Το φαινόμενο της μετανάστευσης στην Ελλάδα είναι μεγάλο και περίπλοκο. Στην συντριπτική του πλειοψηφία πρόκειται για παράνομη μετανάστευση. Δηλαδή η είσοδος στην Ελλάδα γίνεται με παράνομο τρόπο.
Η σύνθετη ελληνική λέξη λαθρο-μετανάστης θεωρείται από κάποιους ως εντελώς ακατάλληλη για να περιγράψει το φαινόμενο της παράνομης εισόδου σε ελληνικό έδαφος. Μάλιστα εκείνοι που χρησιμοποιούν την λέξη χαρακτηρίζονται ως ρατσιστές. Και αρκετοί ακόμα πολύ χειρότερα.
Το κύριο επιχείρημα εναντίον της χρήσης της λέξης λαθρο-μετανάστης είναι ότι «δεν υπάρχουν λαθραίοι άνθρωποι». Λαθραίοι άνθρωποι σίγουρα δεν υπάρχουν. Λαθραίοι μετανάστες όμως υπάρχουν.
Στην σύνθετη λέξη λαθρο-μετανάστης, το πρώτο συνθετικό δεν προσδιορίζει τον άνθρωπο αλλά τον μετανάστη. Όπως ακριβώς στην λέξη λαθρο-κυνηγός ή λαθρ-έμπορος ή λαθρ-επιβάτης. Και σε άλλες παρόμοιες ελληνικές λέξεις.
Υπάρχουν επίσημα στατιστικά στοιχεία για την μετανάστευση και μπορεί κάποιος να τα βρει στην σελίδα της Υπηρεσίας Ασύλου () του Υπουργείου Προστασίας του Πολίτη. Επίσης και η Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες (UNHCR) δημοσιεύει στατιστικά στοιχεία σχετικά με την μετανάστευση στην χώρα μας (). Είναι βέβαια εξαιρετικά αμφίβολο κατά πόσον τα στοιχεία αυτά είναι ακριβή, τουλάχιστον ως προς την χώρα προέλευσης και την ηλικία των μεταναστών, μια και οι περισσότεροι από τους μετανάστες δηλώνουν απώλεια των προσωπικών τους εγγράφων. Το πιο σίγουρο είναι πως τα στατιστικά στοιχεία αυτά είναι ανακριβή ακόμα και για το πιο ουσιώδες: τον ακριβή αριθμό των μεταναστών.
Σχετικά με το φαινόμενο της μετανάστευσης προκύπτει μια σειρά από ερωτήματα:
● Γιατί ο προορισμός των μεταναστών είναι η Ευρώπη, και στην περίπτωσή μας, η Ελλάδα.
● Γιατί στην συντριπτική τους πλειοψηφία οι μετανάστες είναι από χώρες του Ισλάμ.
● Γιατί στην πλειοψηφία τους οι μετανάστες είναι άνδρες, νεαρής μάλιστα ηλικίας, και οι οικογένειες είναι λίγες έως ελάχιστες.
● Γιατί έρχονται μετανάστες από τόσο μακρινές χώρες όπως το Πακιστάν και το Αφγανιστάν ή το Μαρόκο και η Αλγερία και δεν προτιμούν κάποιον πιο κοντινό προορισμό.
● Γιατί αφού πρόκειται για πιστούς του Ισλάμ δεν προτιμούν μια ομόδοξη ευημερούσα χώρα.
● Γιατί δεν έχουμε κάποιον, άξιο λόγου αριθμό, παράνομων μεταναστών και από χώρες εκτός Ισλάμ, με εξίσου φτωχούς πληθυσμούς, όπως η Ινδία και η Κίνα.
● Γιατί δεν έχουμε μετανάστες από χώρες με πολεμικές συγκρούσεις όπως η Λιβύη και η Υεμένη, με σχετικά παρόμοια απόσταση με την Συρία.
● Γιατί δεν είχαμε ανάλογο μεταναστευτικό φαινόμενο όταν το ΝΑΤΟ βομβάρδιζε για τρεις μήνες την Σερβία ή όταν μαινόταν η σύγκρουση στην Ουκρανία.
● Γιατί δεν έχουμε μετανάστευση από φτωχές χώρες της ανατολικής Ευρώπης όπως η Ρουμανία, η Ουκρανία κλπ, προς την Ευρώπη, αλλά και προς την Ελλάδα η οποία ακόμα και τώρα έχει περίπου τριπλάσιο «κατά κεφαλήν» ΑΕΠ από τις χώρες αυτές.
● Γιατί οι Πακιστανοί ή οι Μαροκινοί μετανάστες είναι αισθητά περισσότεροι από τους Αιγύπτιους μετανάστες, χώρες δηλαδή με πάνω κάτω το ίδιο «κατά κεφαλήν» ΑΕΠ.
● Γιατί μια χώρα κατεστραμμένη από την οικονομική κρίση, όπως η Ελλάδα, με ένα πλήθος από οικονομικά και κοινωνικά προβλήματα (ληστρική φορολογία, υψηλό κόστος ζωής, ανεργία, μετανάστευση νέων, απουσία επενδύσεων, διάλυση του κοινωνικού κράτους, κλπ) δεν θέτει ένα αριθμητικό όριο στο πόσους μετανάστες μπορεί να υποδεχτεί.
● Γιατί η Αριστερά, αλλά και η Δεξιά, στην Ελλάδα αλλά και στην Ευρώπη, έχουν κατά βάση την ίδια πολιτική στάση απέναντι στην μετανάστευση.
● Γιατί, αν δεν υπάρχει κάποιο σχέδιο πίσω από το μεταναστευτικό ρεύμα, η οικονομική ελίτ της Ευρώπης, αλλά και της Ελλάδας, δεν παίρνει αρνητική θέση απέναντι στο φαινόμενο, αλλά εναρμονίζει την στάση της με αυτή της Αριστεράς, της Δεξιάς και των περισσότερων κυβερνήσεων.
● Γιατί οι διάφοροι διεθνείς οργανισμοί έχουν την ίδια υποστηρικτική στάση απέναντι στην μετανάστευση. Και άλλα πολλά και παρόμοια ερωτήματα. Αντιφατικά. Και ανησυχητικά. Τι συμβαίνει; Και γιατί; Δεν ξέρω. Στο τι συμβαίνει και στο γιατί συμβαίνει, δεν φαίνεται να υπάρχει σίγουρη απάντηση. Υπάρχουν όμως και ορισμένα σίγουρα πράγματα.
● Οι μετανάστες προέρχονται σχεδόν αποκλειστικά από χώρες του Ισλάμ. Από κοινωνίες δηλαδή όπου η θρησκεία παίζει πρωτεύοντα κοινωνικό ρόλο, από κοινωνίες με αυξημένη κοινωνική αν-ελευθερία και την θέση της γυναίκας πολύ χαμηλά.
● Οι χώρες προέλευσης των μεταναστών διοικούνται με σχεδόν δεσποτικό και απολυταρχικό τρόπο και όπου ο κοινοβουλευτισμός είναι για το θεαθήναι. Και μια μακρά ιστορική παράδοση στην απολυταρχία, την δεσποτεία, και στην πολιτική αν-ελευθερία. Χώρες στις οποίες δεν εκφράζεται και δεν μπορεί να εκφραστεί κάποια κοινωνική αμφισβήτηση του κρατούντος πολιτικού συστήματος.
● Οι χώρες προορισμού, η Ευρώπη και η Ελλάδα είναι η μήτρα των ανθρωποκεντρικών κοινωνιών. Των κοινωνιών με κέντρο τον άνθρωπο. Των δεκτικών κοινωνιών σε αλλαγές, νέες ιδέες και ρεύματα. Χώρες με αυξημένη κοινωνική ελευθερία και κοινωνική χειραφέτηση.
● Οι χώρες προορισμού, και η Ελλάδα, είναι χώρες όπου ο κοινοβουλευτισμός λειτουργεί ακόμα παρά τα προβλήματα και την διαφθορά του. Το ίδιο λειτουργεί ακόμα, παρά τα επίσης προβλήματά του, και το «κράτος δικαίου» και το «κράτος πρόνοιας». Ομως η κοινωνική αμφισβήτηση του κρατούντος πολιτικού συστήματος αυξάνεται χρόνο με τον χρόνο και η απόρριψη αυτή στις εκλογές εκφράζεται με μια τεράστια αποχή.
● Ο καπιταλισμός, και ειδικά ο σύγχρονος χρηματο-πιστωτικός καπιταλισμός, γνωστός και με το καλλιτεχνικό ψευδώνυμο «οι αγορές», ενδιαφέρεται να διακινεί ελεύθερα, δωρεάν και χωρίς εμπόδια, όπως είναι τα εθνικά σύνορα και οι εθνικές νομοθεσίες, τρία πράγματα: 1) κεφάλαια, δηλαδή χρήματα 2) εμπορεύματα και 3) ανθρώπους, δηλαδή ανθρώπινη εργασία. Αυτό όλο που λέμε παγκοσμιοποίηση.
● Η σύγχρονή μας Αριστερά, και φυσικά και η Δεξιά, δεν δείχνουν κάποια σοβαρή αντίθεση σε αυτή την ελεύθερη καπιταλιστική διακίνηση. Η Αριστερά έχει προφανώς αυτή την στάση διότι αναπτύσσει τις τελευταίες δεκαετίες μία πολεμική ενάντια στην έννοια και στην οντότητα του έθνους. Για τον λόγο αυτό ίσως προσπαθεί να αντιπαρατεθεί σε αυτή την απαίτηση του καπιταλισμού για ελεύθερη διακίνηση κεφαλαίων, εμπορευμάτων και ανθρώπων, με διεθνιστικό τρόπο, δηλαδή με happening τύπου «Γένοβα».
● Η σύγχρονή μας Αριστερά υποστηρίζοντας την μετανάστευση έρχεται σε ευθεία αντίθεση με τον μαρξισμό, τον κλασσικό μαρξισμό τουλάχιστον, ο οποίος δηλώνει πως «Ο σκοπός αυτής της εισαγωγής [σ.σ. εργατικού δυναμικού] είναι η διαιώνιση της δουλείας.» ()
● Παρόλο που η μετανάστευση συνεχίζεται για πολλά χρόνια δεν φαίνεται να υπάρχουν στοιχεία πως οι μετανάστες προορίζονται για φτηνό εργατικό δυναμικό, τουλάχιστον σε κάποιο υπολογίσιμο ποσοστό και με κάποια μονιμότητα στην απασχόληση. Πέρα δηλαδή από εποχιακές αγροτικές εργασίες.
● Μπορεί βέβαια στο μέλλον η ευρωπαϊκή οικονομική ελίτ να σχεδιάζει Ειδικές Οικονομικές Ζώνες, και οι μετανάστες να προορίζονται για τις Ζώνες αυτές. Ωστόσο στις ΕΟΖ της σημερινής Ευρώπης, όπως της Ρουμανίας για παράδειγμα, δεν φαίνεται να έχουμε απασχόληση εργατικού δυναμικού από το Πακιστάν, το Αφγανιστάν, την Συρία ή το Μαρόκο.
● Η παραγωγή και οι γραμμές παραγωγής στις σημερινές βιομηχανικές μονάδες απαιτούν, σε πολύ πιο μεγάλο βαθμό σήμερα από ότι πριν 20 χρόνια, μορφωμένο και ειδικευμένο προσωπικό, καθώς έχει γενικευτεί η χρήση της τεχνολογίας και των ρομποτικών μηχανημάτων. Οι μεγάλη πλειοψηφία των μεταναστών, ακόμα και με βάση τις επίσημες στατιστικές, δεν μπορεί να ανταποκριθεί σε τέτοια καθήκοντα.
● Οι μετανάστες είναι προλετάριοι. Προλετάριος είναι μια λατινική λέξη με την οποία οι Ρωμαίοι χαρακτήριζαν τον προερχόμενο από τα φτωχά λαϊκά στρώματα. Ο μαρξισμός ονομάζει προλετάριο εκείνον που δεν έχει περιουσία δική του («δεν κατέχει μέσα παραγωγής») και ζει ως μισθωτός εργάτης. Δηλαδή ζει πωλώντας στην αγορά εργασίας, την ικανότητά του να εργάζεται.
● Ο προλετάριος κατά τον μαρξισμό «δεν έχει πατρίδα». Είναι μια σωστή παρατήρηση αυτή. Εκείνος που δεν έχει σπίτι δικό του, χωράφι δικό του, μια μικρή επιχείρηση δική του ή έστω μια τέχνη να ασκεί ως αυτο-απασχολούμενος, δεν δένεται με κανέναν τόπο και με καμία πατρίδα. Είναι μόνιμα σε αναζήτηση καλύτερων συνθηκών διαβίωσης, κοινωνικής πρόνοιας, εργασίας και αμοιβών. Δεν αποκτάει ρίζες. Είναι έτοιμος να μεταναστεύσει προς όποιον τόπο του φανεί καλύτερος. Και φερόμενος με αυτόν τον τρόπο δεν αναπτύσσει και σημαντικούς δεσμούς με τον τόπο και με την κοινωνία που τον φιλοξενεί. Διότι η εγκατάστασή του μπορεί να είναι εντελώς προσωρινή.
● Πατρίδα έχουν, χρειάζονται να έχουν και θέλουν να έχουν, εκείνοι οι οποίοι δεν είναι προλετάριοι. Πατρίδα έχουν εκείνοι που έχουν ένα σπίτι δικό τους, ένα χωράφι δικό τους, μία μικρή επιχείρηση δική τους ή ασκούν μία τέχνη ως αυτο-απασχολούμενοι.
● Η βάση των δημοκρατικών πολιτευμάτων της αρχαιότητας (σήμερα δεν έχουμε πουθενά δημοκρατία) ήταν εκείνοι που είχαν ένα σπίτι δικό τους, ένα χωράφι δικό τους, μία μικρή επιχείρηση δική τους ή ασκούσαν μία τέχνη ως αυτο-απασχολούμενοι.
● Η μακρόχρονη διαβίωση όμως στον ίδιο τόπο, και βέβαια η συμβίωση, ο κοινός τόπος και ο κοινός χρόνος δηλαδή, δημιουργεί ένα κοινωνικό και ιστορικό φαινόμενο, που σε μας είναι γνωστό ως έθνος. Πρόκειται για μία διακριτή ομάδα ανθρώπων που πιστεύουν ότι είναι μία διακριτή ομάδα ανθρώπων από άλλες παρόμοιες ομάδες. Αυτό γινόταν δεκτό ως εξήγηση του φαινομένου έθνος, μέχρι πριν μερικές δεκαετίες, ακόμα και από την Αριστερά. Αργότερα η Αριστερά άλλαξε στάση και πλέον ένα μεγάλο τμήμα της θεωρεί το έθνος ως μία τεχνητή κατασκευή.
● Από την διακριτή αυτή ομάδα ανθρώπων, το έθνος, ως κοινωνικό φαινόμενο, προέρχονται ορισμένες πολύ ανησυχητικές ιδέες (τυχαία η παράθεση): η συλλογική ελευθερία, δηλαδή η πολιτική ελευθερία, η εθνική αυτοδιάθεση, η πολιτική αυτοκυβέρνηση, η εδαφική επικράτεια, η συλλογική κυριότητα επί αυτής της επικράτειας, και η συλλογική (κοινή) περιουσία. Το έθνος προβάλει την αξίωση να ζει αυτ-εξούσιο, μέσα στα όρια της δικής του εδαφικής επικράτειας. Δηλαδή να διαλέγει το ίδιο πως θα νομοθετηθεί και πως θα κυβερνηθεί, καθώς θεωρεί τον εαυτό του την πηγή της εξουσίας.
● Σταδιακά τις τελευταίες δεκαετίες στην Ευρώπη, και στην Ελλάδα, το κοινωνικό σώμα, δηλαδή το εκλογικό σώμα, αμφισβητεί σε μεγάλο βαθμό το πολιτικό σύστημα και σε έναν βαθμό το απορρίπτει. Αυτό σημαίνει η μεγάλη αποχή κυρίως. Δεν έχει όμως ανακαλύψει ακόμη, αυτό το κοινωνικό σώμα, το έθνος ουσιαστικά, ότι η εναλλαγή κομμάτων και προσώπων στην εξουσία δεν φέρνει αποτέλεσμα και βελτίωση της κατάστασης. Βιώνει συνεχείς και απανωτές διαψεύσεις υποσχέσεων και προσδοκιών, επί δεκαετίες, αλλά δεν βλέπει κανέναν τρόπο με τον οποίο θα μπορούσε να ανακόψει την συνεχιζόμενη σήψη, διαφθορά και διαπλοκή του πολιτικού συστήματος. Πρόκειται σίγουρα για μια κλονισμένη εμπιστοσύνη που αναζητά διεξόδους.
● Η εξουσιαστική πολιτική ελίτ των ευρωπαϊκών χωρών, της Αριστεράς συμπεριλαμβανομένης, αντιλαμβάνεται πως, αργά μεν σταθερά δε, πλησιάζει η κρίσιμη ώρα. Η ώρα που το κοινωνικό σώμα, το έθνος ουσιαστικά, θα απαιτήσει μέρος της πολιτικής του εξουσίας. Που θα απαιτήσει να εισέλθει στην πολιτική, ως θεσμός του πολιτεύματος, ώστε να έχει ουσιαστικό λόγο στην λήψη των αποφάσεων και των πολιτικών που ασκούνται επάνω του, στο όνομά του. Και δεν θα περιοριστεί στον διακοσμητικό ρόλο του εκλογέα προσώπων από μία λίστα προεπιλογής. Ούτε φυσικά να έχουν νομοθετική εξουσία πρόσωπα τα οποία ούτε καν είχε την δυνατότητα να ψηφίσει, όπως οι «βουλευτές επικρατείας».
● Για να φτάσει η «κρίσιμη ώρα» θα πρέπει μια «κρίσιμη μάζα», ένας αριθμός δηλαδή μελών του κοινωνικού σώματος, του έθνους ουσιαστικά, αφενός να συνειδητοποιήσει τι συμβαίνει και αφετέρου να φτάσει σε μια μίνιμουμ πολιτική συναίνεση και συμφωνία για τις αλλαγές που απαιτείται να γίνουν.
● Για να μην συμβεί αυτή η συνειδητοποίηση και η πολιτική συναίνεση για τις αναγκαίες πολιτικές αλλαγές και να μην σχηματιστεί η «κρίσιμη μάζα» παίρνονται αυτή τη στιγμή, και εδώ και χρόνια, χρόνια πολλά, ορισμένα μέτρα από την πλευρά της εξουσιαστικής πολιτικής ελίτ. Η μετανάστευση μοιάζει να είναι ένα τέτοιο μέτρο.
● Εφόσον το κοινωνικό σώμα, δηλαδή το εκλογικό σώμα, θεωρεί οτι αποτελεί ένα διακριτό έθνος, τότε το έθνος, ως έννοια και ιδέα, πρέπει να θεωρηθεί κάτι εντελώς κακό και διαβολικό. Τα σύμβολά του θα πρέπει να μπουν σε καραντίνα. Τα συνεκτικά του στοιχεία, όπως η γλώσσα, η θρησκεία, η ιστορία, η ιδέα της κοινής καταγωγής, κλπ κλπ, πρέπει να αλλοιωθούν, να στρεβλωθούν, να συκοφαντηθούν ώστε να εξουδετερωθούν και να μην αποτελούν πλέον σύνδεσμο μεταξύ των μελών του κοινωνικού σώματος.
● Εφόσον το κοινωνικό σώμα, δηλαδή το εκλογικό σώμα, θεωρεί πως κατέχει το «αυτεξούσιο» και είναι το ίδιο η πηγή όλων των εξουσιών, και άρα κάποια στιγμή μπορεί να φτάσει η κρίσιμη ώρα που θα απαιτήσει θεσμικό ρόλο στην πολιτική εξουσία, τότε πρέπει να προετοιμαστεί, να σχεδιαστεί και να επιχειρηθεί ένα πλήγμα μεγάλων διαστάσεων εναντίον του, τέτοιο που θα διασπάσει την ιστορική και κοινωνική του ενότητα. Ώστε να μην γίνει ποτέ μια τέτοια επικίνδυνη απαίτηση, πραγματικότητα.
Ένας λόγος που βρίσκονται οι μετανάστες εδώ, είναι νομίζω ακριβώς αυτός. Να μην απαιτήσουμε ποτέ δημοκρατία. Αληθινή δημοκρατία.
