Μια μεγάλη, ανίερη πρόκληση δέχεται η Ελλάδα στην Ιερά Μονή Παναγίας Σουμελά στον Πόντο. Αγνωστοι προξένησαν τεραστίων διαστάσεων καταστροφές στις περίφημες και ιστορικές τοιχογραφίες της Μονής, κατά το διάστημα που ήταν κλειστή για επισκευές. Ενόψει της πατριαρχικής λειτουργίας στις 15 Αυγούστου, η καταστροφή θα γίνει γνωστή σε ολόκληρο τον κόσμο. Προς το παρόν αποτυπώνεται στην τουρκική σελίδα Arkeofili με φωτογραφικό υλικό που γεννά οργή και θλίψη.
Σύμφωνα με τον συντάκτη του κειμένου Erman Ertuğrul έχουν σβηστεί ή έχουν γραφτεί ονόματα επάνω σε όλα τα πρόσωπα των τοιχογραφιών, εκτός από όσες βρίσκονται στην οροφή και δεν μπορούσαν να τα φτάσουν οι βάνδαλοι. Τις καταστροφές είδαν και αποτύπωσαν επισκέπτες από τις 28 Ιουλίου και μετά οπότε και άνοιξε ξανά η Μονή ως μουσείο, (ήταν κλειστή πέντε χρόνια για αναστηλώσεις και συντηρήσεις). Γενικά, οι αγιογραφίες δεν βρίσκονται και στην καλύτερη κατάσταση, λόγω του ότι δεν συντηρούνται κανονικά, αλλά στην προκείμενη περίπτωση είναι φανερό δια γυμνού οφθαλμού πως πρόκειται για εκτεταμένους, θρασύτατους βανδαλισμούς.
Κάποιοι λένε πως καταστροφές υπήρχαν και πριν, ωστόσο άλλοι αναφέρουν σε μέσα κοινωνικής δικτύωσης πως έχουν αναλάβει αυτό το «ιερό» καθήκον. Καθώς η αυτοψία στην μακρινή περιοχή στην οποία βρίσκεται είναι αδύνατη, θα πρέπει να αναμένουμε την επίσκεψη του Πατριάρχη Βαρθολομαίου τον Δεκαπενταύγουστο για να μάθουμε την αλήθεια και την έκταση των καταστροφών. Σε κάθε περίπτωση, το γεγονός είναι απολύτως καταδικαστέο και αποτελεί πρόκληση προς την ορθοδοξία. Αλλωστε, κάτω από το δημοσίευμα, Τούρκοι πολίτες σχολιάζουν πως σε ένα σοβαρό κράτος αυτό δεν θα έπρεπε να συμβαίνει, καταδικάζοντας τις ανόσιες πράξεις.
Η Ιερά Μονή Παναγίας Σουμελά έχει μπει στον προσωρινό κατάλογο μνημείων Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO. Η χώρα μας θα πρέπει να ζητήσει αποκατάσταση των αγιογραφιών, που έχουν πολύ μεγάλη ιστορική και εικαστική αξία. Θα μπορούσε, μάλιστα, να προσφερθεί να στείλει Ελληνες συντηρητές, οι οποίοι έχουν πείρα και σεβασμό προς τα μνημεία.
Η Ιερά Μονή Παναγίας Σουμελά ή Μονή Σουμελά (ποντιακά: σου Μελά, από το όρος Μελά), κοντά στην Τραπεζούντα, σύμβολο επί 16 αιώνες του Ποντιακού Ελληνισμού.
Σύμφωνα με την παράδοση, το 386 οι Aθηναίοι μοναχοί Bαρνάβας και Σωφρόνιος οδηγήθηκαν στις απάτητες βουνοκορφές του Πόντου μετά από αποκάλυψη της Παναγίας, με σκοπό να ιδρύσουν το μοναχικό της κατάλυμα. Eκεί, σε σπήλαιο της απόκρημνης κατωφέρειας του όρους, σε υψόμετρο 1063 μέτρα, είχε μεταφερθεί από αγγέλους η ιερή εικόνα της Παναγίας της Aθηνιώτισσας, την οποία, πάντα κατά την παράδοση, εικονογράφησε ο Ευαγγελιστής Λουκάς.
Tο σοβαρό πρόβλημα της ύδρευσης του μοναστηριού λύθηκε, επίσης σύμφωνα με την παράδοση, κατά θαυματουργό τρόπο, καθώς αναβλύζει νερό μέσα από ένα γρανιτώδη βράχο. Oι θεραπευτικές του ιδιότητες έκαναν πασίγνωστο το μοναστήρι όχι μόνο στους χριστιανούς, αλλά και στους μουσουλμάνους.
H μονή κατά καιρούς υπέφερε από τις επιδρομές των αλλόπιστων και των κλεπτών, εξ αιτίας της φήμης και του πλούτου που απέκτησε. Σε κάποια από αυτές τις επιδρομές λεηλατήθηκε από ληστές και, σύμφωνα πάντα με την παράδοση, καταστράφηκε, για να ανασυσταθεί από τον Tραπεζούντιο Όσιο Xριστόφορο το 644. Tη μονή προίκισαν με μεγάλη περιουσία και πολλά προνόμια, κτήματα, αναθήματα και κειμήλια οι αυτοκράτορες του Bυζαντίου και αργότερα κυρίως οι αυτοκράτορες της Tραπεζούντας Iωάννης B΄ Kομνηνός (1285-1293), Aλέξιος B΄ Kομνηνός (1293-1330), Bασίλειος Α΄ Kομνηνός (1332-1340).
Mεγάλοι ευεργέτες της ήσαν ο Mανουήλ Γ΄ Kομνηνός (1390-1417), και ο Aλέξιος Γ΄ (1349-1390). Πολλά από τα προνόμια που χορήγησαν οι Kομνηνοί στη μονή επικυρώθηκαν και επεκτάθηκαν επί Tουρκοκρατίας με σουλτανικά φιρμάνια και πατριαρχικά σιγίλλια. Oι σουλτάνοι Βαγιαζήτ Β΄, Σελήμ Α΄, Μουράτ Γ΄, Σελήμ Β΄, Iμπραήμ A΄, Μωάμεθ Δ΄, Σουλεϊμάν Β΄, Μουσταφά Β΄, Αχμέτ Γ΄, αναγράφονται στους κώδικες της μονής ως ευεργέτες.
Πολύτιμα έγγραφα και πολλά αρχαία χειρόγραφα φυλάγονταν στη βιβλιοθήκη του μοναστηριού, μέχρι τον ξεριζωμό. Mέσα στη βιβλιοθήκη της μονής βρήκε το 1868 ο ερευνητής Σάββας Iωαννίδης το πρώτο ελληνικό χειρόγραφο του Διγενή Aκρίτα.
Tα μοναστήρια του Πόντου υπέφεραν από τη βάρβαρη και ασεβή συμπεριφορά των Nεότουρκων και των Kεμαλικών, οι οποίοι φανάτιζαν τις άγριες και ληστρικές μουσουλμανικές ομάδες. Πολλές φορές έπεσαν θύματα ληστειών και καταστροφών. Tο 1922 οι Tούρκοι προξένησαν καταστροφές το μοναστήρι. Aφού πρώτα λήστεψαν όλα τα πολύτιμα αντικείμενα που υπήρχαν μέσα στη μονή, μετά έβαλαν φωτιά.
Τον Ιούνιο του 2010 το Τουρκικό Κράτος έδωσε άδεια στο Οικουμενικό Πατριαρχείο για να τελεστεί στην ιστορική μονή η λειτουργία για την γιορτή της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, στις 15 Αυγούστου 2010. Οι μοναχοί μετέφεραν στην Παναγία Σουμελά στο Βέρμιο όσα κειμήλια μπόρεσαν να διασώσουν.
Η τουρκική πλευρά διαψεύδει αυτό που δείχνουν τα τεκμήρια. Ο Yahya Coşkun, Αναπληρωτής Γενικός Διευθυντής Πολιτιστικής Κληρονομιάς και Μουσείων του Υπουργείου Πολιτισμού και Τουρισμού, δήλωσε στο πρακτορείο "Ανατολή" ότι δεν υπήρξε πρόσφατη ζημιά στις τοιχογραφίες
στη Μονή.
Αγγελική Κώττη
