Το Παγκράτιο άθλημα είναι το αρχαιότερο στον κόσμο άθλημα πολεμικών και μαχητικών τεχνών, η αρχή του χάνεται στα βάθη της ελληνικής φυλής. Η σύνθεση του ονόματος του παγκρατίου προσδιορίζει και την ουσία του αθλήματος, Παν + κράτος δηλ. ο τα πάντα κρατών και μεταφορικά αυτός που κατέχει την υπέρτατη δύναμη και γνώση.

Το παγκράτιο χωρίζεται σε δύο κύρια μέρη, στο άνω ή ορθοστάδην και στο κάτω ή αλίνδησιν παγκράτιο. Ορισμένοι προσδιορίζουν αυτή την αρχή στη δωδέκατη χιλιετία π.χ. Μέχρι σήμερα οι παλαιότερες παραστάσεις-μαρτυρίες έχουν βρεθεί σε αρχαίο ρητό του 1700π.χ., στην Αγία Τριάδα στην Κρήτη Ως εφευρέτες του Παγκρατίου αναφέρονται ο Ηρακλής και ο Θησέας. ʼθλημα ιδιαίτερα σκληρό, επιβλητικό, θεαματικό κατεξοχήν αμυντικό, με έντονη την κίνηση και την άμιλλα, με χαρακτηριστική ελευθερία στην εφευρετικότητα κινήσεων και τεχνασμάτων.

Ξεκίνησε ως καθαρά πολεμικό αγώνισμα και διατηρήθηκε ως τέτοιο μόνο στη Σπάρτη, γι αυτό και δεν έγινε αμέσως δεκτό στους Ολυμπιακούς αγώνες, διότι το πνεύμα αυτών των αγώνων είναι ειρηνικό και όχι πολεμικό. Μετά από πολύχρονες προσπάθειες και αφού αφαιρέθηκαν τα στοιχεία πού του έδιναν χαρακτήρα άγριας συμπλοκής και συμπεριλήφθηκε στους Ολυμπιακούς αγώνες, από την 33η Ολυμπιάδα το 648π.χ. και έγινε σε λίγο καιρό όπως αναφέρει ο Φιλόστρατος των εν Ολυμπία το κάλλιστον. Πρώτος νικητής ήταν ο Λύγδαμις από τις Συρακούσες.

Σύμφωνα δε με τον Στοβαίο η πόλη που είχε Ολυμπιονίκη στο Παγκράτιο γκρέμιζε μέρος από τα τείχη της για να τον υποδεχθούν.

Σήμερα το παγκράτιο άθλημα ανανεωμένο και με τις επίμονες προσπάθειες της Ελληνικής Ομοσπονδίας Παγκρατίου Αθλήματος (Ε.Ο.Π.Α.) και της Παγκόσμιας Ομοσπονδίας (WPAF) έχει αναλάβει την διάδοση του αθλήματος στην Ελλάδα και σε όλο τον κόσμο με κύριο στόχο να βρει το Παγκράτιο πάλι την θέση του στους Ολυμπιακούς αγώνες.

Ο ιστορικός Φιλόστρατος αναφέρει το παγκράτιο σαν «το πιο άξιο άθλημα των Ολυμπιάδων και τη σπουδαιότερη προετοιμασία των πολεμιστών». Η ονομασία του προέρχεται από το συνδυασμό των αρχαιοελληνικών λέξεων «παν» και «κράτος» και υποδηλώνει «με όλη τη δύναμη». Ο εκπαιδευμένος στο παγκράτιο ήταν πανίσχυρος. Κατά τον Πλούταρχο αυτός που επινόησε την τεχνική του παγκρατίου ήταν ο Θησέας, που με αυτό νίκησε τον Μινώταυρο, τον άγριο ταύρο που φύλαγε το «Λαβύρινθο» στο ανάκτορο της Κνωσσού, στο Ηράκλειο Κρήτης. Ο περιηγητής Παυσανίας αναφέρει ότι ο ημίθεος Ηρακλή επινόησε το παγκράτιο.

Με την εκστρατεία του Μεγάλου Αλεξάνδρου στη Μικρά Ασία, Περσία, Ινδία και Θιβέτ, οι στρατιώτες του δίδαξαν το παγκράτιο άθλημα στους λαούς αυτών των Ασιατικών χωρών. Την πατρότητα του παγκρατίου σε όλα τα αγωνίσματα των μαχητικών τεχνών, την έχουν αναγνωρίσει μορφωμένοι ιστορικοί των τεχνών αυτών, όπως ο Μασουτάτσου Ογιάμα, ο ιδρυτής της τεχνικής του αθλήματος «Κιόκου Σιν Κάι» στο σύγγραμμά του «Ζωτικό Καράτε».