Την «υπογραφή» του Αρχιμήδη πίσω από τα γρανάζια του περίφημου Μηχανισμού των Αντικυθήρων είδαν Έλληνες και ξένοι επιστήμονες σε νέες έρευνες. H αρχαία κατασκευή, που πιστεύεται ότι ήταν μηχανικός υπολογιστής και όργανο αστρονομικών παρατηρήσεων, ανακαλύφθηκε το 1900 σε πλοίο που ναυάγησε το 80 π.Χ. ή λίγο αργότερα ανατολικά των Αντικυθήρων…

Ο καθηγητής Φυσικής του Διαστήματος του Πανεπιστημίου Αθηνών αστρονόμος Ξενοφών Μουσάς έρχεται τώρα να διατυπώσει μια καινούργια θεωρία αναφορικά με την πατρότητα του Μηχανισμού, βασισμένη σε υπολογισμούς που έκανε ο ειδικευμένος στις αρχαίες εκλείψεις δρ Γέρεν Χένρικσον στο Πανεπιστήμιο της Ουψάλας στη Σουηδία.

Σύμφωνα με τη θεωρία, οι ηλιακές εκλείψεις που είναι καταγεγραμμένες ως αρχείο στον Μηχανισμό, στην κλίμακα των εκλείψεων που διαθέτει, συνέβησαν σε χρονικό διάστημα 54 ετών και παρατηρήθηκαν σχεδόν όλες στις Συρακούσες από τον Αρχιμήδη και μαθητές του.

Μερικές από τις παρατηρήσεις των εκλείψεων έγιναν πριν από τον θάνατο του Αρχιμήδη το 212 π.Χ. και άλλες έπειτα από αυτόν. Παρατηρήθηκαν όλες από τις Συρακούσες, πλην μίας που παρατηρήθηκε από το Ταυρομένιο (σημερινή Ταορμίνα).

Πιο συγκεκριμένα οι ηλιακές εκλείψεις προβλέπονται στον Μηχανισμό από ένα ημερολόγιο που απεικονίζεται σε μια ελικοειδή κλίμακα. Το ημερολόγιο είναι χωρισμένο σε τρεις επάλληλες περιόδους 223 σεληνιακών μηνών που αντιστοιχούν σε 54 χρόνια, και είναι η περίοδος που επαναλαμβάνονται οι εκλείψεις», λέει στα «ΝΕΑ» ο Ξενοφών Μουσάς.

«Στο ημερολόγιο είναι καταγεγραμμένοι οι χρόνοι των εκλείψεων, δηλαδή το έτος, ο μήνας και η ώρα. Η ώρα κατά την οποία παρατηρείται μια ηλιακή έκλειψη υποδεικνύει και την τοποθεσία απ’ όπου γίνεται η παρατήρηση. Με τη συνδρομή του ειδικού σε αρχαίες εκλείψεις δρος Γ. Χένρικσον, που έκανε τους υπολογισμούς, διαπιστώνεται ότι οι εκλείψεις είχαν παρατηρηθεί από τις Συρακούσες.

Αυτό σημαίνει ότι ο Αρχιμήδης πρέπει να έκανε τις παρατηρήσεις, τις οποίες συνέχισαν οι μαθητές του μετά τον θάνατό του».

Το γεγονός αυτό, κατά τον Ξενοφώντα Μουσά, σημαίνει ότι ο Αρχιμήδης είχε δημιουργήσει τη δική του φιλοσοφική σχολή και μαζί με τους μαθητές του παρατηρούσαν ηλιακές εκλείψεις με τη χρήση και ρολογιών (ωροσκόπων) που εκείνος είχε κατασκευάσει.

Οι κατάλογοι με τις ηλιακές εκλείψεις θεωρείται πολύ πιθανόν ότι περιήλθαν στη γνώση του πλέον φημισμένου αστρονόμου Ίππαρχου, ο οποίος έζησε την εποχή που κατασκευάστηκε ο Μηχανισμός.

«Μπορούμε να υποθέσουμε ότι ο ίδιος κατασκεύασε ή επέβλεψε την κατασκευή του Μηχανισμού στα φημισμένα εργαστήρια της πολύ πλούσιας Ρόδου, η οποία είχε εξαιρετική παράδοση στη φιλοσοφία και τις επιστήμες για αιώνες».

Ο Ίππαρχος ασχολήθηκε με τον προσδιορισμό της διάρκειας του τροπικού έτους και με τη μέτρηση των εκλειπτικών συντεταγμένων των απλανών αστέρων. Έτσι οδηγήθηκε στη θεμελιώδους σημασίας ανακάλυψη του φαινομένου της μεταπτώσεως των ισημεριών, πάνω στο οποίο στηρίζεται ολόκληρο το σημερινό οικοδόμημα της αστρονομίας θέσεως.