Οι κολοσσοί του χώρου της τεχνολογίας, όπως το Facebook και η Google, έχουν γίνει τόσο μεγάλοι, ισχυροί και κυρίαρχοι στον χώρο, γεγονός που πλέον αποτελεί κίνδυνο. Αν και δεν είναι λίγες οι φορές που ακούει κανείς περί παραβίασης προσωπικών δεδομένων, δύσκολα μπορεί να κατανοήσει πώς αυτό επηρεάζει την καθημερινότητα του. Έχοντας κάποιος στα χέρια του ένα «έξυπνο κινητό», δεν μπορεί να συνειδητοποιήσει απόλυτα ότι προσφέρει κυριολεκτικά στο πιάτο όλες τις προσωπικές πληροφορίες του. Ακόμα πιο δύσκολα μπορεί να κατανοήσει, πόσο πολύ αυτές αξίζουν.

Ενεργοποιώντας την εύρεση κινητού ή την παρακολούθηση της γεωγραφικής θέσης του (tracking) για να κάνει τη ζωή του πιο εύκολη, βρίσκοντας ένα κοντινό μαγαζί ή επιλέγοντας την πλοήγηση, ώστε να φτάσει στον προορισμό του, ουσιαστικά βρίσκεται απόλυτα εκτεθειμένος. Αυτό τουλάχιστον καταγγέλλουν επτά ευρωπαϊκές χώρες, μεταξύ αυτών και η Ελλάδα. Συγκεκριμένα, οργανώσεις καταναλωτών της Ολλανδίας, της Σουηδίας, της Τσεχίας, της Πολωνίας, της Νορβηγίας, της Σλοβενίας και της Ελλάδας στοχοποιούν τη Google, κατηγορώντας την ότι «χρησιμοποιεί αυτά τα δεδομένα για μια ευρεία γκάμα σκοπών, μεταξύ άλλων για στοχευμένη διαφήμιση, χωρίς όμως να ενημερώνει τους χρήστες με σαφήνεια τί σημαίνει αυτό όσον αφορά τα προσωπικά δεδομένα τους».

Η καθημερινή διαδρομή που πραγματοποιεί κάποιος, τα μέρη όπου επισκέπτεται, τα μαγαζιά που επιλέγει, τα προϊόντα που αγοράζει, το αν έχει μικρά παιδιά ή όχι, το αν έχει ανάγκη συνεχούς ιατρικής περίθαλψης αποκαλύπτουν πολλά για τις ανάγκες του και δη τις αγοραστικές. Μία μαμά που πάει το παιδί της στον παιδικό σταθμό κάθε μέρα και η διαδρομή αυτή καταγράφεται από την Google, μέσω της παρακολούθησης της γεωγραφικής της θέσης και της καθημερινής στάσης που κάνει στο σχολείο του παιδιού της, την καθιστά ευάλωτη σε στοχευμένη διαφήμιση.

Εταιρείες που εμπορεύονται παιδικά παιχνίδια, πάνες, παιδικά ρούχα και πολλά ακόμη την βομβαρδίζουν, καθώς αποτελεί μέρος του τάργκετ γκρουπ τους. 

Πώς το γνωρίζουν; 

Σύμφωνα με καταγγελίες, η Google παραβιάζει το νέο Κανονισμό της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την προστασία των προσωπικών δεδομένων. Παρακολουθεί μέσω των κινητών τηλεφώνων και άλλων συσκευών τις κινήσεις αυτής της γυναίκας και πολλών ακόμα εκατομμυρίων χρηστών, γνωρίζοντας κάθε στιγμή που βρίσκεται. Στη συνέχεια χρησιμοποιεί τις πληροφορίες που έχει συγκεντρώσει για στοχευμένη διαφήμιση.

Οι οργανώσεις για την προστασία των καταναλωτών κατηγορούν τη Google για «πρακτικές εξαπάτησης», μέσω των οποίων ωθεί τους χρήστες να ενεργοποιούν την υπηρεσία της γεωγραφικής θέσης τους, προκειμένου να παρακολουθεί την κάθε τους κίνηση και να βγάζει χρήματα από αυτό. Η ενεργοποίηση της υπηρεσίας «ιστορικό τοποθεσίας», λοιπόν,  θεωρείται ό,τι πιο επικίνδυνο για την ιδιωτική ζωή. Η παγίδα, όμως, είναι ότι ελάχιστοι χρήστες το γνωρίζουν και ακόμα λιγότεροι  ξέρουν να το αποφεύγουν. Συχνά, άλλωστε, η ίδια η εταιρεία «αναγκάζει» με πλάγιο τρόπο τον ιδιοκτήτη του τηλεφώνου να την ενεργοποιήσει, μέσα από υπηρεσίες, όπου φαινομενικά δεν έχουν καμία σχέση με αυτήν.

Οι παγίδες από τον εντοπισμό τοποθεσίας

Οι καταγγελίες αυτές βασίζονται σε έρευνα που δημοσιοποίησε η νορβηγική Forbrukerradet, σύμφωνα με την οποία η Google χρησιμοποιεί κόλπα και πρακτικές για να εξασφαλίζει πώς οι χρήστες της έχουν ενεργοποιημένες τις λειτουργίες εντοπισμού τοποθεσίας. Τα δεδομένα τοποθεσίας μπορούν να αποκαλύπτουν πολλά για τους ανθρώπους, περιλαμβανομένων θρησκευτικών πεποιθήσεων, πολιτικών αντιλήψεων, υγείας και σεξουαλικού προσανατολισμού.

Κάποιος μπορεί να επιθυμεί να γνωστοποιήσει στιγμιαία την τοποθεσία του στη Google, ώστε να λάβει χρήσιμες πληροφορίες για το σημείο που βρίσκεται, αλλά η αποθήκευση ενός χάρτη στον οποίο εγγράφεται κάθε δέκα λεπτά το στίγμα του, είναι τουλάχιστον επικίνδυνη. Εκτός από την καταχώρηση των προσωπικών δεδομένων υπάρχουν και άλλοι κίνδυνοι. Σε περίπτωση που το κινητό πέσει σε λάθος χέρια, ο οποιοσδήποτε μπορεί να μάθει πού μένει κάποιος, πού είναι η δουλειά του, πότε πηγαίνει εκεί και πότε επιστρέφει.

Αν αναλογιστεί κανείς ότι το λειτουργικό σύστημα Android της Google «τρέχει» σε περίπου δύο δισεκατομμύρια συσκευές παγκοσμίως και ότι οι περισσότεροι χρήστες ενεργοποιούν την παρακολούθησή τους συχνά για διευκόλυνσή τους (π.χ. την εύρεση εστιατορίου κοντά τους), χωρίς όμως να έχουν επίγνωση τι μπορεί να αποκαλύπτουν για τις προσωπικές συνήθειες και την προσωπικότητά τους, τότε αντιλαμβάνεται την εφιαλτική διάσταση της τεχνολογίας. Αυτός είναι και ο λόγος που δεκάδες οργανώσεις καταναλωτών υπενθυμίζουν ότι, σύμφωνα με το νέο Κανονισμό για τον έλεγχο των προσωπικών δεδομένων από τους χρήστες, προβλέπονται μεγάλα πρόστιμα έως 4% του τζίρου τους για τις εταιρείες που τον παραβιάζουν.

Ο μεγάλος αδελφός στο σπίτι και οι κάμερες ασφαλείας

Κατά πολλούς, όμως, το μέλλον αναμένεται ακόμα πιο δυσοίωνο και μάλιστα πολύ άμεσα. Οι ειδικοί μιλούν για ένα είδος «Μεγάλου Αδελφού» στον προσωπικό χώρο του καθενός: στο σπίτι του. Σύμφωνα λοιπόν με ειδικούς, η Google αναπτύσσει σιωπηρά ένα αυτοματοποιημένο σύστημα “έξυπνου σπιτιού”, το οποίο θα παρακολουθεί συστηματικά την καθημερινότητά του ιδιοκτήτη του. Κάμερες και αισθητήρες θα υπάρχουν σε κάθε δωμάτιο του σπιτιού και θα πραγματοποιούν σάρωση και ανάλυση κάθε κίνησης που πραγματοποιείται. Η Google, δηλαδή, θα συνδέεται με τις κάμερες ασφαλείας του σπιτιού για να αναγνωρίσει λεπτομέρειες που θα αποβούν εμπορικά χρήσιμες. Αν υπάρχει η αφίσα ενός καλλιτέχνη στο σπίτι μία στοχευμένη διαφήμιση θα ενημερώνει τον ένοικο του σπιτιού ότι ο συγκεκριμένος καλλιτέχνης δίνει συναυλία στις τάδε του μηνός.

Οι κάμερες ασφαλείας δεν είναι οι μόνες ηλεκτρονικές συσκευές που θα στραφούν εναντίον μας. Τα μηχανήματα μουσικής και πολλά ακόμα θα συγκεντρώνουν ερήμην μας δεδομένα για να δημιουργήσουν ένα εταιρικό/προσωπικό προφίλ στον κάθε άνθρωπο και στην οικογένειά του. Στη συνέχεια μπορεί η εταιρεία να ταξινομεί και να αναλύει τις πληροφορίες αυτές ώστε να τοποθετεί τον εκάστοτε χρήστη σε ειδικές ομάδες ανάλογα με το  εισόδημά του ή την κοινωνική του τάξη με βάση τις «ακριβές μηχανικές ή ηλεκτρονικές συσκευές» που ανιχνεύει ότι υπάρχουν στο σπίτι. Εταιρείες λοιπόν, όπως το Facebook και η Google ήδη γνωρίζουν τη φυλή και τη θρησκεία, τις σεξουαλικές προτιμήσεις, τα μηνύματα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου και το ιστορικό αναζήτησης για να μας ταξινομήσουν διαφημιστικά. 

Η Google αντιμετωπίζει ήδη μια αγωγή στις ΗΠΑ, επειδή φέρεται να παρακολουθεί χρήστες τηλεφώνων ανεξάρτητα από τις ρυθμίσεις απορρήτου. Και στο Ηνωμένο Βασίλειο έχει να παλέψει με μία αγωγή ύψους 3,2 δισεκατομμυρίων λιρών, με την κατηγορία της «παράνομης παρακολούθησης και ταξινόμησης» προσωπικών δεδομένων από 4.4 εκατομμύρια χρήστες iPhone. Η συλλογική δράση καθοδηγείται από πρώην διευθυντή της Which, Richard Lloyd με την κατηγορία ότι η Google παρέκαμψε τις ρυθμίσεις απορρήτου του προγράμματος περιήγησης Safari της Apple στα iPhone, από τον Αύγουστο του 2011 έως τον Φεβρουάριο του 2012, για να χωρίσει τους ανθρώπους σε κατηγορίες για τους διαφημιζόμενους.

Σύμφωνα με νέα έκθεση της εφημερίδας Guardian, η Google σφετερίστηκε δεδομένα από χρήστες iPhone, μέσω ενός σφάλματος στο Safari. Αυτό το κενό ασφαλείας βρέθηκε από έναν ερευνητή το 2012 και πήρε το όνομα «Safari Workaround», το οποίο επέτρεπε στην Google να συσσωρεύει προσωπικά δεδομένα χρηστών. Κατά την έναρξη της διήμερης ακρόασης στο Λονδίνο, οι δικηγόροι της ομάδας που διενεργεί την καμπάνια του Lloyd, που φέρει το όνομα «Google You Owe Us», δήλωσαν στο δικαστήριο ότι οι πληροφορίες που συγκέντρωσε η Google περιελάμβαναν το φύλο των χρηστών, την κοινωνική τάξη, την τοποθεσία, τη σωματική και ψυχική υγεία, τις πολιτικές πεποιθήσεις, τις αγοραστικές συνήθειες και οικονομικά δεδομένα. Αυτά τα δεδομένα χρησιμοποιήθηκαν για την κατηγοριοποίηση των χρηστών σε ομάδες, με στόχο την καλύτερη στόχευση της διαφήμισης.

Όταν ζητήθηκε από εκπρόσωπο της Google να σχολιάσει τις προσφυγές των οργανώσεων καταναλωτών, αυτός δήλωσε: «Το Location History είναι αρχικά κλειστό και μπορείς να το επεξεργαστείς, να το διαγράψεις ή να το σταματήσεις ανά πάσα στιγμή. Αν είναι ανοικτό, βοηθάει να βελτιωθούν υπηρεσίες όπως η πρόβλεψη της κυκλοφοριακής κίνησης στη διαδρομή σας».

«Αν το σταματήσετε, κάνουμε σαφές ότι -ανάλογα με τις ρυθμίσεις του ατομικού τηλεφώνου σας και των εφαρμογών- μπορούμε να συνεχίσουμε να συγκεντρώνουμε και να χρησιμοποιούμε δεδομένα τοποθεσίας για να βελτιώνουμε την εμπειρία σας με την Google. Εργαζόμαστε διαρκώς για να βελτιώνουμε τους ελέγχους μας και θα διαβάσουμε προσεκτικά την έκθεση αυτή για να δούμε αν υπάρχουν πράγματα που μπορούμε να υιοθετήσουμε»!