Πόσοι ξέρουν για το προκλητικό πείραμα του 1973 με βάση το οποίο μελετήθηκε η ανθρώπινη ερωτική συμπεριφορά; ΄Η μάλλον πόσοι το θυμούνται;
«Με μια ξανθιά Σουηδέζα με πλούσια στήθη στο τιμόνι μια σχεδία με ημίγυμνους άνδρες και γυναίκες με μπικίνι, που μετείχαν σ’ ένα πείραμα για την ανθρώπινη επιθετικότητα σε συνάρτηση με τη σεξουαλικότητα ολοκλήρωσε μια οδύσσεια 5.000 ν.μ. στον Ατλαντικό»:
Έτσι ανακοίνωσε με τηλεγράφημά του το ειδησεογραφικό πρακτορείο UPI την άφιξη του σκάφους Acali στο λιμάνι του Κοζουμέλ στο Μεξικό στις 20 Αυγούστου του 1973, που σήμανε το τέλος του «μεγαλύτερου ομαδικού πειράματος στην έρευνα της ανθρώπινης συμπεριφοράς», όπως περιέγραψε ο εμπνευστής του, ο Μεξικανός ανθρωπολόγος, Σαντιάγο Χενοβές, τον διάπλου του Ατλαντικού με μια σχεδία μεγέθους σαλονιού συνοδεία έξι γυναικών και πέντε ανδρών διαφόρων φυλών και θρησκειών.
Οι περισσότεροι αναγνώστες των κουτσομπολίστικων εφημερίδων από την άλλη πλευρά, γνώριζαν το Acali ως «σχεδία του σεξ»...
Κολάζ από δημοσιεύματα του Τύπου της εποχής για τη «Σχεδία του Σεξ»
O Χενοβές είχε μετάσχει το 1969 και το 1970 ως μέλος πληρώματος στις αποστολές του Νορβηγού ανθρωπολόγου Τορ Χάγιερνταλ με τις κατασκευασμένες από καλάμια παπύρου σχεδίες Ra I και Ra II, όπου ήθελε να ελέγξει τις θεωρίες του για τα επικά ταξίδια που έκαναν αρχαίοι λαοί. Τότε ήταν που έμαθε ο Χενοβές ότι δεν υπάρχει καλύτερο πεδίο δοκιμής της ανθρώπινης συμπεριφοράς από ένα ταξίδι με «καρυδότσουφλα» σε τρικυμία.
Ένα ετερόκλητο πλήρωμα
H σχεδία που παρήγγειλε ο Χενοβές είχε μήκος 12 μ. και πλάτος επτά. Η καμπίνα -ένα δωμάτιο όπου κοιμόντουσαν όλοι- είχε εμβαδόν 4 τ.μ. Το Acali θύμιζε περισσότερο πλωτό νησί που παρασερνόταν νωχελικά απ’ τα κύματα. Σ’ αυτό το σκάφος συγκέντρωσε ο Μεξικανός ανθρωπολόγος τα «πειραματόζωά» του: μια Σουηδέζα καπετάνιο, μια Ισραηλινή γιατρό, έναν Ιάπωνα φωτογράφο, έναν ιερέα από την Ανγκόλα, έναν Έλληνα εστιάτορα, μια λευκή και μια μαύρη Αμερικανίδα, μια Αλγερινή, έναν Ουρουγουανό κι έναν Γάλλο.
Όταν επέλεγε αυτή την ετερόκλητη ομάδα το μόνο που δεν είχε κατά νου ο Χενοβές ήταν η αρμονική συνύπαρξη. Αντίθετα διάλεξε τα μέλη της ώστε το μείγμα να είναι όσο το δυνατόν πιο εκρηκτικό. Ανέθεσε σε γυναίκες του δύο σημαντικότερους ρόλους: του καπετάνιου και του γιατρού, φρόντισε ώστε οι περισσότεροι από τους συμμετέχοντες να είναι παντρεμένοι με παιδιά και να προέρχονται από διάφορες φυλές και θρησκείες.
Στις 13 Μαΐου 1973 το Acali απέπλευσε από το Λας Πάλμας στις Καναρίους Νήσους. Λίγο καιρό πριν, ο Χενοφές είχε φροντίσει να μοιράσει τις δύο σειρές κουκετών εναλλάξ σε άνδρες και γυναίκες. Οι υπόλοιποι τον κατηγόρησαν εξ’ αρχής ότι διάλεξε το κρεβάτι ανάμεσα στις δυο πιο ελκυστικές γυναίκες, εκείνος απάντησε ότι το μόνο που είχαν κατά νου ήταν το σεξ...
Η ηθική του παρατηρητή και τα όρια της επιστήμης
Στις 101 μέρες που διήρκεσε το ταξίδι ο Χενοβές κράτησε χίλιες σελίδες σημειώσεων για τη ζωή στη σχεδία, ενώ οι συμμετέχοντες συμπλήρωσαν 46 ερωτηματολόγια δίνοντας 8.079 απαντήσεις για διάφορα θέματα, από τις σχέσεις στο σκάφος, τη σεξουαλική τους συμπεριφορά, τη θρησκεία μέχρι την επιθετικότητα και ζητήματα ηθικής.
Μετά από δύο εβδομάδες ο Χενοβές αναρωτήθηκε πόσες φορές κάνουν σεξ οι συμμετέχοντες στο πείραμα. «Όχι πολλές», απάντησε ο ίδιος αναφέροντας ως εναν από τους κύριους λόγους τη ναυτία.
Ο Γιαπωνέζος φωτογράφος και η μία από τις Αμερικανίδες τα είχαν φτιάξει στο μεταξύ και ο ανθρωπολόγος νόμισε ότι τους είδε να κάνουν έρωτα υπό το σεληνόφως στην καμπίνα. Ο ίδιος τα έφτιαξε με μια άλλη γυναίκα.
Ο Σαντιάγο Χενοβές έγραψε για το πείραμά του ένα βιβλίο που κυκλοφόρησε το 1975
Το ερωτηματολόγιο υπ’ αριθμόν 5 προκάλεσε αναταραχή με ερωτήσεις του τύπου: «Τι σας ενοχλεί περισσότερο στη ζωή στο Acali», «θα θέλατε να αλλάξουν οι θέσεις στις κουκέτες», «δίπλα σε ποιον θα θέλατε να κοιμάστε», «με ποιον θα θέλατε περισσότερο να κάνετε έρωτα αν δεν είχατε ενδοιασμούς». Μετά απ’ αυτό άλλαξαν τις θέσεις στα κρεβάτια.
Στις 13 Ιουλίου έσπασε ένα απ’ τα πτερύγια του πηδαλίου του σκάφους. Αν και κολυμπούσαν καρχαρίες τριγύρω ο Χενοβές πήδηξε στη θάλασσα για να επιθεωρήσει τη ζημιά. Ξαφνικά όλοι γνώριζαν τι έπρεπε να κάνουν. «Χρειάζεται να απειληθούν ζωές για να εμφανιστεί το ομαδικό πνεύμα;», αναρωτήθηκε ο Χενοβές. Τελικά, όπως αποδείχθηκε το πηδάλιο δεν σήκωνε επιδιόρθωση.
Σχέδια δολοφονίας
Όμως, το πνεύμα της συντροφικότητας έδωσε γρήγορα τη θέση του στη δίψα για εκδίκηση. Με τον Χενοβές να πετά κουβάδες νερό στους συμμετέχοντες για να ξυπνήσουν και να κάνουν τις δουλειές που τους αναλογούσαν, τα μέλη του πληρώματος άρχισαν να δυσανασχετούν που ο αρχηγός της αποστολής εξελίχθηκε σε δικτάτορα. Η σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι ήταν όταν ο ανθρωπολόγος έκανε πραξικόπημα κατά της καπετάνιου, που ο ίδιος είχε βάλει στο τιμόνι, για να δει πως θα αντιδρούσαν οι άνδρες στη σχεδία. Μια νύχτα συνωμότησαν να τον βγαλουν από τη μέση, είτε ρίχνοντάς τον στη θάλασσα, ή με μια σύρριγγα που θα κρατούσαν όλοι τους, ώστε όλοι να είναι ένοχοι και να διασφαλίσουν έτσι τη σιωπή όλων. Ευτυχώς, δεν προχώρησαν στην εφαρμογή του σχεδίου τους.
Εντάσεις και σεξ
Μετά από δύο μήνες ταξιδιού ο Χενοβές αποφάσισε να δοκιμάσει τις αντοχές των υπολοίπων με ακόμη πιο σοκαριστικές ερωτήσεις: «Μήπως θα έπρεπε να μείνουμε μια ολόκληρη μέρα γυμνοί;», πρότεινε. Έξι ψήφισαν υπέρ, πέντε κατά. «Μήπως να κάνουμε ένα πάρτι, όπου όλοι θα κοιμηθούν με όλους;» Τέσσερις είπαν ΝΑΙ, οι υπόλοιποι ΟΧΙ. «Να απαγορέψουμε τη σύναψη σχέσεων;», Δύο υπέρ, οι υπόλοιποι κατά.
Μέλη του ετερόκλητου πληρώματος του Acali
Στις 13 εβδομάδες επάνω οι δύο Αμερικανίδες πρότειναν να επιτρέπεται για τις επόμενες πέντε νύχτες σ’ έναν άνδρα και μια γυναίκα να μένουν μόνοι τους στην καμπίνα επί μία ώρα. Η πρόταση απορρίφθηκε, αλλά ο Χενοβές κατάλαβε ότι μια στο τόσο οι υπόλοιποι είχαν ανάγκη να περνούν λίγο χρόνο μόνοι τους κι έτσι εισηγήθηκε να επιλεγούν πέντε τυχαία ζευγάρια, που να μπορούν να βρίσκονται σε πέντε μέρη της σχεδίας, όπου δεν θα τους έβλεπε κανείς. Η αδημονία έφθασε στο κατακόρυφο, άρχισαν τα υπαινυκτικά σχόλια και τα χυδαία ανέκδοτα και τα πράγματα από εκεί και μετά πήραν γρήγορη τροπή. Ο Γιαπωνέζος φωτογράφος προσπάθησε να πηδήξει απ’ το σκάφος γιατί δεν ταίριαζαν τα χνώτα του με τους άλλους και τον είχε απορρίψει η ερωμένη του.
Περίπου το ίδιο διάστημα ένα εμπορικό λίγο έλειψε να εμβολίσει τη σχεδία κι ο Χενοβές έπαθε σκωληκοειδίτιδα. Το πλήρωμα άφησε κατά μέρος τις έριδες και προσπάθησαν να αντιμετωπίσουν την κατάσταση. Ευτυχώς η κρίση του Χενοβές υποχώρησε και δύο εβδομάδες αργότερα το Acali έφθασε στο Κοζουμέλ, όπου όλοι οι συμμετέχοντας απομονώθηκαν φρουρούμενοι από ένοπλους φύλακες σε ξενοδοχείο και για μία εβδομάδα υποβάλλονταν σε τεστ από παθολόγους και ψυχιάτρους.
Παρά τη σφοδρή κριτική που δέχθηκε από συναδέλφους του που κατήγγειλαν ως εντελώς ανήθικη την ιδέα του, για τον Σαντιάγο Χενοβές το πείραμα άξιζε την προσπάθεια, έγραψε μάλιστα και βιβλίο γι’ αυτό. Ο ίδιος θεωρούσε το πείραμα Acali μια μεγάλη συνεισφορά στην ανθρώπινη συνύπαρξη.
25 χρόνια αργότερα δαιμόνιοι τηλεοπτικοί παραγωγοί εμπνεύστηκαν από την ιδέα του για να δημιουργήσουν τον Big Brother kι άλλα παρόμοια ριάλιτι. Ο Χενοβές θα έπρεπε να το είχε προβλέψει. Άλλωστε το πείραμά του συγχρηματοδοτήθηκε από ένα μεξικανικό τηλεοπτικό δίκτυο...
Tο trailer του ντοκυμαντέρ «Σχεδία» του Σουηδού Μάρκους Λίντεν (Βίντεο: YouTube)
Σχεδόν τέσσερις δεκαετίες μετά το ταξίδι ο Σουηδός σκηνοθέτης Μάρκους Λίντεν ανέτρεξε στο πλούσιο αρχειακό υλικό του Χενοβές, κι έφτιαξε ένα συναρπαστικό θρίλερ υπόγειων εντάσεων, τη «Σχεδία», που απέσπασε τον περασμένο Μάρτιο το Βραβείο Καλύτερου Ντοκιμαντέρ στο φεστιβάλ της Κοπεγχάγης.
