Ο Νικολός Σάσσαρης ήταν από τους πιο ξακουστούς πειρατές, που έδρασαν κατά το δεύτερο μισό του 18ου αιώνα στη Μεσόγειο. Έχει μείνει γνωστός στην ιστορία ως ο «μονόφθαλμος» ή «μονομάτης», επειδή Τούρκος πειρατής του είχε καρφώσει το ξίφος του στο μάτι, στη διάρκεια συμπλοκής. Ο Σάσσαρης ήταν από τη Μάνη.
Προερχόταν από τους Φελουριάνους – Κάρλους και είχε δεσμούς με την πόλη Σάσσαρι της Σαρδηνίας. Έτσι πιθανότατα προέκυψε και το επίθετο του. Τα χρόνια εκείνα, η διαβίωση στη Μάνη ήταν πολύ δύσκολη. Το έδαφος ήταν άγονο και σκληροτράχηλο, γεμάτο πέτρες. Πολλοί κάτοικοι ασχολούνταν με το ψάρεμα, αλλά οι ποσότητες των ψαριών δεν έφταναν να θρέψουν τον πληθυσμό των Μανιατών, που έφτανε τις 70.000 επί τουρκοκρατίας. Τότε ο Σάσσαρης, λόγω της ανέχειας, αποφάσισε να γίνει πειρατής….
Η δράση του
Ορμητήριο του Σάσσαρη ήταν ο Μέζαπος. Από τους τριγύρω απόκρημνους γκρεμούς και σπηλιές παρατηρούσε μαζί με τους συντρόφους του τα μέτριας χωρητικότητας εμπορικά πλοία που περνούσαν και είχαν προορισμό τη Μεθώνη και την Κορώνη. Σήκωνε τη πειρατική σημαία και ξεκινούσε την επίθεση με το πλοίο του, που είχε την ονομασία «Ζαργάνα». Αφού λεηλατούσε τα καράβια, στη συνέχεια τα ρυμουλκούσε και τα πήγαινε στο λιμάνι του Οιτύλου (που ονομαζόταν τότε και «μικρό Αλγέρι») για να τα πουλήσει….
Δρούσε κυρίως στην έδρα του, την Μάνη, αλλά δεν ήθελε να μοιράζεται τα κλοπιμαία με τους κατοίκους της. Λέγεται, ότι θέλοντας να κρύψει τη λεία του, είχε εντοπίσει μια σπηλιά, τη λεγόμενη «σπηλιά του πειρατή», την οποία μόνο εκείνος μπορούσε να προσεγγίσει. Ίσως αυτός να είναι και ο λόγος που μέχρι σήμερα, συντηρείται ο θρύλος με την άγνωστη τύχη του θησαυρού του….
Ο πύργος – κρησφύγετο στο Μέζαπο
Σύμφωνα με τη λαϊκή παράδοση, ο ξακουστός πειρατής διέθετε πύργο – κρησφύγετο, στο εσωτερικό του οποίου υπήρχαν ειδικά κατασκευασμένα υπόγεια. Εκεί, κρύβονταν οι σύντροφοί του, ενώ υπήρχαν και μυστικά μονοπάτια που οδηγούσαν μέχρι την ακτή. Ένα μέρος του, ωστόσο, καταστράφηκε λόγω της βεντέτας που είχε με τους Μαυρομιχαλαίους.
Το τραγικό τέλος και το μοιρολόι
Στα τέλη του 18ου αιώνα, ο Σάσσαρης είχε καταλάβει ένα γαλλικό πλοίο και το κατηύθυνε προς τη Μάνη. Κάποια στιγμή, συναντήθηκε με δύο τουρκικά καράβια και ακολούθησε σφοδρή συμπλοκή, με κανονιοβολισμούς. Στη συνέχεια, οι στόλοι πιάστηκαν στα χέρια. Πολλοί από τους πειρατές του είτε τραυματίστηκαν σοβαρά, είτε σκοτώθηκαν. Ήταν η τελευταία ναυμαχία του Νικολού Σάσσαρη, αφού και εκείνος σκοτώθηκε, από πυροβολισμό στο στήθος. Το άψυχο σώμα του δεν μεταφέρθηκε ποτέ στη στεριά, ούτε κηδεύτηκε. Έμεινε για πάντα στη θάλασσα, όπως όρισε η μοίρα του.
