Αν έχετε ταξιδέψει ποτέ σε μακρινό προορισμό με το αεροπλάνο και το τζετ λαγκ κρατάει περισσότερο από όσο θα περιμένατε, να ξέρετε ότι υπάρχει απάντηση.

Ένα νέο μαθηματικό μοντέλο βοηθά να εξηγήσουμε γιατί όσοι πετούν προς τα ανατολικά έχουν πιο έντονο τζετ λαγκ από όσους πετούν δυτικά!

Το μοντέλο λαμβάνει υπόψη το πώς ορισμένα κύτταρα στον ανθρώπινο εγκέφαλο ανταποκρίνονται στην μεγάλη διαφορά ώρας, σύμφωνα με μελέτη, η οποία δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό περιοδικό Chaos.

Τα κύτταρα αυτά, που ονομάζονται “νευρωνικά κύτταρα ταλάντωσης”, ρυθμίζουν τον κιρκαδιανό ρυθμού των ανθρώπων, δηλαδή αυτό που λέμε “βιολογικό ρολόι”. Είναι υπεύθυνα για τον “συγχρονισμό” των σωματικών λειτουργιών με τα εξωτερικά ερεθίσματα.

Αλλά τα κύτταρα αυτά δεν λειτουργούν σε ένα τέλειο πρόγραμμα 24 ωρών. Αντίθετα, η δραστηριότητά τους ακολουθεί έναν κύκλο που διαρκεί λίγο περισσότερο από αυτό, για την ακρίβεια περίπου 24,5 ώρες. Αυτό σημαίνει ότι είναι πιο εύκολο για ένα άτομο να “παρατείνει” τη διάρκεια της ημέρας (για παράδειγμα, όταν πετάει δυτικά σε διάφορες ζώνες ώρας) από το να “μειώσει” την ημέρα, όπως συμβαίνει όταν πετάει ανατολικά.

Οι ερευνητές ενσωμάτωσαν την δραστηριότητα αυτών των κυττάρων στο μαθηματικό τους μοντέλο για το τζετ λαγκ. Διαπίστωσαν, ότι η επαναφορά από το τζετ λαγκ δεν είναι κάτι τόσο απλό όσο το γνωστό “περιμένετε μία ημέρα για να επανέλθει ο οργανισμός σας”.

Συγκεκριμένα, η ποσότητα του χρόνου που χρειάζεται ένα άτομο για να προσαρμοστεί σε μια νέα ζώνη ώρας, εξαρτάται όχι μόνο από το πόσες ζώνες ώρας διέσχισε, αλλά επίσης και από την κατεύθυνση κατά την οποία τις διέσχισε!

Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι για τα δυτικά ταξίδια, ένα άτομο που περνάει τρεις ζώνες ώρας, θα προσαρμοστεί πλήρως σε λίγο λιγότερο από τέσσερις ημέρες. Για έξι ζώνες ώρας, η ανάκτηση θα διαρκέσει περίπου έξι ημέρες. Για εννέα ζώνες ώρας, η ανάκαμψη θα επέλθει σε κάτι λιγότερο από οκτώ ημέρες.

Ωστόσο, όταν ένα άτομο ταξιδεύει ανατολικά, οι χρόνοι ανάκτησης αλλάζουν. Αν διασχίσει τρεις χρονικές ζώνες στα ανατολικά, θα χρειαστεί λίγο περισσότερο από τέσσερις ημέρες για να ανακάμψει ο οργανισμός του. Για έξι ζώνες ώρας, ο χρόνος αποκατάστασης φτάνει στις οκτώ ημέρες. Και για εννέα ζώνες ώρας, η περίοδος αποκατάστασης είναι περισσότερο από 12 ημέρες!

Αλλά όταν κάποιος διασχίζει 12 ζώνες ώρας, είτε προς τα ανατολικά, είτε προς τα δυτικά, η περίοδος αποκατάστασης είναι η ίδια: περίπου εννέα ημέρες.

Οι επιστήμονες υπογραμμίζουν φυσικά ότι ο καθένας έχει τον δικό του κιρκαδιανό ρυθμό, ο οποίος μπορεί να μην είναι ακριβώς 24,5 ώρες. Οπότε και οι χρόνοι αποκατάστασης από το τζετ λαγκ ποικίλλουν ελαφρώς από άτομο σε άτομο.

Ο άλλος παράγοντας που πρέπει να ληφθεί υπόψη είναι τα εξωτερικά ερεθίσματα στον προορισμό του ταξιδιού, όπως το φως του ήλιου. Το πώς ένα άτομο αντιδρά σε αυτά τα εξωτερικά ερεθίσματα μπορεί επίσης να επηρεάσει το πόσο γρήγορα θα προσαρμοστεί σε μια νέα ζώνη ώρας.

Οι ερευνητές ελπίζουν ότι το νέο τους μοντέλο μπορεί να χρησιμοποιηθεί στο μέλλον για να βρεθούν πιο αποτελεσματικοί τρόποι επαναφοράς από το τζετ λαγκ.

Αλλά σε κάθε περίπτωση, υπάρχουν ορισμένα απλά πράγματα που μπορείτε να κάνετε. Για παράδειγμα, αν πρόκειται να ταξιδέψετε έξι ζώνες ώρας ανατολικά, ξεκινήστε να ρυθμίζετε το ρολόι σας μπροστά 1-2 ώρες αρκετές ημέρες πριν από την αναχώρησή σας. Και όταν φτάσετε σε μια νέα ζώνη ώρας, βεβαιωθείτε ότι τα εξωτερικά ερεθίσματα (φως ήλιου) ταιριάζουν με τη νέα ζώνη ώρας. Αυτό σημαίνει ότι αν είναι ημέρα στη νέα ζώνη ώρας, βγείτε στον ήλιο. Και αν είναι νύχτα, αποφύγετε τα τεχνητά φώτα, συμπεριλαμβανομένων και εκείνων που προέρχονται από smartphones και υπολογιστές, για να βοηθήσετε το βιολογικό σας ρολόι να προσαρμοστεί.