Την τελευταία του πνοή, σε ηλικία 82 ετών άφησε ο φιλόσοφος, Ανδρέας Νεοκλέους.

Σφυρηλατήθηκε από την συμμετοχή του στο εθνικό απελευθερωτικό κίνημα της Ε.Ο.Κ.Α. σε ηλικία μόλις 15 ετών. Τον ατσάλωσαν οι συλλήψεις και τα βασανιστήρια των αποικιοκρατών. Τον ενέπνευσε όμως ο Σωκράτης και οι Έλληνες φιλόσοφοι. Κάπως έτσι ο Ανδρέας Νεοκλέους μένει στην ιστορία: Ως πατριώτης, φιλόσοφος και αγωνιστής.

Έγινε δικηγόρος από την αδικία που έζησα στο πετσί του από μικρό παιδί, στα χέρια των κατακτητών, δεσμωτών του.

Ο δρόμος της αντίστασης

O Ανδρέας Νεοκλέους γεννήθηκε στο χωριό Επισκοπή της επαρχίας Πάφου τον Ιούλιο του 1939. Η εφηβεία του διακόπηκε απότομα, μιας και συνέπεσε με τον απελευθερωτικό αγώνα της ΕΟΚΑ κατά των Βρετανών. Το νεαρό αγόρι έγινε άντρας στην ηλικία των 15 ετών και διάλεξε το δρόμο της αντίστασης. Από το 1956 φυλακίστηκε και βασανίστηκε και παρέμεινε φυλακισμένος μέχρι το 1959, οπότε και δόθηκε γενική αμνηστία με την υπογραφή των Συμφωνιών της Ζυρίχης.

Όσα βίωσε στα μπουντρούμια των Εγγλέζων αποτέλεσαν και καθοριστικό παράγοντα στις αποφάσεις που θα λάμβανε για τη μετέπειτα σταδιοδρομία του. Θύμα μιας κατάφωρης αδικίας, ένιωσε πως η επιλογή των νομικών σπουδών ήταν μονόδρομος. Όταν ήρθε η ώρα να αναλογιστεί και να αποφασίσει τι θέλει να κάνει με την υπόλοιπη ζωή του, η απάντηση ήταν πολύ εύκολη: Να αγωνιστεί για την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της ανθρώπινης αξιοπρέπειας.

Το 1964 αποφοίτησε από τη Νομική Σχολή του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών και ένα χρόνο αργότερα εντάχθηκε στο Κυπριακό Δικηγορικό Σώμα. Φυσικά, ένας αεικίνητος και φιλομαθής άνθρωπος όπως ο ίδιος δεν θα μπορούσε απλώς να περιοριστεί στις σπουδές. Πόσο μάλλον να μείνει σε μια χώρα! Έτσι φρόντισε ώστε τα φοιτητικά του χρόνια να είναι έντονα και δημιουργικά, αφού σπούδαζε στην Αθήνα το χειμώνα και το καλοκαίρι πήγαινε στο Λονδίνο, όπου εργαζόταν σε εστιατόριο τα πρωινά και τα βράδια παρακολουθούσε μαθήματα αγγλικών και γερμανικών.

Αρχή στη Λεμεσό

Εφοδιασμένος με γνώσεις, εμπειρίες και κυρίως με μεγάλη όρεξη για σκληρή δουλεία αποφοίτησε από τη Νομική Σχολή και επέστρεψε στην Κύπρο, όπου επέλεξε το δικηγορικό γραφείο του Χρύση Δημητριάδη για την πρακτική του εξάσκηση. Η επιλογή δεν ήταν τυχαία, ο Χρύσης Δημητριάδης ήταν ο δικηγόρος του στη δίκη του το 1956 όταν είχε συλληφθεί από τους Βρετανούς.

Η προσωπική του ανέλιξη δεν άργησε φυσικά να έρθει. Σύντομα αποφάσισε να κάνει τα πρώτα του ανεξάρτητα βήματα και άνοιξε το δικό του γραφείο στη Λεμεσό. Τα μοναδικά του υπάρχοντα ήταν ένα τραπέζι για γραφείο, ένα τηλέφωνο και μια γραφομηχανή. Αυτά και το κοφτερό μυαλό του, αφού όλες οι επιλογές του γίνονταν κατόπιν σοβαρής μελέτης. Ακόμα και η επιλογή της Λεμεσού για τα πρώτα του βήματα δεν ήταν τυχαία. Η Πάφος ήταν τότε μια μικρή κωμόπολη, ενώ λόγω των πολλών συγγενειών που είχε εκεί, δεν θα μπορούσε να χρεώνει για τις υπηρεσίες του. Αντίθετα η Λεμεσός ήταν ένα μεγαλύτερο εμπορικό κέντρο, που παρείχε περισσότερες προκλήσεις και ευκαιρίες. Αν πάλι οι δουλειές δεν πήγαιναν καλά, απλώς θα έκλεινε το γραφείο χωρίς να το πάρει κανείς είδηση και θα ακολουθούσε μια ακαδημαϊκή καριέρα στο εξωτερικό.

Οι υποθέσεις αρχικά ήταν αρκετά απλές, όμως το δύσκολο κομμάτι ήταν η απόκτηση διασυνδέσεων σε μια νέα πόλη. Παρόλα αυτά η τόλμη του τον δικαίωσε. Όπως έλεγε και ο ίδιος, η Λεμεσός ήταν μια φιλική και φιλόξενη πόλη, οι γνωριμίες δεν άργησαν να έρθουν και κατά συνέπεια και η καλή πελατεία. Ως αποτέλεσμα, μέσα σε διάστημα τεσσάρων-πέντε ετών, το γραφείο του όχι μόνο εξελίχθηκε σε ένα από τα μεγαλύτερα δικηγορικά γραφεία, αλλά και ο ίδιος εξελέγη βουλευτής Λεμεσού.

Η επέκταση

Οι εργασίες του γραφείου τόσο πολύ αυξήθηκαν, ώστε το 1973 μετεξελίχθηκε σε συνεταιρισμό με πρώτους συνεταίρους τον Γιώργο Νικολάου, μετέπειτα δικαστή του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και τον Σώτο Σταυρινίδη, μετέπειτα δικαστή.

Σήμερα ο οίκος έχει τη μορφή δικηγορικής εταιρείας περιορισμένης ευθύνης με την ονομασία Ανδρέας Νεοκλέους & Σία ΔΕΠΕ, με έδρα τη Λεμεσό και γραφεία σε Λευκωσία και Πάφο. Παράλληλα, διαθέτει γραφεία σε αρκετές πόλεις του εξωτερικού.

Μια μεγάλη οικογένεια

Ο δικηγορικός οίκος, που πλέον είναι γνωστός με το brand name «Neocleous», διαμόρφωσε τη σημερινή δομή και το χαρακτήρα του από το 1980. Ο κ. Νεοκλέους δεν θα μπορούσε παρά να μιλάει με μεγάλο καμάρι για τη διαρκή ανοδική πορεία: «Λειτουργούμε με προγραμματισμό και σωστή στρατηγική, η οποία χαράσσεται μέσα από διαφανείς και δημοκρατικές διαδικασίες και συζητήσεις από τους συνεταίρους, τους δικηγόρους και άλλα μέλη του προσωπικού για το καλό του οίκου και όλων των μελών του, χωρίς την προσπάθεια και τη σκληρή δουλειά των οποίων δεν θα είχε την επιτυχημένη πορεία που είχε μέχρι σήμερα.

Είμαστε όλοι μέλη μιας δυναμικής ομάδας, που έχει τοποθετήσει τον πήχη πολύ ψηλά, που αξιοποιεί πλήρως τις ικανότητες του ανθρώπινου δυναμικού της και τις δυνατότητες που προσφέρει η σύγχρονη τεχνολογία. Είμαστε όλοι ακούραστοι εργάτες ενός εργαστηρίου-συνεργείου, που δημιουργεί και παράγει έργο ζηλευτό και ωφέλιμο στην κοινωνία, στην επιστήμη και κυρίως στον τόπο μας. Μια μεγάλη και μονιασμένη οικογένεια που σέβεται την προσωπικότητα και τη διαφορετικότητα του κάθε μέλους της, δίνει ίσες ευκαιρίες μεταχείρισης, ανταμοιβής και ανέλιξης, χωρίς να επιβάλλει άσκοπη ομοιομορφία και αχρείαστους περιορισμούς».

Τη λέξη «εφησυχασμός» την είχε απαλείψει από πολύ νωρίς από το λεξιλόγιό του: «Μαζί με τους συνεργάτες μου έβλεπα πάντα τις προοπτικές και ακολούθως χαράσσαμε την ανάλογη πορεία και στρατηγική, χωρίς να θεωρούμε δεδομένο οποιοδήποτε αποτέλεσμα και χωρίς να εφησυχάζουμε με τις επιτυχίες και τα επιτεύγματά μας. Μοναδικός μας σκοπός και στόχος είναι να κάνουμε τη δουλειά μας και να την κάνουμε σωστά, με ζήλο, πάθος και ενθουσιασμό».

Δύναμη και προσφορά

Για τον κ. Νεοκλέους η δύναμη του οίκου ήταν και παραμένει η δημιουργία επαφών και διασυνδέσεων με πολλές χώρες του εξωτερικού. Δημιουργώντας κανάλια επικοινωνίας και χαλκεύοντας στενούς δεσμούς με πολλές δικηγορικές και άλλες εταιρείες στο εξωτερικό, ο οίκος στοχεύει στην προσέλκυση ξένων επενδύσεων, καθιστώντας ταυτόχρονα τη δικηγορική εταιρεία πιο γνωστή, δυνατή και σεβαστή στην Ευρώπη και διεθνώς.

«Έχουμε αναπτύξει και διατηρούμε επαγγελματικές σχέσεις με μεγάλα δικηγορικά γραφεία του εξωτερικού. Αυτές τις σχέσεις φιλοδοξούμε να τις ενισχύσουμε και να τις επεκτείνουμε ακόμα περισσότερο».

Σύμφωνα με τον ίδιο, η μεγάλη επιτυχία του δικηγορικού οίκου οφείλεται στα σταθερά βήματα που έγιναν στη βάση στρατηγικής και υψηλών στόχων. «Η φιλοσοφία και η κουλτούρα μας είναι συμπυκνωμένη στο λογότυπό μας, που στηρίζεται σε τέσσερις λιτές κολώνες δωρικού ρυθμού. Η πρώτη κολώνα συμβολίζει τη σκληρή δουλειά, η δεύτερη την τιμιότητα, η τρίτη το πάθος για πρόοδο και η τέταρτη την κοινή λογική που πρέπει να διέπει πάντοτε τις σκέψεις και τις ενέργειές μας».

Στη βάση της ίδιας στρατηγικής δημιουργήθηκαν και τα γραφεία του οίκου στο εξωτερικό, σε μια εποχή κατά την οποία η πρόσβαση, ιδιαίτερα στη Ρωσία και την Ουκρανία, ήταν πολύ δύσκολη. Αυτό όμως λειτουργικέ πολύ ευεργετικά, προβάλλοντας διεθνώς, τόσο τον δικηγορικό οίκο όσο και την ίδια την Κύπρο.

«Είμαστε περήφανοι γιατί πρωτοπορήσαμε στον τομέα της παροχής υπηρεσιών, που σήμερα αποτελεί την κυριότερη πηγή εισοδημάτων για τον τόπο μας. Η προσφορά μας αναγνωρίστηκε και αναγνωρίζεται, τόσο από την Πολιτεία όσο και από διάφορους επαγγελματικούς συνδέσμους και οργανισμούς και το κοινό γενικότερα».

Στο πλαίσιο της ίδιας στρατηγικής ο οίκος επιδίωξε και πέτυχε διάφορες νομοθετικές ρυθμίσεις, όπως είναι η ευρωπαϊκή εταιρεία (Societa Europea), και η μείωση του τέλους χαρτοσήμων, με αποκορύφωμα την τροποποίηση του Νόμου Περί Διεθνών Εμπιστευμάτων, που επανατοποθέτησε τη χώρα μας στον κατάλογο των διεθνών κέντρων παροχής εξειδικευμένων υπηρεσιών.

«Ένας άλλος τομέας για τον οποίον είμαστε πολύ υπερήφανοι είναι αυτός της συγγραφικής. Έχουμε προβεί σε εκατοντάδες-κυρίως νομικές-εκδόσεις υπό μορφή βιβλίων, άρθρων σε διεθνή νομικά περιοδικά, μελετών και γνωματεύσεων, που αποτελούν πολύτιμο βοήθημα για το νομικό κόσμο της Κύπρου και ιδίως τους νέους δικηγόρους. Με τις εκδόσεις μας αυτές προβάλλουμε την Κύπρο στο εξωτερικό και προσελκύουμε ξένες επενδύσεις».

Πέρα από τον καθαρά επαγγελματικό τομέα ο οίκος συμμετέχει συχνά και ενεργά στα πολιτιστικά δρώμενα και στην κουλτούρα του τόπου με τη διοργάνωση καλλιτεχνικών εκθέσεων, τη χορηγία πολιτιστικών εκδηλώσεων και την έκδοση βιβλίων για πολιτιστικά και άλλα θέματα.

Όραμα και πράξεις

Η δημιουργία και η σωστή λειτουργία ενός οργανισμού σοβαρού και υπεύθυνου, με συνέπεια και συνέχεια, χρήσιμου τόσο στα μέλη όσο και στους πελάτες του, στους οποίους προσφέρει υπηρεσίες ποιότητας, ήταν το όραμα του κ. Νεοκλέους. «Ενός οργανισμού που η συνεισφορά του στην επιστήμη και την πατρίδα να μην είναι ευκαταφρόνητη».

Τα πράγματα ήταν ξεκάθαρα για τον ίδιο. Για να προκόψει και να προοδεύσει μια πολιτεία χρειάζεται ένα κατάλληλο νομικό πλαίσιο, που να ρυθμίζει δίκαια τις σχέσεις των πολιτών και τη συμπεριφορά τους και να τους προστατεύει ανεξάρτητα από το φύλο, τη θρησκεία, το χρώμα ή την καταγωγή τους.

«Χρειάζεται όμως και μια αμερόληπτη και καθολική εφαρμογή αυτού του νομικού συστήματος από αυτούς που ετάχθησαν να το εφαρμόσουν και να το επιβάλουν. Όταν οι λειτουργοί της Θέμιδος, που είναι το δικαστικό και το δικηγορικό σώμα, προδίδουν το λειτούργημά τους για ευτελείς σκοπούς, τότε το κράτος πάσχει και το μέλλον του είναι αβέβαιο και ζοφερό. Επειδή, όπως είπε και ο Λυκούργος, ”Ζηλωτόν μεν ο πλούτος, τίμιον μέντοι και θαυμαστόν η δικαιοσύνη”. Όραμά μου είναι η Κύπρος να καταστεί ένα ευνομούμενο κράτος για όλους τους κατοίκους της και προς την κατεύθυνση αυτή αγωνίζομαι όσο μπορώ και όπου μπορώ».

Ο ίδιος θλιβόταν όταν αντιμετώπιζε περιπτώσεις στις οποίες παραβιαζόταν κατάφωρα το περί δικαίου αίσθημα και οι αρχές της δικαιοσύνης, ιδίως όταν αυτό οφειλόταν προφανώς σε ευτελή κίνητρα. Εξάλλου, τέτοιες περιπτώσεις, αν και όχι πολλές, αμαυρώνουν το νομικό σύστημα και το όνομα της Κύπρου ως ευνομούμενου κράτους, που αποτελεί και ένα από τα βασικά επιχειρήματα που προβάλλονται διεθνώς για την Κύπρο, με στόχο την προσέλκυση κεφαλαίων και ξένων επενδύσεων και την παροχή διεθνών υπηρεσιών.

Διδαχές ταπεινότητας

Πηγή έμπνευσης για τον Ανδρέα Νεοκλέους ήταν ο Σωκράτης ως φιλόσοφος, αλλά και ο Ιησούς Χριστός ως τέλειος άνθρωπος με τη διδασκαλία, την απλότητα και την ταπεινότητά του. Στα πρόσωπα του Γλαύκου Κληρίδη και του Χρύση Δημητριάδη, αναγνώριζε δύο αξιοθαύμαστες προσωπικότητες. «Διδάχτηκα πολλά και από τους δύο, τους θαυμάζω για την πραότητα, την αμεροληψία και τις ικανότητές τους. Κανένας από τους δύο δεν είχε ιδιαίτερη αγάπη για το χρήμα». Υπάρχουν όμως και καταξιωμένες επιχειρήσεις στην Κύπρο, όπως η Ιωάννου & Παρασκευαϊδη και Ευαγόρα Λανίτη, οι οποίες θα πρέπει, σύμφωνα με τον ίδιο, να αποτελούν πρότυπο για τους άλλους, όχι μόνο για την τεράστια συμβολή τους στην οικονομία του τόπου, αλλά και για την πολυδιάστατη κοινωνική και φιλανθρωπική προσφορά τους.

Κρίση πλεονεξίας

Αποτέλεσμα της αλόγιστης και ανεξέλεγκτης σπατάλης από τα οικονομικά κέντρα, καθώς και της υπέρμετρης πλεονεξίας που δημιούργησαν και διεύρυναν το χάσμα μεταξύ παραγωγής και κατανάλωσης, ήταν σύμφωνα με τον ίδιο η οικονομική κρίση που ζήσαμε τα πρώτα χρόνια της δεκαετίας του 2010.

«Καταλήξαμε να ξοδεύομε πολύ περισσότερα από αυτά που παράγουμε. Σε αυτό συνέβαλαν και οι τράπεζες. Ενώ το συνολικό συνάλλαγμα που κυκλοφορεί ανέρχεται παγκόσμια σε, περίπου, $15 τρισεκατομμύρια, οι τράπεζες – με την εισαγωγή των λεγόμενων παραγώγων – το αύξησαν σε, περίπου, $60 τρισεκατομμύρια, δημιουργώντας ένα χάσμα, μια παραοικονομία, η οποία αργά ή γρήγορα θα συγκρουόταν με τις οικονομικές πραγματικότητες. Λήφθηκαν και θα ληφθούν και άλλα μέτρα για να ανακάμψει η οικονομία. Θέλω να είμαι αισιόδοξος», δήλωνε.

Το οξυγόνο της ζωής

Έχοντας κατά νουν τη ρήση του Σωκράτη «ένα πράγμα ξέρω, ότι δεν ξέρω τίποτα», ο κ. Νεοκλέους δεν σταματούσε ποτέ να ενημερώνεται και να εμπλουτίζει τις γνώσεις του. Στην ουσία «καταβρόχθιζε» νομικά συγγράμματα και περιοδικά, βιβλία και ό,τι άλλο αφορά στη νομική επιστήμη. ABA Journal, Harvard Business Review, Business Law Today, Managing Partner, Law Practice, Managers Edge ήταν μόνο μερικά από τα αγαπημένα του αναγνώσματα.

Πέραν των νομικών επέλεγε βιβλία γενικού ενδιαφέροντος, ιστορικού, πολιτικού και κοινωνικού περιεχομένου, καθώς και σημαντικά εγχειρίδια διοίκησης επιχειρήσεων, όπως, The Economist, IN Business και Gold. Πέρα από το διάβασμα ακόμα ένας τρόπος ψυχικής χαλάρωσης για τον ίδιο ήταν οι μακρινοί περίπατοι στην παραλία, το κολύμπι και φυσικά «τα πρόσωπα της ζωής του», που δεν ήταν άλλα από τα εγγονάκια του, «το οξυγόνο και η χαρά της ζωής του», όπως έλεγε ο ίδιος χαρακτηριστικά. Εξάλλου, όπως ανέφερε «τα πρόσωπα που βλέπω καθημερινά πέραν της συζύγου μου, που μου φέρνει γαλήνη και ηρεμία στη ζωή μου, είναι οι συνεργάτες μου και οι δύο μου γραμματείς».

Στέκεται πλάι στον Ευαγόρα Παλληκαρίδη και τους άλλους ήρωες του έθνους

Ο Ανδρέας Νεοκλέους, ο οποίος το τελευταίο διάστημα νοσηλευόταν στο Νοσοκομείο Λευκωσίας, έδινε άλλη μία μεγάλη «μάχη». Αυτή με τον θάνατο. Σε αυτή τη μάχη δυστυχώς, δεν βγήκε νικητής.

Έφυγε από τη ζωή σε ηλικία 82 χρόνων.

Η είδηση του θανάτου του βύθισε στο πένθος την οικογένεια του, φίλους, συνεργάτες και όλους τους εργαζόμενους στο δικηγορικό του γραφείο που ενημερώθηκαν για την τραγική κατάληξη.

Είναι μία μεγάλη απώλεια για ολόκληρο τον ελληνισμό. Τα λόγια του όμως, η ζωή και ο αγώνας του, συνιστούν άλλο ένα έπος στην μακραίωνη ιστορία του έθνους και της φυλής.

Ας είναι ελαφρύ το χώμα που σκεπάζει την σορό του. Διότι η ψυχή του πλέον βρίσκεται πλάι στις ψυχές των αθανάτων ηρώων, των συναγωνιστών του που έγραψαν την περίλαμπρη σελίδα του αγώνα για την ελευθερία της Κύπρου.