Η δωρεά οργάνων είναι ένα ανεκτίμητο «δώρο ζωής», το μόνο το οποίο μπορεί, μέσω των μεταμοσχεύσεων, να σώσει ασθενείς με προχωρημένη ανεπάρκεια κάποιου οργάνου τους. Η Ελλάδα υστερούσε σημαντικά στην προσφορά οργάνων, αλλά τα τελευταία χρόνια γίνονται πολύπλευρες οργανωμένες προσπάθειες βελτίωσης της κατάστασης στο πλαίσιο μίας Εθνικής Προσπάθειας για την ανάπτυξη των μεταμοσχεύσεων στη χώρα μας.

Σύμφωνα με το ygeiamou.gr , το 2024 ήταν μια χρονιά «ρεκόρ» για τη δωρεά και τις μεταμοσχεύσεις οργάνων, η 4η συνεχόμενα αυξητική χρονιά, γεγονός που παρατηρείται για πρώτη φορά στην ιστορία των μεταμοσχεύσεων οργάνων στη χώρα μας, και μια χρονιά όπου η Ελλάδα συζητήθηκε στο χώρο των μεταμοσχεύσεων διεθνώς ως παράδειγμα επιτυχημένης στρατηγικής ανάπτυξης. Το 2024 έκλεισε με 111 αποβιώσαντες δότες οργάνων να χαρίζουν ζωή σε 236 συνανθρώπους μας. Εάν προσθέσουμε και τους 125 γενναιόδωρους ζώντες δότες νεφρού (123) ή ήπατος (2), οι ευεργετηθέντες μεταμοσχευμένοι ασθενείς φθάνουν τους 361. Με βάση τα στοιχεία του 1ου εξαμήνου του 2025, η τρέχουσα χρονιά θα είναι ακόμα καλύτερη από πλευράς αριθμού δοτών οργάνων.

Ήταν και παραμένει ένα σχετικό εμπόδιο στη δωρεά οργάνων η αρνητική στάση στη μεταμόσχευση οργάνων από σημαντικό ποσοστό των Ελλήνων πολιτών;

Σαφώς όχι, παρότι πάντα χρειάζεται περισσότερη ενημέρωση ώστε να αποσαφηνίζονται εσφαλμένες αντιλήψεις λόγω έλλειψης σωστής πληροφόρησης. Για παράδειγμα, πρέπει να τονισθεί ότι δεν υπάρχει καμία πιθανότητα οι ιατροί να μην κάνουν το παν για να σώσουν έναν ασθενή που έχει δηλώσει δωρητής οργάνων, αφού όχι μόνον αυτό υπερβαίνει τον όρκο του Ιπποκράτη αλλά και επειδή μαθαίνουν ποιος έχει κάνει δήλωση δωρεάς (θετική ή αρνητική) μόνον εφόσον στείλουν στον ΕΟΜ «πιστοποιητικό θανάτου» του ασθενή τους. Σε κάθε περίπτωση, πάντα θα υπάρχει ένα ποσοστό ανθρώπων που είναι εναντίον της δωρεάς, αλλά αυτό στη χώρα είναι μας μικρό, ανάλογο με ποσοστά άλλων χωρών με αναπτυγμένα συστήματα μεταμοσχεύσεων. Με βάση παλαιότερες έρευνες, η πλειοψηφία των Ελλήνων είναι υπέρ και συναινούν στη δωρεά οργάνων, αρκεί να εμπιστευτούν και να τους δοθεί η δυνατότητα μέσα στις Μονάδες Εντατικής Θεραπείας (ΜΕΘ). Ειδικά το 2024, η «άρνηση των συγγενών», στους οποίους έγινε συζήτηση για συναίνεση σε δωρεά οργάνων, ήταν 26%, ποσοστό εφάμιλλο των άλλων Ευρωπαϊκών χωρών. Αυτό και μόνο αποδεικνύει ότι «η άρνηση των συγγενών» δεν αποτελεί βασικό αίτιο υστέρησης της χώρας μας στη δωρεά οργάνων.

Τα τελευταία χρόνια γίνεται πιο συστηματική ενημέρωση του πληθυσμού για δωρεά και μεταμοσχεύσεις οργάνων, κυρίως μέσα από χρηματοδότηση και συνεργασία τουΙδρύματος Ωνάση (ΙΩ), με δύο βασικά ενημερωτικά προγράμματα: τους «Οργανούληδες», που αφορά μαθητές, και το «Organmeetings», που αφορά ενήλικες, κυρίως εργαζόμενους σε μεγάλους φορείς.

Ως προς τη δήλωση πρόθεσης δωρεάς οργάνων, ο καθένας μπορεί να δηλώσει την επιθυμία του να γίνει δωρητής οργάνων εύκολα στην ιστοσελίδα του ΕΟΜ. Σε συνεργασία με το Υπουργείο Υγείας (ΥΥ), ολοκληρώνεται ο επανασχεδιασμός της λειτουργίας και προώθησης του Μητρώου Δωρητών, ώστε να απλουστευθεί περισσότερο η σχετική δήλωση και να γίνεται με ένα «κλικ» από κινητό τηλέφωνο μετά από υπενθυμιστικό μήνυμα.

Εάν δεν είναι συχνό πρόβλημα η αρνητική προσέγγιση στη μεταμόσχευση οργάνων, ποιο είναι το πιο σημαντικό εμπόδιο στη δωρεά οργάνων στη χώρα μας; Το σημαντικότερο πρόβλημα ήταν η μη βέλτιστη οργάνωση και υποστήριξη του συστήματος γύρω από τη δωρεά και τις μεταμοσχεύσεις οργάνων και σε αυτή την κατεύθυνση έχει επικεντρωθεί μεγάλο μέρος της προσπάθειας των τελευταίων ετών.

Θεμέλιος λίθος της αλυσίδας προσφοράς ζωής είναι οι ΜΕΘ, με προεξάρχουσες στη δωρεά οργάνων το 2024 τις ΜΕΘ των Νοσοκομείων «Αττικό», «Σωτηρία», Πανεπιστημιακό Ηρακλείου, «Ευαγγελισμός», «ΚΑΤ» και «Παπανικολάου» Θεσσαλονίκης. Τα τελευταία χρόνια έχει βελτιωθεί σημαντικά η επικοινωνία του ΕΟΜ με τις ΜΕΘ, ενώ έχει ξεκινήσει λειτουργία του κομβικού θεσμού των «τοπικών συντονιστών μεταμοσχεύσεων» (ΤΣΜ). Ειδικότερα, με χρηματοδότηση του ΙΩ, ξεκίνησαν μέσω του ΕΟΜ πιλοτικά το 2022 και συνεχίσθηκαν το 2023 οι προσλήψεις-τοποθετήσεις ΤΣΜ σε 7 νοσοκομεία με μεγάλες ΜΕΘ. Ο θεσμός αποδεδειγμένα πλέον αποδίδει και στη χώρα μας, αφού στα νοσοκομεία που τοποθετήθηκαν ΤΣΜ παρατηρήθηκε υπερδιπλασιασμός των δοτών. Από τον Σεπτέμβριο του 2024, έχουν προσληφθεί από τον ΕΟΜ με χρηματοδότηση του Υπουργείου Υγείας 28 συντονιστές μεταμοσχεύσεων (20 τοπικοί και 8 κεντρικοί), που έχουν αρχίσει να αποδίδουν και αναμένεται να πετύχουν σημαντική αύξηση των δοτών στο εγγύς μέλλον.

Η αύξηση δοτών και μεταμοσχεύσεων δεν επιτρέπει να εφησυχάσουμε, καθώς εύλογα προσελκύει περισσότερους ασθενείς υποψήφιους λήπτες, ενώ ταυτόχρονα πρέπει να διασφαλίζεται η βέλτιστη αξιοποίηση των προσφερόμενων «δώρων ζωής». Γι’ αυτό, οφείλουμε να συνεχίσουμε και να εντατικοποιήσουμε την προσπάθειά μας, μένοντας προσηλωμένοι στον στόχο μας, ώστε να προσεγγίσουμε τον Ευρωπαϊκό μέσο όρο, αξιοποιώντας όργανα από τουλάχιστον 200 δότες ετησίως.

Παράλληλα, οφείλουμε να εργαζόμαστε συνεχώς για τη βελτίωση της οργάνωσης και την ενίσχυση του συστήματος. Οι ενέργειες προς αυτή την κατεύθυνση ξεκίνησαν με την δημιουργία του Εθνικού Σχεδίου για τη Δωρεά και Μεταμόσχευση Οργάνων, που έγινε με χρηματοδότηση του Ιδρύματος Ωνάση και έχει γίνει αποδεκτό από την πολιτεία, και συνεχίσθηκαν με την ψήφιση και έναρξη εφαρμογής ενός σύγχρονου νόμου για τις Μεταμοσχεύσεις Οργάνων τον Μάρτιο του 2023. Ο ΕΟΜ βελτίωσε την οργάνωση των διαδικασιών του αποκτώντας λεπτομερές σχέδιο λειτουργίας και πιστοποιήσεις ISO για 1η φορά στην ιστορία του, σχεδίασε και εφαρμόζει σύγχρονα Πλαίσια Ποιότητας–Ασφάλειας-Βιοεπαγρύπνησης, εκσυγχρονίζει τα πλαίσια αδειοδότησης, ελέγχου και αξιολόγησης των Μεταμοσχευτικών Μονάδων, υλοποιεί πληθώρα δράσεων βάσει επιχειρησιακού σχεδίου και έχει υπό ανάπτυξη ένα ολιστικό Πληροφοριακό Σύστημα Μεταμοσχεύσεων μέσω χρηματοδότησης του ΥΥ.
Δεδομένου ότι η επιτυχία των μεταμοσχεύσεων είναι άρρηκτα συνδεδεμένη και με τα μέσα και τους πόρους που παρέχει το Σύστημα Υγείας μας στις Μονάδες Μεταμοσχεύσεων, αποτελεί πάγια και διαχρονική προτεραιότητα του ΕΟΜ η ανάδειξη των αναγκών των Μονάδων και η υποστήριξή τους από το Υπουργείο Υγείας.

Συνεχίζουμε λοιπόν εντατικά την προσπάθεια βελτίωσης με συνέπεια, συνεργασία, διαφάνεια και όραμα, σε ένα από τα πλέον απαιτητικά, πολύπλοκα και κρίσιμα πεδία του Συστήματος Υγείας μας.