Το σπήλαιο του Οσίου Κοσμά του Ζωγραφίτη βρίσκεται στην τοποθεσία Γερακοφωλιά, μισή ώρα περίπου απόσταση από την Ιερά Μονή Ζωγράφου του Αγίου Όρους.
Ο αναχωρητής Όσιος είναι ο μεγαλύτερος Ζωγραφίτης ασκητής. Το φοβερό κελλί του έγινε ο τόπος πάλης με τους δαίμονες. Εκεί ετάφη και από εκεί αναχώρησε για τη χαρά του Κυρίου του. Το αξιοθαύμαστο είναι ότι σαράντα ημέρες μετά την ταφή του οι μοναχοί αναζήτησαν το λείψανό του, αλλά και δεν το βρήκαν.
Ο Γερ. Σμυρνάκης (1903) αναφέρει πως το σπήλαιο είχε χρησιμοποιηθεί και σαν παρατηρητήριο δασοφυλάκων.
Ο Όσιος Κοσμάς ο Ζωγραφίτης καταγόταν από αριστοκρατική οικογένεια της Βουλγαρίας και έμαθε τα ελληνικά και βουλγαρικά γράμματα. Όταν οι γονείς του θέλησαν να τον νυμφεύσουν, αναχώρησε κρυφά και ήλθε στο περιλάλητο Άγιον Όρος. Έφθασε στη μονή του Ζωγράφου και μετά από λίγο καιρό φόρεσε το μοναχικό ένδυμα και ανέλαβε το διακόνημα του εκκλησιαστικού. Σε μία πανήγυρη της μονής Βατοπαιδίου είδε έκθαμβος τη Θεοτόκο να υπηρετεί τους εκεί μοναχούς.
Για την αρετή του, ο ηγούμενός του τον προόρισε για ιερέα και, μετά από προσευχή, του υπέδειξε η Θεοτόκος πως μπορεί να εξέλθει στην έρημο. Εκεί εξομολογούσε τους προσερχόμενους και αξιώθηκε προορατικού χαρίσματος, θαυματουργίας, θείων οραμάτων και προγνώσεως του τέλους του.
Κατά τη νεκρώσιμο ακολουθία του «έδειξεν ο Θεός μέγα θαύμα· εμαζώχθησαν όλα τα θηρία από την έρημον και έστεκαν ολόγυρα. Και αφότου τον έθαψαν, εφώναξε καθένα κατά την φωνήν του, και τον ηυφήμησαν. Και τότε πάλιν υπήγαν εις την έρημον».
Ο αναχωρητής όσιος είναι ο μεγαλύτερος Ζωγραφίτης ασκητής. Το φοβερό κελλί, στο πλησίον της μονής του σπήλαιο, που σώζεται μέχρι σήμερα, έγινε ο τόπος πάλης με τους δαίμονες.
Απεβίωσε ειρηνικά την 22α Σεπτεμβρίου το έτος 1323 μ.Χ. και ετάφη στο κελλί του.
Πηγή:
