Δέκα χιλιόμετρα νότια της σημερινής Τύνιδας μερικά ερείπια υποδηλώνουν την ύπαρξη μιας αρχαίας πόλης. Σε καμιά περίπτωση δεν φανερώνεται το περίφημο παρελθόν αυτής της παλαιάς μεγαλούπολης. Οι καταστροφείς της, οι Ρωμαίοι, φρόντισαν να τη διαγράψουν απ’ τον χάρτη και προσπάθησαν να τη σβήσουν απ’ την ιστορία.
Όμως, ό,τι και αν έπραξαν, δε γινόταν αυτή η πόλη να πάψει να έχει υπάρξει! Και όχι απλώς υπήρξε, αλλά μεγαλούργησε κυριαρχώντας για αιώνες στη δυτική Μεσόγειο. Όταν κάποιοι άποικοι έφτασαν στις ακτές της βόρειας Αφρικής, τους φάνηκε κατάλληλο το μέρος να χτίσουν μια καινούρια πόλη, σύμφωνα με την παράδοση το 814π.Χ, η οποία προφανώς στην αρχή λειτούργησε ως εμπορικός σταθμός. Και πράγματι την ονόμασαν Νέα Πόλη, που στη γλώσσα τους προφερόταν Kart Hadasht και που αργότερα οι Ρωμαίοι την μετέφρασαν ως Carthago και οι Έλληνες σε Καρχηδόνα!
Carthage National Museum representation of city
Προτού λοιπόν γίνουμε μελό, ας τα πάρουμε απ’ την αρχή ξεκινώντας απ’ το τέλος: οι Ρωμαίοι συμπεριφέρθηκαν στην Καρχηδόνα όπως ακριβώς και στην Ετρουρία: την ισοπέδωσαν σε τέτοιο βαθμό που γίνεται σχεδόν αδύνατη μια πλήρης αναπαράσταση της ιστορίας και του πολιτισμού της, λόγω έλλειψης στοιχείων!
Είναι βέβαιο πως ιδρύθηκε από Φοίνικες, λαό σημιτικής καταγωγής και γλώσσας, όπως οι Εβραίοι, σπουδαίοι έμποροι και επιδέξιοι ναυτικοί που έφτασαν να πλέουν μέχρι και τον Ατλαντικό. Αργότερα κατέφτασαν και νέοι άποικοι, ενώ μέχρι και την εποχή του Μ. Αλεξάνδρου, όταν πολιορκούσε την Τύρο και τη Σιδώνα, πολλοί μετέφεραν σε σίγουρο μέρος τους εαυτούς τους και προπαντός τα κεφάλαιά τους. Έτσι, η πόλη γιγάντωσε ακόμα παραπάνω πλημμυρίζοντας με νέους πλούσιους κατοίκους που απώθησαν τον ιθαγενή πληθυσμό στην ενδοχώρα.
Πέρα απ’ τη θάλασσα, ασχολήθηκαν και με την καλλιέργεια της γης. Υπήρξαν δάσκαλοι πολλών καλλιεργειών πάνω σε επιστημονικές βάσεις, του αμπελιού, της ελιάς και των φρούτων. Εξάλλου, ο μεγαλύτερος δάσκαλος της γεωργίας στην αρχαία εποχή ήταν ο Καρχηδόνιος Μάγωνας.
Στην πόλη άνθιζε μια μεταλλουργική βιομηχανία που προμήθευε εργαλεία για την καλλιέργεια της γης, την κατασκευή καναλιών και τη δημιουργία οπωρώνων και κήπων. Μεγάλο μέρος των προϊόντων μεταφερόταν σε Ισπανία, Ιταλία και Ελλάδα. Οι εφοπλιστές χρηματοδοτούσαν τους εξερευνητές για να ανακαλύψουν νέες αγορές. Η κυβέρνηση έστελνε λίγο στρατό και μια μοίρα στόλου για να καταλάβει στρατηγικά σημεία, ενώ διέσχιζαν και με άνεση τη Σαχάρα.
Νόμισμα της Καρχηδόνας
Το οικονομικό και χρηματιστηριακό τους σύστημα ήταν το πιο προχωρημένο της εποχής. Όταν η Ρώμη έκοβε χονδροειδή νομίσματα, η Καρχηδόνα είχε ήδη τραπεζογραμμάτια, λωρίδες δέρματος που ήταν διαφορετικά χαραγμένες ανάλογα με την αξία τους. Το νόμισμά της ήταν κάτι σαν το δολάριο σήμερα. Η ονομαστική του αξία ήταν εγγυημένη με το χρυσάφι που αναπαυόταν στο κρατικό θησαυροφυλάκιο. Η αποικιακή της αυτοκρατορία της εξασφάλιζε μια ευημερία πρωτοφανή για την εποχή.
Τον 5ο αιώνα π.Χ. είχε σχεδόν 300.000 κατοίκους ενώ στα τέλη του 3ου αιώνα π.Χ. πάνω από 500.000! Οι πολίτες της δε ζούσαν σε καλύβες όπως οι Ρωμαίοι, αλλά σε ουρανοξύστες της εποχής μέχρι και δώδεκα ορόφους! Ωστόσο, οι πιο πλούσιοι κατοικούσαν σε σπίτια με κήπους και πισίνες. Το λιμάνι της είχε 220 αποβάθρες και 440κίονες. Ήταν οχυρωμένη με τρεις ζώνες τειχών ενισχυμένων με πύργους, που περιλάμβαναν 20.000 στρατιώτες και300 ελέφαντες. Ήταν απόρθητη!
Η γλώσσα τους έμοιαζε με την εβραϊκή, αλλά και τα χαρακτηριστικά τους προδίδουν τη σημιτική τους καταγωγή. Ελαφρώς μελαψοί, με μακριές γενειάδες χωρίς μουστάκια και με τουρμπάνι. Οι πιο φτωχοί από επιμειξία με τους ντόπιους είχαν πιο σκούρο δέρμα και φορούσαν κελεμπίες και σανδάλια. Οι πιο πλούσιοι φορούσαν κομψά ρούχα και πολλοί είχαν στη μύτη χαλκάδες. Οι γυναίκες ήταν περιορισμένες και μπορούσαν να ανέλθουν μόνο στην ιερατική σταδιοδρομία ή να ασχοληθούν με την πορνεία που άνθιζε και ήταν επάγγελμα ζηλευτό!
Ο Πολύβιος και ο Πλούταρχος γράφουν πως γενικά το ηθικό επίπεδο των Καρχηδονίων ήταν χαμηλό και τους παρουσιάζουν ως αδηφάγους συμποσιαστές και πότες, γλεντοκόπους πάντα έτοιμους να ξεκινήσουν για τις ταβέρνες!
Ο Πλούταρχος τους παρουσιάζει δουλοπρεπείς και παραπαίοντες στην ανανδρία του ηττημένου και τη σκληρότητα του νικητή. Ο Πολύβιος προσθέτει πως μετρούσαν τα πάντα με γνώμονα το κέρδος. Αλλά ο Πολύβιος ήταν φίλος του Σκιπίωνα του νεότερου, του στρατηγού που κατέστρεψε την Καρχηδόνα καίγοντάς την. Και οι δυο συγγραφείς έζησαν σε εποχές που η Ρώμη πλέον κυριαρχούσε και οι αναγνώστες τους ήταν Ρωμαίοι! Οπότε ας είμαστε προσεχτικοί στις κρίσεις μας.
Στους θεούς τους τον Βάαλ – Χαμούν, Τανίτ, Μέλκαρτ, Έσμουν και Διδώ (μυθική ιδρύτρια της πόλης), πρόσφεραν θυσίες, τράγους και αγελάδες. Ωστόσο σε κρίσιμες στιγμές, θυσίαζαν παιδιά, που τα τοποθετούσαν ανάμεσα στα μπράτσα του μεγάλου χάλκινου αγάλματος που παρίστανε τον θεό και τα άφηναν να πέσουν στη φωτιά που έκαιγε από κάτω. Συνηθιζόταν οι πλούσιες οικογένειες να αγοράζουν κάποιο παιδί από φτωχές, όταν τους ζητούσαν να θυσιάσουν το παιδί τους. Ομολογώ ότι ήταν μακάβριο!
Νόμισμα της Καρχηδόνας
Το πολιτικό τους σύστημα εγκωμιάστηκε από τον Αριστοτέλη, γιατί δε δημιουργούσε κινδύνους δικτατορίας. Κυβερνούσε η Σύγκλητος με 300 μέλη που ανήκαν στην αριστοκρατία του χρήματος. Το σώμα έπαιρνε αποφάσεις και ανέθετε την εκτέλεση σε δυο Shofetes, που αντιστοιχούσαν στους Ρωμαίους υπάτους. Αν δε συμφωνούσαν αυτοί οι δυο, ζητούσαν τη γνώμη ενός βουλευτικού σώματος, που απλώς απαντούσε θετικά ή αρνητικά σε συγκεκριμένο θέμα. Πάνω από τη Σύγκλητο υπήρχε ένα είδος συνταγματικού δικαστηρίου που έλεγχε τη συνταγματικότητα των νόμων αλλά και τους λογαριασμούς της διοίκησης. Κατά τη διάρκεια των πολέμων με τη Ρώμη, το δικαστήριο έγινε σιγά – σιγά η πραγματική κυβέρνηση.
Ο στρατός ξηράς δεν την πολυενδιέφερε, γιατί οι Αφρικανοί γείτονές της δεν την ανησυχούσαν. Τα στρατόπεδά τους ήταν γεμάτα μισθοφόρους κυρίως από Λίβυους. Αντίθετα, στη θάλασσα ήταν η ισχυρότερη δύναμη του κόσμου! Ο στόλος της αριθμούσε 500 πεντηκοντόρους, ένα είδος θωρηκτών, αλλά ταχύτατων πλοίων, ελαφρών και βαμμένων με ζωηρά χρώματα.
Οι ναύαρχοί τους ήταν πολυμαθέστατοι και, χωρίς πυξίδα και διαβήτη, γνώριζαν τη Μεσόγειο τόσο καλά όσο τη στέρνα του κήπου τους! Σε όλους τους κόλπους των ισπανικών και γαλλικών ακτών είχαν εγκαταστήσει στρατόπεδα, αποθήκες ανεφοδιασμού και πληροφοριοδότες. Η χαρτογραφική τους υπηρεσία ήταν η πιο ενημερωμένη. Την εποχή που η Ρώμη πάλευε να υποτάξει τις γειτονικές φυλές της και δεν είχε καν στόλο, η Καρχηδόνα δεν ανεχόταν εισβολείς ανάμεσα στη Σαρδηνία και το Γιβραλτάρ. Οποιοδήποτε πλοίο έπεφτε στα χέρια τους το λεηλατούσαν και το βούλιαζαν, πνίγοντας τους ναύτες, χωρίς καν να ρωτήσουν από πού ερχόντουσαν και με τι σημαία ταξίδευαν!
Ο Σκιπίωνας, όταν κατέστρεψε την πόλη, βρήκε αρκετές βιβλιοθήκες, αλλά αντί να τις μεταφέρει στη Ρώμη, τις μοίρασε στους Αφρικανούς συμμάχους του που τις κατέστρεψαν (εντυπωσιακό γεγονός για έναν καλλιεργημένο άνθρωπο όπως αυτός)! Να γιατί δεν έχουμε ούτε ένα εγχειρίδιο της ιστορίας τους και πρέπει να αρκεστούμε σε όλους τους άλλους εκτός από τους ίδιους τους Καρχηδονίους!
Οι Έλληνες τη θεωρούσαν μια απ’ τις ωραιότερες πόλεις του κόσμου, αλλά ό,τι απέμεινε δε φτάνει για να μας το επιβεβαιώσει. Τίποτα δε διασώθηκε από τη βιοτεχνία της, που ήταν το καύχημά της και τη χρυσοχοΐα της που ήταν περίφημη. Αλλά δυστυχώς τα πολύτιμα κοσμήματα ήταν η πιο περιζήτητη λεία πολέμου.
Η περίμετρος της αρχαίας Καρχηδόνας
Αυτή σε γενικές γραμμές ήταν η Καρχηδόνα, όταν οι Ρωμαίοι που είχαν νικήσει τους Ιταλούς εχθρούς τους ενοποιώντας τη χερσόνησο κάτω από τις διαταγές τους, άρχισαν να ασχολούνται με τη θάλασσα. Φτάνουμε στις αρχές του 3ου π. Χ αιώνα και όλοι έχουν συμφέροντα στη δυτική Μεσόγειο: οι Καρχηδόνιοι, οι Ρωμαίοι, οι Έλληνες της Σικελίας και Ιταλίας.
Η μεγάλη σύγκρουση αρχίζει! Η Καρχηδόνα μέσα σε μια πεντηκονταετία θα αναδείξει μεγάλες ηγετικές μορφές: τον Αμίλκα, τον Ασδρούβα, τον Αμίλκα Βάρκα και φυσικά τον τεράστιο Αννίβα (Hannibal). Οι Ρωμαίοι με τους Σκιπίωνες. Μια τιτανομαχία ξεκινούσε. Η σημερινή μορφή της Ευρώπης θα επηρεαστεί από εκείνες τις αρχαίες ιστορικές στιγμές!
