Όλοι έχουμε ακούσει πώς μια μικρή ή και ασήμαντη αφορμή είναι αρκετή για να προκαλέσει υπέρμετρη καταστροφή. Αν και υπερ-απλουστευτική σαν θεώρηση, δεν μπορεί κανείς να μην αναλογιστεί περιπτώσεις όπως ότι η δολοφονία δύο και μόνο ανθρώπων, έστω και γαλαζοαίματων, ήταν αρκετή για να συρθεί μια ολόκληρη ήπειρος στον πόλεμο με εκατομμύρια νεκρούς. Ο λόγος για τη δολοφονία του Φερδινάνδου και της συζύγου του που στάθηκε αφορμή για να ξεσπάσει ο κατά τα φαινόμενα παράλογος μέχρι εκείνη τη στιγμή, Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος.
Αντίστοιχα, ένας μικρός τεχνητός δορυφόρος, λίγο μεγαλύτερος από μια μπασκέτα, λίγο έλλειψε να οδηγήσει σε ένα κατακλυσμιαίο γεγονός: στον πυρηνικό βομβαρδισμό της ίδιας της Σελήνης! Βέβαια, μόνο τυχαίος δεν ήταν ο συγκεκριμένος δορυφόρος, καθώς επρόκειτο για τον πρώτο δορυφόρο που εκτόξευσε ποτέ ο άνθρωπος στο διάστημα! Το επίτευγμα, όμως αυτό, κατόρθωσαν οι Σοβιετικοί, κάτι που καθόλου δεν άρεσε στις ΗΠΑ.
Η απάντηση λοιπόν που σχεδίασαν, αλλά ευτυχώς δεν εκτέλεσαν, θα έπρεπε να ήταν εξίσου εντυπωσιακή (έστω κι αν θα ήταν καταστροφική). Κάπως έτσι ξεκίνησε η υπόθεση με το μυστηριώδες «Project A119». Αν και λίγα έχουν γίνει γνωστά, καθώς για δεκαετίες το πρόγραμμα είχε μείνει καλά κρυμμένο, ας επιχειρήσουμε να ξετυλίξουμε την ιστορία πίσω από το μυστηριώδες αυτό αμερικανικό σχέδιο…
Έτσι ξεκίνησαν όλα
Βρισκόμαστε στα μέσα του 20ου αιώνα, με τον Ψυχρό Πόλεμο να βρίσκεται στον κολοφώνα του και τις δύο υπερδυνάμεις, ΗΠΑ και Σοβιετική Ένωση, να διαγωνίζονται στην κούρσα κατάκτησης του διαστήματος. Το προβάδισμα πήραν οι Σοβιετικοί με την επιτυχημένη εκτόξευση του πρώτου τεχνητού δορυφόρου, του Σπούτνικ I, το 1957.
Το μνημειώδες επίτευγμα γέμισε χαρά τους Σοβιετικούς, αλλά και τρόμο τους Αμερικάνους, τόσο την κυβέρνηση όσο και τους πολίτες. Η ιδέα ότι η «Κόκκινη Αρκούδα» μπορούσε να καταφέρει κάτι που οι ΗΠΑ αδυνατούσε, πλήγωσε τον εγωισμό των Γιάνκηδων. Φοβία και παράνοια, πασπαλισμένες με κάμποση άγνοια, έφτασαν σε τέτοια επίπεδα ώστε ορισμένοι να πιστεύουν πως ο δορυφόρος ήταν ικανός να σκορπήσει τον πυρηνικό όλεθρο στην Αμερική!
Στην πραγματικότητα, βέβαια, εάν κάτι αποδείκνυε ο Σπούτνικ, ήταν πως οι Σοβιετικοί διέθεταν πυραύλους ικανούς να στείλουν ένα δορυφόρο σε τροχιά και άρα ενδεχομένως να τον στείλουν και στην αυλή των ΗΠΑ. Η σκέψη αυτή μέσα στην παράνοια του Ψυχρού Πολέμου, αρκούσε για να τρομάξει και τον πιο σκληροτράχηλο στρατιωτικό.
Η χώρα χρειαζόταν κάτι για να ενισχυθεί η αυτοπεποίθηση της, αλλά και για να δείξει στον κόσμο και πολύ περισσότερο στο μέγα εχθρό ότι παρέμενε υπολογίσιμη δύναμη. Χρειαζόταν κάτι που θα έδειχνε σε όλους για τι ήταν ικανή. Και κάπου εκεί έπεσε η ιδέα για το Project A119.
Η ανάπτυξη του Project A119
Δεδομένου ότι βρισκόμαστε στα τέλη του ΄50, ένα πυρηνικό μανιτάρι δεν θα μπορούσε να δείξει και πολλά για μία χώρα. Έτσι στο μυαλό των αξιωματικών της αμερικανικής Πολεμικής Αεροπορίας σχηματίστηκε η ιδέα ενός σχεδίου που σίγουρα δεν θα περνούσε απαρατήρητο: την πυροδότηση μιας πυρηνικής βόμβας στο φεγγάρι που όλος ο κόσμος θα μπορούσε να δει.
Αν και μέχρι το 1958, οι ΗΠΑ είχαν κατορθώσει να εκτοξεύσουν το δικό τους δορυφόρο, (αναμφίβολα ένα επίτευγμα για τους μηχανικούς της χώρας), δεν είχε καμία σημασία για την παγκόσμια και την εγχώρια κοινή γνώμη διότι οι Σοβιετικοί τους είχαν προλάβει. Η Πολεμική Αεροπορία ήθελε κάτι κατά πολύ μεγαλύτερο! Έτσι διέταξε μια ομάδα φυσικών επιστημόνων να σχεδιάσουν μια ενδεχόμενη πυρηνική έκρηξη στη Σελήνη.
Το απόρρητο πρόγραμμα πέρασε στην Ιστορία με δύο ονόματα, το «χαλαρό» με το οποίο κυκλοφόρησε στον Τύπο, «A Study of Lunar Research Flights», και το σαφώς πιο μυστηριώδες «Project A119». Σύμφωνα με το σχεδιασμό, η ατομική βόμβα θα έπρεπε να έχει την ίδια αποτελεσματικότητα με το όπλο που είχε ισοπεδώσει τη Χιροσίμα 13 χρόνια νωρίτερα.
Η συσκευή των 12 κιλοτόνων θα έπρεπε να είναι επαρκώς ισχυρή ώστε η έκρηξη να είναι ορατή από τη Γη, αλλά και σε μέγεθος τέτοιο ώστε ένας πύραυλος της εποχής να μπορεί να την στείλει στο φυσικό δορυφόρο μας. Έτσι, όλα κατέληγαν στο σενάριο μιας ατομικής βόμβας κι όχι υδρογόνου, καθώς η δεύτερη θα ήταν πολύ βαριά. Επιπλέον, η ισχύς θα έπρεπε να υπολογιστεί έτσι ώστε να μην καταστρέψει τις βασικές ιδιότητες του φεγγαριού.
Την εποχή που ξεκίνησαν οι σχεδιασμοί, δεν υπήρχε πύραυλος ικανός να εκτελέσει την αποστολή. Όμως η Πολεμική Αεροπορία είχε προγραμματίσει για το 1959 την κατασκευή ενός διηπειρωτικούς βαλλιστικού πυραύλου, ικανού να ολοκληρώσει το ταξίδι των 384.403 χιλιόμετρων μέχρι το φεγγάρι. Σχεδιασμένος να σπείρει τον πυρηνικό εφιάλτη σε σοβιετικές πόλεις, ο πύραυλος θα έπρεπε έχει μέγιστη απόκλιση 3 χιλιομέτρων.
Το «κλείδωμα» του στόχου
Η επιλογή του στόχου στην επιφάνεια της Σελήνης ήταν σχετικά εύκολη υπόθεση, καθώς η βόμβα έπρεπε να πυροδοτηθεί στο σημείο με την καλύτερη ορατότητα από τη Γη. Έτσι οι επιστήμονες κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι καλύτερος στόχος ήταν οι άκρες του σεληνιακού δίσκου, στη σκοτεινή πλευρά του. Το σύννεφο σκόνης από την έκρηξη θα φωτιζόταν από την ήλιο και θα γινόταν έτσι ορατό από τη Γη.
Ενώ όμως στον πλανήτη μας η πυρηνική έκρηξη δημιουργούσε το περίφημο σύννεφο σε σχήμα μανιταριού, μια αντίστοιχη έκρηξη στη Σελήνη θα είχε διαφορετικά αποτελέσματα. Σύμφωνα με τους επιστήμονες, η απουσία ατμόσφαιρας σε συνδυασμό με τη μικρότερη βαρυτική έλξη θα είχαν σαν αποτέλεσμα μια έκρηξη η οποία θα φάνταζε ασυνήθιστη στα ανθρώπινα μάτια.
Αντί για ένα «τακτοποιημένο» μανιτάρι, τα υπολείμματα της έκρηξης θα εξαπολύονταν ατάκτως σε διάφορα σημεία. Επιπλέον, η απίστευτη ενέργεια της πυρηνικής έκρηξης σε συνδυασμό με τη μικρότερη βαρύτητα θα διασκόρπιζαν τη ραδιενεργή σκόνη.
Οι «θετικές» παρενέργειες
Στην ερευνητική ομάδα συμμετείχε μεταξύ άλλων και ο φυσικός Carl Sagan ο οποίος την εποχή εκείνη ασπαζόταν τη θεωρία ότι η Σελήνη μπορεί να φιλοξενούσε μικροβιακή ζωή. Έτσι, έσπευσε να εντοπίσει ένα ενδεχόμενο θετικό αποτέλεσμα από την έκρηξη. Εξέφρασε λοιπόν την άποψη ότι οργανικά σωματίδια μπορεί να ήταν ανιχνεύσιμα μέσα στο σύννεφο από τα συντρίμμια. Επιπλέον, πρότεινε ότι το σύννεφο σκόνης θα μπορούσε να δώσει στους επιστήμονες μια εικόνα για τη σύσταση του φυσικού δορυφόρου της Γης.
Ο φυσικός Carl Sagan:Γιατί τελικά η Σελήνη είναι ακόμη στη θέση της;
Αν και το σχέδιο φαντάζει ακραίο σήμερα, για τουλάχιστον ένα χρόνο βρισκόταν κανονικά στο τραπέζι των συζητήσεων, αν και τελικά ποτέ δεν προχώρησε ποτέ στη φάση της υλοποίησης. Κι αυτό γιατί, βρέθηκαν εν τέλει άλλοι, λιγότερο εκρηκτικοί τρόποι, για την ενίσχυση του εθνικού φρονήματος.
Επιπλέον, δεν υπάρχει καν η βεβαιότητα ότι το σχέδιο θα είχε το επιθυμητό αποτέλεσμα κι αν οι αμερικάνοι πολίτες θα επιδοκίμαζαν μια τέτοια ενέργεια. Από την άλλη και οι επιστήμονες ανησυχούσαν για την καταστροφή του παρθένου σεληνιακού εδάφους από την ακτινοβολία και την έκρηξη η οποία θα μόλυνε το διάστημα. Ανησυχία και αμφιβολίες είχαν εκφραστεί επίσης για τις ολέθριες συνέπειες σε περίπτωση που η βόμβα εκρήγνυνται νωρίτερα από την προκαθορισμένη στιγμή.
«Το κατέστησα σαφές την εποχή εκείνη πως θα υπήρχε ένα τεράστιο κόστος στην επιστήμη εάν καταστρέφαμε το παρθένο σεληνιακό έδαφος, όμως η αμερικανική Πολεμική Αεροπορία ενδιαφερόταν κυρίως για το πώς η πυρηνική έκρηξη θα παρουσιαζόταν στη Γη», δήλωνε το 2000, ο δρ. Leonard Reiffel, ένας από τους φυσικούς που εργαζόταν στην ανάπτυξη του σχεδίου και ήταν ο πρώτος που έδωσε ορισμένες λεπτομέρειες για το απόρρητο Project A119.
Ο δρ. Leonard Reiffel: Και οι Σοβιετικοί είχαν σκεφτεί ανάλογο σχέδιο
Αξιοσημείωτο είναι ότι και οι Σοβιετικοί είχαν στα σκαριά ένα αντίστοιχο σχέδιο, την ίδια ακριβώς περίοδο. Δεν είχε να κάνει βέβαια με τη δημιουργία ενός σύννεφου ορατού από τη Γη, αλλά μιας ισχυρής λάμψης που οι αστρονόμοι σε όλον τον κόσμο θα παρατηρούσαν. Τελικά βέβαια και το σχέδιο αυτό απορρίφθηκε και μάλιστα για παρόμοιους λόγους. Κάποιοι επιστήμονες σκέφτηκαν ότι εξαιτίας της απουσίας ατμόσφαιρας, η πυρηνική έκρηξη δεν θα δημιουργούσε την ίδια λάμψη όπως στη Γη και ως εκ τούτου φοβόντουσαν ότι δεν θα καταγραφόταν στα φιλμ.
Τι θα συνέβαινε εάν το Project A119 προχωρούσε κανονικά
Αν και η Ιστορία δεν διαμορφώνεται με υποθέσεις και οι ενδεχόμενες συνέπειες μιας κίνησης με εμπλοκή του ανθρώπινου παράγοντα δύσκολα μπορούν να προβλεφθούν, μπορούμε εντούτοις να κάνουμε ορισμένες υποθέσεις για το τι θα είχε συμβεί εάν τελικά οι Αμερικανοί βομβάρδιζαν το φεγγάρι.
Για αρχή, μπορούμε με σιγουριά να υποθέσουμε ότι η κούρσα του διαστήματος θα άλλαζε ριζικά από όσα γνωρίσαμε και όντας ακόμη στα σπάργανα θα έπαιρνε μια απείρως εντονότερη μιλιταριστική στροφή. Αναμφίβολα η τεχνολογία της διαστημικής εξερεύνησης πήγαινε χέρι-χέρι με την στρατιωτική ανάπτυξη, όμως παρόλα αυτά η διαστημική τεχνολογία δεν είχε πάντα διακηρυγμένους στρατιωτικούς σκοπούς.
Μια ενδεχόμενη ανατίναξη του φεγγαριού, όμως, θα έστελνε ξεκάθαρα σήματα στρατιωτικοποίησης του διαστήματος και μάλιστα με τους Αμερικανούς να προηγούνται. Άρα, οι Σοβιετικοί θα ήταν υποχρεωμένοι να ακολουθήσουν και οι δύο υπερδυνάμεις θα κατέληγαν στη δημιουργία ολοένα μεγαλύτερων και ισχυρότερων οπλικών συστημάτων, όλα με βάση το διάστημα. Ο Ψυχρός Πόλεμος θα έπαιρνε μια διαφορετική και πολύ πιο επικίνδυνη τροπή.
Ευτυχώς, ο κόσμος ευτύχησε να μην μάθει από πρώτο χέρι τι θα συνέβαινε εάν κάποιος αποφάσιζε να βομβαρδίσει τη Σελήνη. Μια σκέψη τόσο παράλογη που αν και για ένα χρόνο βρίσκονταν στο τραπέζι των συζητήσεων, τελικά εγκαταλείφτηκε και πέρασε στη λήθη, μένοντας μόνο σαν μια υποσημείωση στο κεφάλαιο του Ψυχρού Πολέμου.
