δεν τίθεται θέμα περιφρόνησης των ΗΠΑ ως προς τα συμφέροντα του Ελληνισμού. Αυτό που μένει να δούμε είναι προς ποιά κατεύθυνση θα πάει η Τουρκία η οποία όσο και αν προστατεύεται από τον πρόεδρο Trump δεν πράττει βάσει του συμμαχικού κώδικα και στρέφεται εναντίον των αμερικανικών συμφερόντων. Οι επερχόμενες εκλογές στις ΗΠΑ θα κρίνουν το μείγμα της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής και το πόσο παρεμβατική θα είναι.
Αν οι ΗΠΑ αποστασιοποιηθούν από τη διεθνή πολιτική, οι συνέπειες θα είναι δίχως προηγούμενο στη διεθνή πολιτική. Όποιος και αν είναι ο επόμενος πρόεδρος των ΗΠΑ, δε θα εφαρμόσει πολιτικές που έλαβαν χώρα την προηγούμενη τριετία καθώς η μεγαλύτερη μορφή ισχύος των ΗΠΑ, είναι οι σύμμαχοί τους που υποστηρίζουν την επικράτηση των αμερικανικών πολιτικών αξιών στη διεθνή πολιτική.
Όσο ο πρόεδρος Trump εφαρμόζει αντιφατικές πολιτικές σε σχέση με τους παραδοσιακούς συμμάχους των ΗΠΑ, τόσο οι σύμμαχοι της Ουάσινγκτον θα φλερτάρουν με άλλες δυνάμεις και θα τρέφουν δυσπιστία απέναντι στην αμερικανική πολιτική. Σημάδια αναδίπλωσης υπάρχουν από την πλευρά του Trump. Για παράδειγμα, η επανεξέταση της επανεισδοχής των ΗΠΑ στο ΤΡΡ (Transpacific Partnership) από το οποίο ο Αμερικανός πρόεδρος απέσυρε τις ΗΠΑ κατά τις πρώτες μέρες της προεδρίας του.
Η Αμερική μπορεί να γίνει διακριτικά παρεμβατική αλλά σε καμία των περίπτωση, δεν μπορεί να αποστασιοποιηθεί από τις διεθνείς υποθέσεις.
* Ο Αλέξανδρος Δρίβας είναι Διεθνολόγος -Συντονιστής του Τομέα Ευρασίας & Νοτιοανατολικής Ευρώπης – Ινστιτούτο Διεθνών Σχέσεων
HellasJournal
