Το φαινόμενο του υπνωτισμού ονομάζεται συχνά και μαγνητισμός. Η ονομασία αυτή προέρχεται από τον μαγνήτη, το μέταλλο που έλκει το αντικείμενο.
Από τα αρχαία χρόνια ακόμη, οι άνθρωποι είχαν προσέξει την ιδιότητα που είχε το σιδερένιο αυτό ορυκτό να έλκει το σίδερο. Το όνομά του το οφείλει στη Μαγνησία της Λυδίας, στη Μικρά Ασία, όπου υπήρχε σε αφθονία.
Φυσικά, οι αρχαίοι πρόγονοί μας υπέθεταν πως ο μαγνήτης θα είχε υπερφυσικές θεραπευτικές ιδιότητες. Αρχικά, τον χρησιμοποιούσαν ως φυλακτό. Αργότερα, ο Γαληνός, ο Διοσκουρίδης κι ο Αβικέννας το χρησιμοποιούσαν για τη θεραπεία ορισμένων ασθενειών. Από τον 4ο μ.Χ. αιώνα κιόλας, ο θεραπευτής Μάρκελλος συμβούλευε τους πάσχοντες από πονοκεφάλους να φορούν στο λαιμό τους λίθους από μαγνήτη.
Επίσης, ο Αέτιος ο Αμιδηνός, που ήταν ο διασημότερος γιατρός του 6ου αιώνα μ.Χ., συμβούλευε τους ρευματικούς να κρατούν πάντα στο χέρι τους λίθους από μαγνήτη. Τους ίδιους λίθους χρησιμοποιούσαν ευρέως και οι τσαρλατάνοι του Μεσαίωνα στο ψευτοθεραπευτικό οπλοστάσιό τους.
Το 17ο αιώνα, ο Γάλλος γιατρός Pierre Borel συνιστούσε τον μαγνήτη για τον πονόδοντο, τον οφθαλμόπονο και τις υστερικές παθήσεις.
Τον 18ο αιώνα, ο Ούγγρος Ιησουίτης ιερέας και ξακουστός αστρονόμος, Maximilian Hell, κατασκεύασε μαγνητικές πανοπλίες από κομμάτια μαγνητισμένου σιδήρου, που εφαρμόζονταν ακριβώς στα πάσχοντα μέρη του σώματος. Οι μαγνητικές αυτές πανοπλίες αναγνωρίστηκαν ως πανάκεια και υπήρξαν πολλοί εκείνοι που θεραπεύτηκαν. Βέβαια, είναι γνωστό πως η αυθυποβολή θεραπεύει πολλές ασθένειες, όπως και τις προκαλεί.
Για κάποια χρόνια, η θεραπεία του μαγνήτη λησμονήθηκε. Όμως, τον 19ο αιώνα, ο Γερμανός γιατρός Franz Mesmer επανέφερε στην επικαιρότητα την ίαση μέσω μαγνητισμού και το σύστημα θεραπευτικής του, γνωστό ως μεσμερισμός, θεωρήθηκε πρόδρομος του υπνωτισμού. Έτσι, ξαναέφερε στο προσκήνιο τη χίμαιρα του παγκόσμιου μαγνητικού ρευστού, ανακατεμένη με δεισιδαιμονίες, κομπογιαννιτισμό και μαγεία.
Ο ευφυής Franz Mesmer είχε φανατικούς οπαδούς, αλλά και αντιπάλους. Οι τελευταίοι κατόρθωσαν τελικά να αποδείξουν ότι ήταν τσαρλατάνος κι ο Mesmer αναγκάστηκε να φύγει από τη Βιέννη. Αφού περιπλανήθηκε για κάμποσο καιρό στην Ευρώπη, ύστερα βρήκε καταφύγιο στο Παρίσι. Μόλις έφτασε εκεί, τον Φεβρουάριο του 1778, άρχισε αμέσως τα πειράματά του. Βρήκε πλήθος αρρώστων, που ήταν προθυμότατοι να του χρησιμεύσουν ως υλικό. Αν πιστέψουμε τις μαρτυρίες των οπαδών του, πέτυχε θαυμαστές θεραπείες, που του χάρισαν δόξα και χρήμα.
Το 1784, ο Βασιλιάς Λουδοβίκος ΙΣΤ συγκρότησε μια επιτροπή από διακεκριμένους επιστήμονες και γιατρούς, προκειμένου να διερευνήσουν τις αμφιλεγόμενες μεθόδους του Mesmer. Mεταξύ των μελών της επιτροπής ήταν ο Αμερικανός εφευρέτης και πολιτικός Benjamin Franklin και ο Γάλλος χημικός Antoine Lavoisier. Συμπέραναν ότι ο Mesmer δεν ήταν σε θέση να υποστηρίξει επιστημονικά τους ισχυρισμούς του και από τότε το μεσμεριστικό κίνημα αποδυναμώθηκε, ενώ ο ίδιος περιήλθε σε ανυποληψία κι έζησε την υπόλοιπη ζωή του στην αφάνεια.
Αλλά, οι προκαταλήψεις δεν πέθαναν τόσο εύκολα. Παρ’ όλη την επίσημη καταδίκη του, ο μεσμερισμός γνώρισε καινούριες δόξες, χάρη σε έναν Γάλλο μαρκήσιο, τον Marquis de Puysegur, ο οποίος επιδιδόταν σε πειράματα μέσα στον πανέμορφο πύργο του, το Chateau de Buzancy. Ο Μαρκήσιος ασχολήθηκε με την ύπαρξη μαγνητικού υπνοβατισμού: έφερνε τους ασθενείς σε κατάσταση υπνοβασίας, αγγίζοντάς τους απλώς με το χέρι του και τους ασκούσε μαγνητικές δυνάμεις, με σκοπό να τους θεραπεύσει.
Εφευρέτης του όρου «υπνωτισμός» υπήρξε ο σπουδαίος Σκώτος γιατρός και χειρουργός, James Braid. Κρατούσε ένα λαμπερό αντικείμενο σε απόσταση μερικών εκατοστών από τα μάτια του υποκειμένου του, που έπρεπε να προσελκύει το βλέμμα του σ’ αυτό και να μην σκέφτεται τίποτα άλλο. Σε λίγα λεπτά οι κόρες των ματιών του συστέλλονταν κι ύστερα, διαστέλλονταν. Τα βλέφαρα σφάλιζαν, υπνωτιζόταν και εν τέλει, αποκοιμιόταν.
Δεν υπάρχει τίποτα το μυστηριώδες στον υπνωτισμό. Απλώς, αν ο εγκέφαλος δεν τροφοδοτείται από συνεχόμενα ερεθίσματα, τότε απλά αποκοιμιέται.
Το 1878, ο Jean Martin Charcot, Γάλλος καθηγητής ανατομικής παθολογίας και θεμελιωτής της σύγχρονης νευρολογίας, ερεύνησε τη σχέση ανάμεσα στην ύπνωση και την υστερία. Ερμήνευσε, μάλιστα, την υπνοβασία, τον λήθαργο, και την καταληψία ως υστερικά φαινόμενα.
Πάνω σε αυτές τις θεωρίες στηρίχτηκε έως και ο Sigmund Freud, ο πασίγνωστος Αυστριακός νευρολόγος και ιδρυτής της Ψυχανάλυσης, για να διεισδύει στα τρίσβαθα της ανθρώπινης ψυχής.
Ο υπνωτισμός, λοιπόν, μπορεί να είναι ένα πολύτιμο επιστημονικό εργαλείο, που δε σχετίζεται καθόλου με τσαρλατάνους και μαγείες.
Η είδηση δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα «ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ», στις 28/02/1961…
