Η αμερικανική επιχείρηση εξόντωσης του Ιρανού Qassim Soleimani, δικαιολογημένα προκαλεί σοβαρές ανησυχίες για μία επικείμενη σύρραξη στην μπαρουταποθήκη που λέγεται Μέση Ανατολή.
Το γεγονός πως οι ανησυχίες είναι δικαιολογημένες όμως, κάθε άλλο παρά σημαίνει ότι αυτές υποστηρίζονται από ρεαλιστικές πιθανότητες πραγματοποίησης. Είναι άλλο πράγμα να υπάρχει ανησυχία για πόλεμο, ακόμη και απόλυτα δικαιολογημένη, και εντελώς άλλο να υπάρξει πρόκληση γενικευμένου πολεμικού περιστατικού. Ακόμη και εάν κάποιος που έχει την δυνατότητα να το προκαλέσει, θεωρεί ότι εξυπηρετεί τα πολιτικά του συμφέροντα. Οι πολεμικές επιχειρήσεις πάντα εξυπηρετούσαν πολιτικές σκοπιμότητες ιστορικά, αλλά έχει αποδειχθεί περίτρανα πως δεν είναι έχουν πάντα ευτυχή κατάληξη για όποιον τις προκαλεί...
Μπορούμε δε να πούμε, με μία σχετική βεβαιότητα, ότι εάν το 2020 δεν ήταν έτος εκλογών στις ΗΠΑ και ο Donald Trump δεν αντιμετώπιζε διαδικασίες παραπομπής σε δίκη, οι εξελίξεις θα ήταν σαφώς μικρότερης "δυναμικής".
Αυτή η πραγματικότητα όμως δεν πρέπει να μας οδηγεί στο συμπέρασμα ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες θα παρέμεναν ανενεργές και δεν θ’ αντιδρούσαν στα όσα υπέστησαν Αμερικανοί πολίτες τις τελευταίες ημέρες στο Ιράκ (Βαγδάτη και Κιρκούκ). Όταν χάνονται ζωές Αμερικανών υπάρχουν πάντοτε αντίποινα. Και πάντα ιδιαίτερα αιχμηρά και έντονα.
Απλά στην περίπτωση Σολεϊμανί, η αντεκδίκηση υπερέβη κάθε γνωστό έως σήμερα όριο και πολλοί την θεώρησαν υπερβολική. Στην πραγματικότητα όμως, δεν ήταν. Πολύ δύσκολα ο οποιοσδήποτε Αμερικανός Πρόεδρος θ’ αντιδρούσε με κάποιον από τους συνηθισμένους τρόπους, μετά τη μετάδοση των συγκεκριμένων εικόνων από την πρεσβεία στη Βαγδάτη. Δεν είναι λίγο πράγμα να φυγαδεύεται ο πρέσβης της χώρας σου με τον φόβο της κατάληψης της πρεσβείας. Πολύ δε περισσότερο όταν αυτή η χώρα είναι η μοναδική υπερδύναμη...
Μπορεί λοιπόν η αμερικανική αντίδραση να ήταν βεβιασμένη και με εξαιρετικά αυθόρμητο χαρακτήρα, ακόμη και παράνομη ή και ανήθικη (καθώς δεν ζητήθηκε καν έγκριση κάποιου διεθνούς οργανισμού, ούτε έγινε κάποια ενημέρωση σε συμμάχους κ.λπ.), αλλά υπερβολική δεν ήταν.
Αν υπάρχει ένα στοιχείο υπερβολής στο περιστατικό, έχει να κάνει μόνο ως προς την κοινωνική και επαγγελματική θέση του "θύματος". Ο Qassem Soleimani ήταν ανώτατος αξιωματικός στρατιωτικής οργάνωσης κυρίαρχου και αναγνωρισμένου από τον ΟΗΕ κράτους. Δεν επρόκειτο για τον αρχηγό κάποιας τρομοκρατικής οργάνωσης όπως ο Osama Bin Laden (Al Qaeda) ή ο Abu Bakr al-Baghdadi (ISIS). Κανένας δεν σκοτώνει ανώτατους αξιωματούχους κρατών, έτσι απλά. Υπάρχει όμως μια μικρή λεπτομέρεια, που εξηγεί και αυτήν την παράμετρο: οι ΗΠΑ έχουν χαρακτηρίσει του Φρουρούς της Επανάστασης του Ιράν, την οργάνωση διοικούσε ο μακαρίτης ως τρομοκρατική, εδώ και κάμποσο καιρό. Πάνω από ένα χρόνο τώρα…
Άρα ούτε η επιλογή στόχου αποτέλεσε υπερβολή, με βάση τα αμερικανικά στάνταρντ.
Αυτή η έλλειψη υπερβολής, δεν θα είναι ο καθοριστικός παράγοντας για το εάν θα υπάρξει ανοικτή πολεμική σύγκρουση, με αφορμή όσα διαδραματίστηκαν έξω από το αεροδρόμιο της Βαγδάτης τη νύχτα της 2ας προς την 3η Ιανουαρίου. Η αντίδραση της Τεχεράνης θα παίξει αυτόν τον ρόλο. Πιο πριν δεν υπάρχει όγκος στοιχείων αρκετός, για να εκτιμήσει κανείς τις πραγματικές πιθανότητες ενός πολέμου.
Μέχρι τότε δεν πρέπει να ξεχνάμε:
Α. ότι το Ισραήλ ξεκάθαρα δήλωσε πως δεν είχε καμία ανάμειξη στην εκτέλεση Soleimani,
Β. ότι, ταυτόχρονα, δεν έχει τα περιθώρια να επιτρέψει σε άλλη χώρα της περιοχής ν’ αποκτήσει πυρηνικά όπλα και
Γ. ότι η πολιτική Τραμπ είναι καθαρά εναντίον της ύπαρξης χερσαίων δυνάμεων των ΗΠΑ, σε πολεμικά μέτωπα.
Πολλοί συσχετίζουν την αντίδραση του Ιράν με τη στάση της Τουρκίας η οποία, με αργά αλλά σταθερά βήματα τα τελευταία χρόνια, απομακρύνεται από την Δύση, δείχνοντας εντονότατες τάσης προσέγγισης με την Ρωσία και όχι μόνο. Θεωρούν πως οι δύο χώρες, ως βαθιά Μουσουλμανικές, θα μπορούσαν να συνεργαστούν σχηματίζοντας κάποιας μορφής κοινό μέτωπο.
Κάτι τέτοιο όμως, ανήκει πραγματικά στη σφαίρα του αδύνατου. Το Ιράν ανήκει (σε ποσοστό κατά τι περισσότερο από το 90% του πληθυσμού) στο Σιιτικό Μουσουλμανικό δόγμα ενώ η Τουρκία (σε ποσοστό μεγαλύτερο του 80% των κατοίκων) στο Σουνιτικό αντίστοιχο.
Σουνίτες και Σιίτες είναι "προαιώνιοι εχθροί" με πολλά ποτάμια αίματος και θηριωδιών να τους χωρίζουν. Οπότε μια συνεργασία μεταξύ Τουρκίας και Ιράν θα πρέπει ν’ αποκλείεται. Πιο πιθανόν είναι να ξεκινήσει μια από τις δύο χώρες, μια ένοπλη σύγκρουση με την άλλη, παρά να συνεργαστούν στρατιωτικά.
Από το σημείο αυτό και πέρα, όλα είναι ρευστά και τίποτα δεν μπορεί να εκτιμηθεί με κάποια ασφάλεια, αν δεν δείξει τις προθέσεις του με πράξεις, το Ιράν.
Έως τότε, ο Δυτικός κόσμος στην παρούσα φάση της κατάστασης, οφείλει να επιδείξει υπομονή. Μαζί με ιδιαίτερη φροντίδα και έντονες προσπάθειες για διατήρηση της ειρήνης στην (ευρύτερη) περιοχή.
Διαφορετικά η πόρτα του τρελοκομείου, είναι εξαιρετικά εύκολο ν’ ανοίξει, τώρα πια…
Πέτρος Λάζος
