Γράφει ο Boris Kalnoky
Μετάφραση Βαγγέλης Γεωργίου
Κάποτε, αν η συζήτηση πήγαινε στην Ευρώπη γρήγορα το πιο πιθανό ήταν να κυριαρχήσουν ζητήματα τεχνικής φύσεως για τον τρόπο που λειτουργεί η ΕΟΚ/ΕΕ. Για παράδειγμα, τα βουνά βουτύρου και οι λίμνες γάλακτος που δημιουργήθηκαν από τις γεωργικές επιδοτήσεις των Βρυξελλών έπρεπε να μειωθούν με άλλες επιδοτήσεις που θα καταβάλλονταν στους αγρότες για να μην παράγουν άλλο βούτυρο και γάλα. Ποιος μπορούσε να τα καταλάβει όλα αυτά; Ωστόσο, δεν χρειαζόταν, διότι τα αφήναμε στους τεχνοκράτες.
Όλα αυτά άλλαξαν όταν η Ευρώπη συμφώνησε να έχει κοινά εξωτερικά σύνορα και ένα ενιαίο νόμισμα. Σε αυτό το σημείο τα πράγματα έγιναν πολιτικά και ο τόνος έγινε δηλητηριώδης. Αυτό συνέβη διότι το νόμισμα και τα σύνορα είναι ζητήματα που συνιστούν ένα κράτος. Σχεδόν κανείς δεν κατανόησε τις επαναστατικές συνέπειες εκείνου του βήματος εκείνη την εποχή. Μια διακρατική οντότητα ανέλαβε λειτουργίες που έως τότε αποτελούσαν την ουσία του εθνικού κράτους. Το έθνος-κράτος, εξέπεσε λίγο-πολύ σε ρόλο μιας επαρχιακής διοίκησης στο πλαίσιο μιας μεγαλύτερης πολιτικής οντότητας.
Μειωμένη αυτοδιάθεση
Δεν δόθηκε στους Ευρωπαίους πολίτες η ευκαιρία να χωνέψουν αυτή την αλλαγή επειδή δεν συζητήθηκαν καθόλου ή δεν συζητήθηκαν πραγματικά δημόσια πριν ληφθούν τέτοιες αποφάσεις. Ήταν μόνο σταδιακά που πολλοί συνειδητοποίησαν: «Ωχ, κάτι σοβαρό έχει αλλάξει εδώ». Οι πολίτες εξακολουθούσαν να εκλέγουν τις κυβερνήσεις τους, αλλά αυτές οι κυβερνήσεις, και επομένως οι ψηφοφόροι, είχαν όλο και λιγότερα περιθώρια να καθορίσουν τη μοίρα τους ως κοινωνία. Πολλοί άνθρωποι θεώρησαν ότι η ΕΕ σήμαινε λιγότερη αυτοδιάθεση. Είναι δυνατό να εντοπίσουμε με ακρίβεια τις στιγμές του σοκ όταν αυτή η διορατικότητα έφτασε στους ανθρώπους.
Η κρίση του ευρώ από το 2009 και έπειτα έδειξε στους Έλληνες ότι δεν είχαν καμία πιθανότητα να βρουν άλλη διέξοδο από τη δύσκολη τους συγκυρία από εκείνη που προέβλεπε η ΕΕ. Και η κρίση του 2015 για τους πρόσφυγες έδειξε ότι τα ισχυρότερα μέλη της ΕΕ ήταν διατεθειμένα να εξαναγκάσουν τις κοινωνίες -που δεν επιθυμούσαν να εισρεύσουν μετανάστες- σε μια δεσμευτική ποσόστωση ανακατανομής των προσφύγων μέσω μιας «πλειοψηφικής πλειοψηφίας» [στα όργανα].
Αυτή η απόπειρα άσκησης υπερεθνικής εξουσίας ενάντια στη βούληση των εθνικών κοινοβουλίων και των ψηφοφόρων τους ήταν ένα κάλεσμα αφύπνισης για όσους επιθυμούν να συνεχίσουν να καθορίζουν τους ίδιους τους μελλοντικούς δρόμους των χωρών τους.
Σύντομη περίοδος ελευθερίας
Και αυτό ισχύει κυρίως για όσους ζουν στην Ανατολική Ευρώπη. Απολαύσαμε την ελευθερία ως κοινωνία για ένα μικρό χρονικό διάστημα, μετά την αποδέσμευση από έναν ζυγό που είχε και εκείνος τη μορφή διακρατικής οντότητας 30 χρόνια πριν, το λεγόμενο "ανατολικό μπλοκ". Δεν θέλουμε να εγκαταλείψουμε και πάλι αυτή την ελευθερία ενώ θέλουμε να αποφασίζουμε για τον εαυτό μας. Η αντίσταση της Ουγγαρίας και άλλων κρατών να δεχτούν πρόσφυγες έδειξε και τα όρια της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης: «Η Ευρώπη δεν είναι ακόμα πραγματικά "ένωση"». Η πολιτική για τις προσφυγικές ποσοστώσεις απέτυχε.
Πόση υπερεθνική ενότητα και πόση εθνική ελευθερία χρειάζεται η ΕΕ για να αποφευχθεί η κατάρρευση της ενώ παράλληλα δίνει αρκετή ελευθερία στις ατομικές κοινωνίες; Υπάρχουν περιοχές που απαιτούν ενότητα επειδή, διαφορετικά, τα πράγματα δεν μπορούν να λειτουργήσουν. Για παράδειγμα: το ευρώ. Όσοι το έχουν, δεν μπορούν πλέον να επιδιώκουν τη δική τους νομισματική πολιτική. Η αποδοχή αυτή απαιτεί ωριμότητα, ή μπορεί να υπάρξουν εκρηκτικές συνέπειες.
Το ίδιο ισχύει και για τα κοινά εξωτερικά σύνορα. Λαοί που δεν καταλαβαίνουν ότι η ανεύθυνη εγχώρια δημοσιονομική πολιτική ή η αδύναμη προστασία των συνόρων μπορεί να έχουν σοβαρές επιπτώσεις τόσο για τη χώρα τους όσο και για ολόκληρη την ΕΕ πρέπει να διδαχτούν ή να εγκαταλείψουν το Σένγκεν ή την Ευρωζώνη.
Οι Βρυξέλλες πρέπει να επιδείξουν μεγαλύτερο σεβασμό στην Ανατολική Ευρώπη
Φαίνεται πλέον σαφές ότι αυτή η διαδικασία μάθησης δεν έχει ακόμη τελειώσει. Το λογικό συμπέρασμα είναι ότι η ΕΕ δεν πρέπει να αναλάβει ακόμη περισσότερες από τις βασικές λειτουργίες των εθνικών κρατών χωρίς να διευκρινίσει πρώτα δημόσια στον κόσμο τις συνέπειες.
Η κοινή ασφάλιση κατά της ανεργίας, ο ευρωπαϊκός κατώτατος μισθός, οι ευρωπαϊκοί φόροι, ο ευρωπαϊκός στρατός με όρκο στη γαλάζια σημαία, οι αποφάσεις πλειοψηφίας στις οποίες οι ισχυρότεροι εθνικοί συνασπισμοί μπορούν να καταπιέζουν τις ασθενέστερες χώρες - χωρίς τις πιθανές αρνητικές παρενέργειες για τις μεμονωμένες χώρες να γίνονται αποδεκτές τις κοινωνίες των κρατών αυτών, τέτοια ριζοσπαστικά βήματα θα οδηγήσουν κάποια στιγμή σε πολιτικές εκρήξεις. Αυτό θα μπορούσε, με τη σειρά του, να οδηγήσει σε αποδυνάμωση παρά σε ενίσχυση της ΕΕ.
Το σύνθημα της ΕΕ είναι "ενότητα στην ποικιλομορφία". Στον πολιτικό "πόλεμο χαρακωμάτων", συχνά ξεχνιέται ότι η «ποικιλομορφία» αναφέρεται στα έθνη-κράτη. Όροι όπως "εθνικό" και "έθνος-κράτος" χρησιμοποιούνται μερικές φορές ως υβριστικοί χαρακτηρισμοί από τους υποστηρικτές μιας πιο [ενωμένης] ολοκληρωμένης Ευρώπης. Πρέπει να υπάρξει πολύ περισσότερος σεβασμός για την ποικιλομορφία των εθνικών κρατών στον δημόσιο λόγο των Βρυξελλών.
Το έθνος-κράτος είναι το πλαίσιο στο οποίο η δημοκρατία μπορεί να λειτουργήσει καλύτερα. Ιστορικά, η ΕΕ συνδέεται κυρίως με την ευημερία. Πράγματι, ξεκίνησε ως οικονομική ένωση. Είναι ιδεολογική ανοησία να ταυτίζεται στη δημόσια συζήτηση η ΕΕ με την αλληλεγγύη και τη δημοκρατία, ενώ το εθνικό κράτος να συνδέεται με τον εθνικισμό. Η ΕΕ είναι μια αγορά στην οποία τα δημοκρατικά κράτη μέλη εκπροσωπούν τα συμφέροντά τους κάνοντας ανταλλαγές ή συμβιβασμούς βάσει κοινών κανόνων. Αλλά όλοι [πρέπει να] παλεύουν συνεχώς και αδίστακτα για τα εθνικά τους συμφέροντα. Και αυτό είναι καλό διότι τα συμφέροντα είναι των ψηφοφόρων και υπηκόων. Αυτό είναι δημοκρατία.
* Ο Boris Kalnoky είναι Ούγγρος δημοσιογράφος στην Die Welt
