«Το 2020 θα μπορούσε να είναι η χρονιά της κλιμάκωσης με το Ιράν», προέβλεπε σε ανάλυσή του, μόλις την περασμένη εβδομάδα, το αμερικανικό Ινστιτούτο Στρατηγικών Αναλύσεων Stratfor, αποχαιρετώντας έτσι το 2019. Μόλις λίγα 24ωρα μετά, η κλιμάκωση είναι πια εδώ, με τους Αμερικανούς να πανηγυρίζουν, τους Ιρανούς να ορκίζονται εκδίκηση και την τιμή του πετρελαίου να ανεβαίνει εν μέσω παγκόσμιας ανησυχίας.
Στην αυγή πια του 2020, Ουάσιγκτον και Τεχεράνη βρίσκονται να ανταλλάσσουν πραγματικά πυρά αλλά στο έδαφος του Ιράκ. Το Ιράκ ξεχωρίζει, άλλωστε, σήμερα ως ίσως η μοναδική περιοχή του πλανήτη, στην οποία «συνυπάρχουν» ισχυρές αμερικανικές δυνάμεις από τη μία πλευρά και υποστηριζόμενες από το Ιράν πολυπληθείς παραστρατιωτικές ομάδες από την άλλη.
powered by Rubicon Project
Η κίνηση των ΗΠΑ να εξοντώσουν στη Βαγδάτη τον Ιρανό υποστράτηγο Κασέμ Σουλεϊμανί, «έναν από τους ισχυρότερους στρατιωτικούς ηγέτες του Ιράν» σύμφωνα με το ForeignPolicy, ανεβάζει κατακόρυφα την ένταση. Βοηθάει, ωστόσο, παράλληλα και στο να εξαχθούν ορισμένα ενδεχομένως χρήσιμα συμπεράσματα.
Δεκαεπτά χρόνια έχουν περάσει από την αμερικανική εισβολή του 2003 στο Ιράκ και την ανατροπή του Σαντάμ Χουσεΐν, πλην όμως η χώρα παραμένει βυθισμένη στο χάος, σε ένα χάος το οποίο μάλιστα πλέον επιδεινώνεται προσλαμβάνοντας εκρηκτικά χαρακτηριστικά, ικανά να διαχυθούν πέραν των ιρακινών συνόρων «λαμπαδιάζοντας» ολόκληρη την ούτως ή άλλως εύφλεκτη Μέση Ανατολή. Μόνο τους τελευταίους τρεις μήνες της χρονιάς που πέρασε, από τον Οκτώβριο έως και τον Δεκέμβριο του 2019, περισσότεροι από 500 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους σε ταραχές στο Ιράκ, με τους τραυματίες παράλληλα να ξεπερνούν τους 21.000.
Κι αυτό, όχι στο πλαίσιο εμφυλιοπολεμικών συγκρούσεων αλλά αντικυβερνητικών διαδηλώσεων, με τους πολίτες από τη μία πλευρά να διεκδικούν καλύτερες συνθήκες διαβίωσης ενάντια στη διαφθορά των ελίτ που λυμαίνονται τη χώρα, και τις Αρχές από την άλλη (μεταξύ των οποίων βρίσκονται πλέον και παραστρατιωτικές ομάδες, προσκείμενες σε πολιτικές παρατάξεις, ομάδες που χρηματοδοτούνται από τον κρατικό προϋπολογισμό) να απαντούν κατά τρόπο ασύμμετρα βίαιο. Ο πρωθυπουργός της χώρας, Αντίλ Αμντούλ Μαχντί, παραιτήθηκε. Ο πρόεδρος, Μπαρχάμ Σαλίχ, απειλεί να παραιτηθεί. Και το μέλλον διαγράφεται από αβέβαιο έως χαοτικό.
Εδώ και χρόνια, υπάρχουν φωνές μεταξύ των κοινοβουλευτικών πολιτικών παρατάξεων του Ιράκ που ζητούν την «έξωση» των αμερικανικών ενόπλων δυνάμεων από τη χώρα. Κάποιοι περισσότερο φανατικοί ζητούν ακόμη και να κλείσει η αμερικανική πρεσβεία στη Βαγδάτη, η μεγαλύτερη (και ακριβότερη) αμερικανική πρεσβεία στον κόσμο. Το 2018 προωθήθηκε σχετικό νομοσχέδιο στο ιρακινό κοινοβούλιο που θα άνοιγε το δρόμο για την αποχώρηση των Αμερικανών στρατιωτών από το Ιράκ. Το γεγονός ότι το επίμαχο νομοσχέδιο δεν έφτασε στο σημείο να ψηφιστεί οφείλεται στον πρώην πρωθυπουργό Αντίλ Αμντούλ Μαχντί ο οποίος όμως έχει εν τω μεταξύ οδηγηθεί σε παραίτηση.
Οι φωνές που ζητούν την αποχώρηση των Αμερικανών ηχούν πλέον ολοένα πιο δυνατά, εντός αλλά και εκτός του κοινοβουλίου της χώρας, όπερ σημαίνει ότι το επίμαχο νομοσχέδιο θα μπορούσε να επιστρέψει μέσα στο 2020 με την προοπτική πλέον να ψηφιστεί. Για μερίδα αναλυτών μάλιστα, το ερώτημα δεν είναι πλέον εάν οι Αμερικανοί θα αποχωρήσουν από το Ιράκ αλλά εάν η αποχώρησή τους θα είναι πλήρης ή μερική… Ακόμη και για πολλούς μετριοπαθείς Ιρακινούς, άλλωστε, η πραγματοποίηση στρατιωτικών επιχειρήσεων από τις ΗΠΑ εναντίον ξένων αξιωματούχων στη Βαγδάτη συνιστά κατάφωρη παραβίαση της ιρακινής εθνικής κυριαρχίας.
Αρκεί να αναλογιστεί κανείς το εξής: Παραστρατιωτικές ομάδες που υποστηρίζονται ανοιχτά από την Τεχεράνη και τους Ιρανούς Φρουρούς της Επανάστασης που αποτελούν βραχίονα των Ιρανικών Ενόπλων Δυνάμεων, ομάδες όπως για παράδειγμα η «Kataib Hezbollah» (θέσεις της οποίας έπληξαν οι Αμερικανοί στις 29 Δεκεμβρίου) και οι συνδεόμενες με την «Kataib Hezbollah» καλούμενες «Δυνάμεις Λαϊκής Κινητοποίησης» PMU ή PMF (τον ηγέτη των οποίων και διοικητή της «Kataib Hezbollah», Αμπού Μαχντί αλ-Μουχάντις, εξόντωσαν οι Αμερικανοί στις 2 Δεκεμβρίου στη Βαγδάτη μαζί με τον Σουλεϊμανί) αποτελούν ουσιαστικά κομμάτι του ιρακινού κρατικού μηχανισμού ασφαλείας, χρηματοδοτούνται από τον κρατικό προϋπολογισμό και συνδέονται με παρατάξεις (Fatah Alliance) που ανήκουν στο κυβερνών μπλοκ δυνάμεων του ιρακινού κοινοβουλίου.
Ο ηγέτης μάλιστα της παράταξης Badr που στηρίζει τις «Δυνάμεις Λαϊκής Κινητοποίησης» και εθεάθη προ ημερών να διαδηλώνει έξω από την αμερικανική πρεσβεία στη Βαγδάτη, ο Χαντί αλ-Αμίρι, είχε το 2011 βρεθεί ως υπουργός σε επίσημη επίσκεψη στο Λευκό Οίκο… Όσο για τον Φαλίχ αλ-Φαγιάντ που διοικεί τις υποστηριζόμενες από το Ιράν «Δυνάμεις Λαϊκής Κινητοποίησης» και επίσης βρέθηκε να διαδηλώνει έξω από την αμερικανική πρεσβεία, εκείνος τυγχάνει παράλληλα και… σύμβουλος εθνικής ασφαλείας της χώρας.
«Η Τεχεράνη έχει ενσωματωθεί βαθιά μέσα στους πολιτικούς και οικονομικούς τομείς του Ιράκ, όπως άλλωστε και στον τομέα της ασφάλειας» με το Ιράν να «καλύπτει μεγάλο μέρος του φυσικού αερίου και του ηλεκτρισμού» που καταναλώνει το Ιράκ, και τις δύο χώρες να θέλουν να αυξήσουν τον όγκο του μεταξύ τους διμερούς εμπορίου από τα 12 δισ. δολ. στα 20 δισ. δολ. ετησίως, όπως σημειώνει ο ερευνητής Άλεξ Βατάνκα σε πρόσφατο άρθρο του στο περιοδικό Foreign Affairs.
Η εκτίμηση, μάλιστα, που υπάρχει διεθνώς είναι ότι η απόφαση του προέδρου των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ να θέσει το Ιράν σε κλοιό σκληρών κυρώσεων, είναι ένας από τους λόγους που έχουν αναγκάσει την Τεχεράνη να ενισχύσει ακόμη περισσότερο τους δεσμούς της (οικονομικά, εμπορικά, ενεργειακά) με χώρες όπως είναι το Ιράκ αλλά και η Τουρκία όπως και η Ρωσία.
Η απόφαση του Αμερικανού προέδρου να αποσύρει το 2018 μονομερώς τις ΗΠΑ από τη διεθνή συμφωνία για το πυρηνικό πρόγραμμα της Τεχεράνης έμελλε να ανοίξει τον ασκό του Αιόλου, με τους σκληροπυρηνικούς να παίρνουν τα πάνω τους όχι μόνο στο Ιράν αλλά και στο Ιράκ. Πίσω στο παρόν, οι Ιρανοί που πέρασαν τη διετία 2017-2018 διαδηλώνοντας ενάντια στις οικονομικές πολιτικές της κυβέρνησης, στη διαφθορά, στον αυταρχισμό και προσωπικά στον ίδιο τον Αλί Χαμενεϊ… πλέον βρίσκονται να διαδηλώνουν ενάντια στις ΗΠΑ καίγοντας αμερικανικές σημαίες υπό τις πολεμικές επευφημίες του μεγάλου αγιατολάχ. Παρόμοιες σκηνές εκτυλίσσονται όμως πλέον και στο Ιράκ, με τους πολίτες (μεταξύ αυτών και πολλούς φιλο-ιρανούς) να «πολιορκούν» την αμερικανική πρεσβεία (στις 31 Δεκεμβρίου) φωνάζοντας συνθήματα τύπου «Θάνατος στην Αμερική».
Όλα αυτά μέσα στην υποτίθεται καλά φυλασσόμενη «πράσινη ζώνη», στην «καρδιά» της ιρακινής πρωτεύουσας. Ανάμεσα στους διαδηλωτές, και επιφανείς Ιρακινοί πολιτικοί προσκείμενοι στο Ιράν, όπως ο σύμβουλος εθνικής ασφαλείας Φαλίχ αλ-Φαγιάντ και ο βουλευτής (ηγέτης της πολιτικής παράταξης Badr Organization που ήταν άλλοτε γνωστή ως ταξιαρχία/πολιτοφυλακή και του συνασπισμού Fatah Alliance, αλλά και πρώην υπουργός επί πρωθυπουργίας Νούρι αλ-Μαλίκι) Χαντί αλ-Αμίρι το όνομα του οποίου έχει ακουστεί μάλιστα ακόμη και ως υποψήφιο για την πρωθυπουργία.
Από κοντά και ένας παλαιός «γνώριμος», ο σιίτης κληρικός Μοκτάντα αλ-Σαντρ, πνευματικός ηγέτης του πολιτικού συνασπισμού Saairun, που μπορεί μεν να μην θεωρείται δάκτυλος του Ιράν αλλά φημίζεται παλαιόθεν για το αντι-αμερικανικό του μένος, ένα μένος το οποίο πλέον επανέρχεται δριμύτερο στο προσκήνιο, με τον ίδιο μάλιστα να ανακοινώνει εν μέσω πολεμικών τυμπανοκρουσιών ότι επαναφέρει στη δράση τον καλούμενο «Στρατό του Mahdi», μια πολιτοφυλακή που είχε στο όχι και τόσο μακρινό παρελθόν δώσει μάχες ενάντια στους Αμερικανούς επί ιρακινού εδάφους.
Περίπου 5.000 Αμερικανοί στρατιώτες παραμένουν σήμερα στο Ιράκ, ενώ συνολικά στη Μέση Ανατολή ο αριθμός τους φέρεται να ξεπερνά τις 60.000 και ενδεχομένως να προσεγγίζει τις 70.000. Με άλλα λόγια, στην πράξη, οι Ηνωμένες Πολιτείες εξακολουθούν να διατηρούν ισχυρή στρατιωτική παρουσία στη «βαμμένη με αίμα άμμο» της Μέσης Ανατολής, από την οποία ωστοσο ο πρόεδρος Τραμπ έχει δηλώσει επανειλημμένως ότι θέλει να τα μαζέψει και να φύγει. Είναι μάλιστα ακριβώς αυτές οι αμερικανικές δυνάμεις (κυρίως όσες βρίσκονται σε Σαουδική Αραβία, Κατάρ και Μπαχρέιν, σύμφωνα με αναλυτή της αμερικανικής RAND) που κινδυνεύουν να βρεθούν τώρα στο στόχαστρο αντιποίνων προερχομένων είτε από το ίδιο το Ιράν και τους Φρουρούς της Επανάστασης, είτε από proxies της Τεχεράνης (Χεζμπολάχ, σιιτικές πολιτοφυλακές του Ιράκ κ.ά.).
Μέσα σε μόλις λίγα 24ωρα πάντως, από τις 29 Δεκεμβρίου του 2019 έως και τις 2 Ιανουαρίου του 2020, οι Αμερικανοί έκαναν ακριβώς ό,τι δεν είχαν κάνει στο πρόσφατο παρελθόν (έπειτα από την κατάρριψη αμερικανικού drone από Ιρανούς στα Στενά του Ορμούζ και το χτύπημα ενάντια στις πετρελαϊκές εγκαταστάσεις της Σαουδικής Αραβίας): εξαπέλυσαν δηλαδή χειρουργικά χτυπήματα κατά ιρανικών στόχων σε Ιράκ και Συρία, εξοντώνοντας μάλιστα κορυφαίους Ιρανούς αξιωματούχους όπως ήταν ο Ιρανός υποστράτηγος Κασέμ Σουλεϊμανί, διοικητής της επίλεκτης δύναμης Κουντς των Φρουρών της Επανάστασης.
Τις δυνατότητές τους είχαν φροντίσει βέβαια να τις επιδείξουν και πρόσφατα, όταν εξόντωσαν τον περασμένο Οκτώβριο στη Συρία τον ηγέτη του Ισλαμικού Κράτους, Αμπού Μπακρ αλ-Μπαγκνταντι... Οι μεσομακροπρόθεσμες αμερικανικές στρατηγικές διαθέσεις, ωστόσο, εξακολουθούν να καλύπτονται από νέφη σύγχυσης... στο δρόμο προς τις προεδρικές εκλογές του ερχόμενου Νοεμβρίου.
Γιώργος Σκαφιδάς
