Αλήθεια, έχουμε ποτέ αναλογισθεί, πόσες φορές στην καθημερινότητά μας αναφερόμαστε στον φύλακα άγγελο;

Άλλωστε, δεν είναι καθόλου τυχαίο ότι η λαϊκή παράδοση έχει διαμορφώσει τη γνωστή ιδιωματική έκφραση:

«Δεν δίνει του αγγέλου του νερό», την οποία, συνήθως, εκφράζουμε, όταν αναφερόμαστε σ’ ένα ιδιαίτερα φιλάργυρο άτομο, το οποίο το χαρακτηρίζει η αρνητική προσκόλληση στο χρήμα και η εγωκεντρική και δύστροπη συμπεριφορά…

Με αποτέλεσμα να αντιμετωπίζει εχθρικά και αρνητικά το συνάνθρωπό του και να μην κάνει ούτε μια καλή πράξη, φτάνοντας στο θλιβερό σημείο, να μην δίνει τίποτα σε κανέναν, ούτε ακόμα και λίγο νερό στο φύλακα άγγελό του, ο οποίος τον προστατεύει έναντι κάθε κινδύνου…

Η λέξη «άγγελος» αγγίζει κάθε άνθρωπο στο άκουσμά της, ως μια ιερή έννοια, ως μια καθαρή εικόνα, ως ένα σύμβολο Θεϊκής Παρουσίας, είτε ακόμα ως μια θλιβερή υπόμνηση της πεπερασμένης ανθρώπινης φύσης μας στην αντίπερα όχθη της λογικής μας θεώρησης…

Βέβαια, μια πλήρης ανάλυση του ζητήματος αυτού, δηλαδή της δημιουργίας, του προορισμού και της παρουσίας ή εμφάνισης των αγγέλων, δεν μπορεί εύκολα και σύντομα να καλυφθεί ως θέμα στα πλαίσια της Ορθόδοξης Θεολογίας.

Από τις αναφορές της Αγίας Γραφής πληροφορούμαστε ότι οι ΑΓΕΛΛΟΙ, αποστέλλονται από τον Θεό προς τους ανθρώπους, κυρίως για να τους προστατεύουν, αλλά και να τους ωφελούν καθοδηγώντας τους προς την αρετή.

Στον 90ο ψαλμό (στ.11, 12), του Δαυϊδ, διευκρινίζεται με πλήρη σαφήνεια ο ρόλος των αγγέλων: «…τους αγγέλοις αυτού εντελείται περί σου του διαφυλάξαι σε εν πάσαις ταις οδοίς σου. Επί χειρών αρούσι σε, μήποτε προσκόψης προς λίθον τον πόδα σου», δηλαδή, ο Κύριος θα δώσει εντολή στους αγγέλους του για σένα, για να σε διαφυλάξουν σε όλους τους δρόμους και τις πράξεις σου. Θα σε σηκώσουν στα χέρια τους μην τύχει ποτέ και προσκρούσεις τα πόδια σου σε κάποιο λίθο και σκοντάψεις.

Η εμφάνιση των αγγέλων αναγνωρίζεται από τη θρησκεία μας, όχι ως ένα παράδοξο και ανεξήγητο γεγονός ή ως μια ιδιαίτερου τύπου και «πνευματικής διάστασης» εμπειρία, αλλά ως ένα υπέροχο, μοναδικής χάρης και ουσιαστικής πνευματικής ωφέλειας, βίωμα αρετής, αγάπης και ουράνιας ομορφιάς, όπου ο αποδέκτης άνθρωπος άμεσα και ταχύτατα καταλαμβάνεται από μια πνευματική έκσταση, τη στιγμή ακριβώς που αντικρίζει τη λάμψη και την ομορφιά της αγγελικής μορφής. Και αυτό συμβαίνει, διότι η αγγελική παρουσία έχει το χαρακτηριστικό και μοναδικό γνώρισμα να κατακλύζει τον άνθρωπο με αισθήματα χαράς, ευγνωμοσύνης και αγαλλίασης, στοιχεία που επιβεβαιώνουν, ακριβώς, τη Θεία προέλευση της αγγελικής παρουσίας και εμφάνισης.

Κατά την Ορθόδοξη διδασκαλία, ο άνθρωπος, παρόλο που μπορεί να καταστεί αποδέκτης της αγγελικής παρουσίας, δεν γνωρίζει, ούτε έχει τη δυνατότητα να γνωρίζει, σε ικανοποιητικό βαθμό τις πιο ουσιώδεις πληροφορίες για την ύπαρξη και την παρουσία των αγγέλων, τις οποίες ορίζει, προσδιορίζει και νοηματοδοτεί αποκλειστικά το μεγαλείο της Θεϊκής και μόνο σοφίας.

Η Παλαιά Διαθήκη μας πληροφορεί ότι προηγήθηκε η δημιουργία του πνευματικού κόσμου από τον υλικό, με τελευταίο Θείο Δημιούργημα τον ίδιο τον Άνθρωπο. Στο βιβλίο του κανόνα της Παλαιάς Διαθήκης, αντλούμε μια πολύτιμη πληροφορία, καθώς ο Θεός ομιλεί και δηλώνει: (Ιώβ. 38,7) ὅτε ἐγενήθησαν ἄστρα, ᾔνεσάν με φωνῇ μεγάλῃ πάντες ἄγγελοί μου, δηλαδή «Όταν δημιουργήθησαν τα άστρα, οι άγγελοί μου με δοξολόγησαν με μεγάλη φωνή». Συνεπώς, όχι μόνο η δημιουργία των αγγέλων τοποθετείται χρονικά πριν από την δημιουργία του υλικού κόσμου, η οποία ακολούθησε, αλλά, επιπρόσθετα, οι άγγελοι παρακολουθούσαν ακόμα και οι ίδιοι με έκσταση τη Θεία αυτή δημιουργία…

Οι άγγελοι, κατά τις διδαχές της Παλαιάς Διαθήκης, συνιστούν την αρχή της Δημιουργίας του Θεού, αποτελώντας τα αρχαιότερα και τελειότερα λογικά δημιουργήματά Του.

Η παρουσία των αγγέλων δεν είναι μόνο γνωστή στην Παλαιά, αλλά και στην Καινή Διαθήκη. Ο Θεός αποστέλλει τους αγγέλους του για να βοηθούν και να προστατεύουν τους ενάρετους ανθρώπους, όπως τον Αβραάμ, τον Λώτ, τον Ιακώβ, τον Μωϋσή, τον Βαλαάμ, τον Ιησού του Ναυή, τον Γεδεών, τον Μανασσή και άλλους, ενώ, από την Καινή Διαθήκη, την Παρθένο Μαρία, τον Ιωσήφ, τους Ποιμένες, την Μαρία Μαγδαληνή και άλλους.

Πέραν, όμως, από την ως άνω πληροφορία, επί της ουσίας δεν γνωρίζουμε τον τρόπο της δημιουργίας των αγγέλων. Σύμφωνα με τα όσα αναφέρει ο Άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος, οι άγγελοι δημιουργούνται από τη στιγμή που συλλαμβάνει ο Θεός την ιδέα της δημιουργίας τους, ενώ, ως προς τη φύση τους, γνωρίζουμε πως είναι πλασμένοι «κατ” εικόνα θεού» και ασώματοι, χωρίς, όμως, η γνώση μας αυτή να προσεγγίζει τα ουσιώδη γνωρίσματα και τη φυσική τους σύσταση…

Κατά τον Άγιο Ιωάννη το Δαμασκηνό η φύση των αγγέλων είναι νοερή, ασώματη, αεικίνητη, αυτεξούσια. Οι άγγελοι υπηρετούν το Θεό και είναι κατά χάριν αθάνατοι… Θεωρούνται ασώματοι και άυλοι σε αντιπαραβολή με την ανθρώπινη φύση, γιατί κάθε τι που συγκρίνεται με το Θεό, τον μόνο ασύγκριτο, βρίσκεται «παχύ τε και υλικόν». Γι’ αυτό, ακριβώς, το λόγο από ορισμένους πατέρες της Εκκλησίας διατυπώθηκε η άποψη ότι οι άγγελοι έχουν σώμα, αιθέριο, νοερό, «πυροειδές», πολύ πιο λεπτό από τη γνωστή στον άνθρωπο υλική σύνθεση.

Στον 103ο ψαλμό στιχ.4, του Δαυϊδ διαβάζουμε τα ακόλουθα, «ο ποιών τους αγγέλους αυτού πνεύματα και τους λειτουργούς αυτόν πυρός φλόγα». Δηλαδή, «αυτός είναι που έπλασε τους αγγέλους του τόσο ταχείς και λεπτούς, όπως οι άνεμοι και αυτούς που τον υπηρετούν άυλους λειτουργούς του με δραστική ενέργεια και φωτεινή λαμπρότητα σαν τη φλόγα του πυρός». Η εν λόγω περιγραφή στον ψαλμό του Δαυϊδ δεν αναφέρεται στα συστατικά της φύσης τους, αλλά περιγράφει κάποιες απ’ τις ιδιότητες τους, όπως την ευκινησία και τη φλογερότητα, τη διεισδυτικότητα και τη θερμότητα, την ταχύτητα και την αϋλότητά τους.

Ο Θεός δε δημιούργησε τους αγγέλους λόγω συγκεκριμένης αναγκαιότητας, αλλά τους έδωσε ζωή και ύπαρξη γι’ αυτούς τους ίδιους, με κίνητρο την «εκστατική» Του αγάπη και αγαθότητα και με σκοπό να αντιληφθούν και μετάσχουν και οι ίδιοι, σαν οντά λογικά, στη μακαριότητα Του.

Η συμμετοχή των αγγέλων στη Θεία μακαριότητα δεν είναι μια στατική κατάσταση, αλλά μια συνεχιζόμενη χρονικά ανοδική πορεία χωρίς τέλος, αλλά και χωρίς ολοκληρωτική κατανόηση της δόξας του Θεού. Κι αυτό συμβαίνει, διότι οι άγγελοι δεν είναι τέλειες φύσεις, αλλά οδεύουν προς την τελειότητα, μετέχοντας στις άκτιστες ενέργειες του Θεού, αλλά όχι στην άκτιστη ουσία Του.

Σε αυτήν την συνεχιζόμενη πορεία τους, οι άγγελοι διατηρούν το αναλλοίωτο της αρχικής τους δημιουργίας, δηλαδή της αρχικής τους κτίσης και σε καμία περίπτωση δε δημιουργούνται σε νηπιακή ηλικία. – Στην Ορθόδοξη θεολογία και θρησκευτική παράδοση δεν απαντώνται σε καμία περίπτωση, οι νέου τύπου «άγγελοι» με τρυφερά χαρακτηριστικά νηπιακής – παιδικής ηλικίας με μικρές φτερούγες και φιγούρες αναδυόμενες μέσα από σύννεφα και άλλους παρόμοιους συνδυασμούς απεικονίσεων, οι οποίες απεικονίσεις κατακλύζουν κυρίως τις χριστιανικές διακοσμήσεις και αναπαριστούν μια φανταστική και αναληθή εικόνα των αγγέλων, εμπορικής έμπνευσης και παγανιστικής – ειδωλολατρικής καταγωγής -.

Η ιδιότητα αυτή των αγγέλων (το αναλλοίωτο της αρχικής τους δημιουργίας) αναφέρεται μόνο στη σύσταση και δημιουργία τους και όχι στην προαίρεσή τους. Οι άγγελοι είναι ελεύθερες και μεταβαλλόμενες υπάρξεις, επειδή, ακριβώς, είναι κτιστές και λογικές. Γι’ αυτόν, ακριβώς, το λόγο και ο Άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός επισημαίνει ότι «μόνο το άκτιστο είναι αμετάβλητο και αναλλοίωτο».

Μια έτερη ιδιότητα των αγγέλων είναι το γεγονός ότι έχουν τη δυνατότητα να τελειοποιούνται ολοένα και περισσότερο με τη μετοχή τους στη χάρη του Αγίου Πνεύματος, η οποία τους καθιστά αγίους, όχι από τη φύση τους, γιατί κάτι τέτοιο θα συνεπαγόταν ταύτιση με το Άγιο Πνεύμα, αλλά από την κοινωνία τους με το φύσει άγιο. Όπως επισημαίνει, για το θέμα αυτό, ο Μέγας Βασίλειος, οι άγγελοι δημιουργήθηκαν με μεταπτωτή φύση, δηλαδή τους δόθηκε η εξουσία να μένουν και να επεκτείνονται στο αγαθό, αλλά και η δυνατότητα να τρέπονται προς το χειρότερο.

Ως αποτέλεσμα, μάλιστα, της μεταπτωτής φύσης των αγγέλων και της δυνατότητας να στραφούν προς το χειρότερο επήλθε και η πτώση του Εωσφόρου. Πρέπει, όμως, να τονισθεί ότι όσοι άγγελοι δεν ακολούθησαν τον Εωσφόρο στην πτώση του, έλαβαν το χάρισμα της τέλειας ατρεψίας και ακινησίας προς το κακό και μάλιστα με την ενανθρώπηση του Ιησού Χριστού.

Όπως επισημαίνει ο Άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός, η στερέωση των αγγέλων στην αρετή και η «κατά χάρη» ακινησία τους προς το κακό, μετά τη σάρκωση, το πάθος και κυρίως μετά την ανάσταση του Ιησού Χριστού, δεν σημαίνει ότι έχασαν την ιδιότητα του αυτεξούσιου, αλλά, ότι, με τη χάρη του Αγίου Πνεύματος, εξαγιάστηκε η ιδιότητα αυτή, με αποτέλεσμα να διαφέρουν από τους δαίμονες μόνο στην αγαθή προαίρεση, στην αγαθή βούληση και στην απόλυτη υπακοή τους προς το Θεό.

Ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς, αναφερόμενος στην κατά χάρη στερέωση των αγγέλλων στο αγαθό, επισημαίνει ότι, μέσω της άκρας ταπείνωσης, που έδειξε ο Ιησούς Χριστός, οι άγγελοι «έμαθαν έμπρακτα ότι ο δρόμος, που εξυψώνει και οδηγεί στην ομοίωση του Θεού, δεν είναι η έπαρση, αλλά, αντίθετα, η ταπείνωση».

Κατά την Ορθόδοξη Παράδοση όλοι οι άνθρωποι έχουμε έναν φύλακα άγγελο, ο οποίος, μάλιστα, μας δίνεται μέσω του Αγίου Βαπτίσματος.

Για αυτό, ακριβώς, στην την 5η ευχή προς κατηχούμενους, μεταξύ των άλλων, αναφέρονται τα ακόλουθα: «Συνόδευέ τον στην ζωή του με φύλακα άγγελο για να τον λυτρώνει από κάθε παγίδα του εναντίου, από προσβολή του πονηρού, από δαίμονα μεσημβρινό και από κακές φαντασίες».

Ο φύλακας άγγελος, όμως, δεν είναι ο μοναδικός συνοδός του ανθρώπου, αφού, κατά το Θείο Θέλημα, αποστέλλονται στη ζωή των ανθρώπων και άλλοι άγγελοι, οι οποίοι τον βοηθούν και τον κατευθύνουν στον πνευματικό του αγώνα, τον οποίο βιώνει σε όλη του την επίγεια ζωή, ώστε να καθίσταται ικανός και πνευματικά δυνατός να αντιμετωπίζει τις δοκιμασίες και τους πειρασμούς του βίου του,

Ο φύλακας άγγελος δεν κοιμάται ποτέ, όπως πληροφορούμαστε από το σχετικό χωρίο του 120ουψαλμού ¨Μηδέ νυστάξει ο φυλάσσων σε» (Ψαλμ. 120.3). Προστατεύει, δηλαδή, την πνευματική και ψυχική υπόσταση του Ανθρώπου, τον κατευθύνει στην ορθή πίστη, στην προσευχή και στη μετάνοια, ενώ τον συνδράμει αποτελεσματικά στις δυσκολίες που αντιμετωπίζει, τον γλιτώνει από τους κινδύνους, τον παρηγορεί και τον προτρέπει σε θεάρεστα έργα.

Στον 33ο ψαλμό, ωστόσο, καθίσταται σαφές ότι για την παροχή της προστασίας του φύλακα αγγέλου προς τον άνθρωπο, τίθεται ως απαραίτητη προϋπόθεση ότι ο άνθρωπος θα πρέπει να διακατέχεται από πίστη και φόβου Θεού: «Παρεμβάλει άγγελος Κυρίου κύκλω των φοβούμενων αυτόν και ρύσεται αυτούς» (Ψαλμ. 33,8).

Εκτός, όμως, από τον φύλακα άγγελο τον οποίο λαμβάνει κάθε χριστιανός από τη στιγμή της βαπτίσεώς του και ο οποίος βρίσκεται πάντοτε στα δεξιά του, ο χριστιανός, από την βρεφική του ηλικία, ακολουθείται και από έναν κακό άγγελο. Και ενώ ο αγαθός άγγελος συμβουλεύει και κατευθύνει τον χριστιανό πάντοτε προς την αρετή, γράφοντας, μάλιστα, λεπτομερώς ένα προς ένα, όλα τα καλά έργα που κάνει στην ζωή του ο άνθρωπος και τα οποία θα παρουσιάσει στην ώρα της Κρίσεως, ο κακός άγγελος, αντίθετα, ενεργεί προς βλάβη του ανθρώπου, παρουσιάζοντας πειρασμούς και παρακινώντας τον στην αμαρτία, μέσω των σκέψεων, της φαντασίας, των αισθήσεων, των λόγων, των έργων του, μέσω του σώματος και της ψυχής του.

Ο κακός άγγελος, το πονηρό πνεύμα καταγράφει και αυτός λεπτομερώς, κάθε αμαρτία που κάνει ο άνθρωπος στην ζωή του, μέχρι την ώρα του θανάτου του. Μάλιστα, μόλις ο άνθρωπος διαπράξει οποιαδήποτε αμαρτία, κάθε κακή σκέψη, κάθε λόγο ή έργο, αμέσως ο κακός (πονηρός) άγγελός του, «μεταφέρει» την αμαρτία στα εναέρια τελώνια για να γραφθεί και από αυτά, ώστε, μετά το θάνατό του, να τον εμποδίσουν να ανέβει και να τον κατεβάσουν στην άβυσσο της κολάσεως…, υπό την προϋπόθεση, βέβαια, ότι δεν θα λύσει τις αμαρτίες του μέσω της μετάνοιας και του μυστηρίου της ιεράς εξομολόγησης!

Για όσους ανθρώπους, όμως, πιστεύουν σε άλλες θρησκείες, είναι ειδωλολάτρες ή αιρετικοί ή ακόμα και στην περίπτωση των εντελώς απίστων το ζήτημα διαφοροποιείται αισθητά.

Μερικοί απ’ αυτούς, επειδή δεν είναι βαπτισμένοι Χριστιανοί και δεν πιστεύουν στους αγγέλους, δεν λαμβάνουν φύλακες αγγέλους. Ενώ, όσοι δηλώνουν ότι πιστεύουν στον Θεό, αλλά είναι αιρετικοί, αυτοί καταθλίβουν και απομακρύνουν από κοντά τους τον άγγελο του Κυρίου, ο οποίος αγαπά την αλήθεια μόνο της Ορθόδοξης πίστης, που θεμελιώνεται στον Ιησού Χριστό και τους Αποστόλους Του.

Όσον αφορά τους ειδωλολατρικούς λαούς, αυτοί έχουν μόνο ένα φύλακα άγγελο, ως φύλακα των συνόρων ολόκληρης της χώρας τους, σύμφωνα με τη μαρτυρία της Αγίας Γραφής, η οποία αναφέρει: «Έστησε όρια εθνών κατά αριθμόν αγγέλων Θεού» (Δευτερονόμιο 32,8). Αυτοί οι άγγελοι συμμετέχουν στις συνεδριάσεις των ανθρώπων, οι οποίοι κυβερνούν την συγκεκριμένη χώρα.

Κατά την παράδοση, υπάρχουν φύλακες άγγελοι για κάθε φρούριο, πόλη, χωρίο, μοναστήρι και οποιοδήποτε τόπο στον οποίο δοξάζεται το Όνομα του αληθινού τριαδικού Θεού. Μάλιστα, σε κάθε Ορθόδοξο ναό υπάρχει και ο φύλακας Άγγελος της Αγίας Τράπεζας.

Ο άνθρωπος, όμως, μέσω των πράξεών του, άλλοτε απομακρύνει το φύλακα άγγελό του και άλλοτε τον προσελκύει. Όταν πράττει το κακό, το μη αγαθό και ενάρετο προκαλεί λύπη και θλίψη στον φύλακα άγγελό του, απομακρύνοντας από κοντά του το Άγιο Πνεύμα, με αποτέλεσμα στη θέση του φύλακα αγγέλου του, ο οποίος απομακρύνεται, να έρχεται ο κακός άγγελος, το πονηρό πνεύμα. Αντίθετα, όταν ο χριστιανός μετανοεί, ευαρεστεί τον Θεό και όλους τους ουράνιους αγγέλους και τότε τον προσεγγίζει εκ νέου ο φύλακας άγγελός του και απομακρύνεται το Πνεύμα του κακού. Αυτός, ακριβώς, ο αγώνας στο πνεύμα και στην ψυχή του ανθρώπου διαρκεί μέχρι το τέλος της επίγειας ζωής του…

Στην πορεία της επίγειας ζωής μας ο φύλακας άγγελος προσεύχεται για μας, ατενίζοντας κάθε στιγμή το μεγαλείο και τη δόξα της Θείας Ουράνιας Παρουσίας, μας λυτρώνει από κινδύνους, από απρόσμενες και αρνητικές καταστάσεις, αφοσιωμένος συνεχώς στο έργο της ανθρώπινης σωτηρίας την οποία η Θεία μακροθυμία επιθυμεί…

Ο φύλακας άγγελος μας παρηγορεί σε κάθε θλίψη, απαλύνει τον πόνο μας, συμπάσχει μαζί μας, χαίρεται με την πνευματική μας πρόοδο. Μας προστατεύει από ορατούς και αόρατους εχθρούς. Είναι, μάλιστα, τόσο δυνατός, ώστε και μόνος του μπορεί να αντιπαραταχθεί με ολόκληρο στράτευμα και πολυάνθρωπη παράταξη.

Ο φύλακας άγγελος είναι ο συνοδοιπόρος, ο προστάτης και ο βοηθός του ανθρώπου … Μας προστατεύει και μας συνδράμει, εφόσον δεν τον αποδιώχνουμε οι ίδιοι με τα πονηρά και αμαρτωλά μας έργα… Στον αγώνα μας έναντι των πειρασμών δεν είμαστε μόνοι. Μας περιστοιχίζει ο φύλακας – άγγελος στην πορεία προς τη σωτηρία … μια πορεία που κατακλύζεται από συνεχείς δοκιμασίες…

Αλλά δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι προσεγγίζουμε τη σωτηρία μας κάθε στιγμή που αγωνιζόμαστε να νικήσουμε τους σωματικούς και ψυχικούς πειρασμούς…, με όπλα την ταπεινοφροσύνη, την υπομονή, την πίστη, την προσευχή και την αγάπη…

Άλλωστε, κατά τη ρήση του Μεγάλου Αντωνίου είναι αδύνατο να σωθεί ο άνθρωπος χωρίς τους πειρασμούς: «Οὐδείς ἀπείραστος δυνήσεται εἰσελθεῖν εἰς τήν βασιλείαν τῶν οὐρανῶν. Ἔπαρον γάρ, φησί, τούς πειρασμούς, καί οὐδείς ὁ σωζόμενος».