Πριν από 3.000 χρόνια, ένα μήνυμα διένυσε απόσταση 550 χιλιομέτρων μέσα σε μία νύχτα.

Η Τροία είχε πέσει και ο Αγαμέμνονας, βασιλιάς των Αχαιών, έστελνε τη χαρμόσυνη είδηση στη γυναίκα του, την Κλυταιμνήστρα, που τον περίμενε πίσω στις Μυκήνες.

Πώς όμως θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί αυτός ο άθλος; Ένας άνθρωπος ήταν αδύνατον να καλύψει αυτή την απόσταση μέσα σε λίγες ώρες.

Ούτε καν ένα πλοίο δεν θα μπορούσε να διασχίσει το Αιγαίο τόσο γρήγορα. Η μέθοδος που χρησιμοποίησαν οι Αχαιοί για να ανακοινώσουν τον θρίαμβό τους είχε εφευρεθεί από τον Παλαμήδη και ήταν γνωστή με το όνομα «φρυκτωρία», ή μάλλον «φρυκτωρίες» διότι ήταν πολλές.

Ο Παλαμήδης ήταν ένας απ’ τους ήρωες της Τρωϊκής εκστρατείας, γιος του βασιλιά Ναύπλιου και μαθητής του σοφού Κένταυρου Χείρωνα απ’ το Πήλιο. Ήταν εξαιρετικά έξυπνος και εφευρετικός και όλοι τον θαύμαζαν για την στρατιωτική του ευφυΐα. Ο Παλαμήδης λοιπόν, έδωσε τη λύση στο πρόβλημα των Αχαιών, επινοώντας τις φρυκτωρίες.

Καμινοβιγλάτορας στην Κύθνο. Φωτο: Χρ.Βασιλόπουλος Σταθμός φρυκτωρίας στην Ικαρία

Η λέξη φρυκτωρία είναι σύνθετη και αποτελείται από τη λέξη «φρυκτός» που σημαίνει «πυρσός» και το ρήμα «ορώ». Επρόκειτο για μικρά πυργάκια από ξύλα, τα οποία τοποθετούνταν πάνω σε βουνοκορφές με καλή ορατότητα.

Όταν έπρεπε να διαδοθεί ένα μήνυμα, οι φύλακες έβαζαν φωτιά στα ξύλα, ούτως ώστε οι φλόγες να γίνονταν ορατές μέχρι την επόμενη φρυκτωρία, που βρισκόταν σε βουνοκορφή πολλά χιλιόμετρα μακριά. Έτσι, μέσω μια αλυσίδας πυρκαγιών, το μήνυμα έφτανε στον προορισμό του. Ασφαλώς, το μήνυμα που συμβόλιζαν οι πυρκαγιές έπρεπε είναι γνωστό από πριν. Οι κάτοικοι των Μυκηνών γνώριζαν ότι όταν θα έβλεπαν τις φρυκτωρίες να ανάβουν, η Τροία θα είχε πέσει.

Με τον ίδιο τρόπο, η διαδρομή των φρυκτωριών ήταν συγκεκριμένη και απαιτούσε μεγάλη οργάνωση. Έπρεπε να επιλεγούν βουνοκορφές που ήταν ορατές από μεγάλη απόσταση, στις οποίες όμως, να μπορούσαν να σκαρφαλώσουν άνθρωποι για να κατασκευάσουν, να συντηρήσουν και κάποια στιγμή, να ανάψουν τις φωτιές.

Οι φρυκτωρίες του Αγαμέμνονα κάλυψαν 550 χιλιόμετρα και ακολούθησαν την εξής διαδρομή:

Τροία – Ίδη – Έρμαιο Λήμνου – Αθως Αγίου Όρους – Μάκιστο Εύβοιας – Μεσσάπιο της Βοιωτίας – Κιθαιρώνας – Αιγίπλαγκτο – Αραχναίο – Παλάτι των Μυκηνών. ΧΟΡΟΣ: Και πότε κούρσεψαν την πόλη; ΚΛΥΤΑΙΜΝΗΣΤΡΑ: Τη νύχτα, σου είπα, που το φως γέννησε τούτο. ΧΟΡΟΣ: Τόσο γοργά ποιος θα ‘ρχονταν μαντατοφόρος; ΚΛ: Ο Ήφαιστος, λαμπρός στέλντοντας φέγγος από την Ίδη. Συναλλάζοντας οι φλόγες την έτοιμη φωτιά, μια με την άλλη, τη φέραν ως εδώ. (…) Αυτό σου λέω το ξάστερο σημάδι από την Τροία και το μαντάτ’ ο άντρας μου έχει στείλει. (ΑΙΣΧΥΛΟΥ, ΑΓΑΜΕΜΝΩΝ 263-304, ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ, ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ ΤΑΣΟΥ ΡΟΥΣΣΟΥ, ΚΑΚΤΟΣ 1992)

Οι φρυκτωρίες χρησιμοποιούνταν επί αιώνες, μέχρι και τη βυζαντινή αυτοκρατορία, όπου ήταν γνωστές ως «καμινοβιγλάτορες», από το «κάμινος» που σημαίνει φωτιά και τη λέξη «βίγλα», που προέρχεται από τα λατινικά και σημαίνει παρατηρητήριο. Το 532 μ.Χ., η αυτοκράτειρα Θεοδώρα χρησιμοποίησε καμινοβιγλάτορες για να ειδοποιήσει τον στρατηγό Βελισάριο, ο οποίος είχε αναλάβει να καταστείλει τη στάση του Νίκα.

Μία ακόμα αναφορά στον σημαντικό ρόλο των καμινοβιγλατόρων έκανε ο Νικηφόρος Φωκάς στο έργου του, «Περί Παραδρομής», όπου αναφέρει ότι χρησιμοποιούντο για να προειδοποιούν τον άμαχο πληθυσμό ότι πλησίαζαν εχθροί, ώστε να προλάβουν να κρυφτούν.