Πάνω από 100 μουσικοί και περισσότεροι από 100.000 θιασώτες της μουσικής είχαν συγκεντρωθεί στην Arena Civica του Μιλάνου για μια από τις μεγαλύτερες συναυλίες της δεκαετίας του ’70 στην Ιταλία.

Η κοσμοσυρροή ήταν αφιερωμένη σε έναν Έλληνα. Ίσως τον πιο διάσημο τέτοιο που έζησε (και μεγαλούργησε) στη γειτονική χώρα, αλλά κατά ένα απόκοσμο τρόπο παραμένει έως και σήμερα άσημος σε αυτήν της καταγωγής του.

Ο Ευστράτιος Δημητρίου, κατά κόσμον Demetrios Stratos, δεν ήταν εκεί για να συνεπάρει άλλη μια φορά το πλήθος με τις υπερφυσικές φωνητικές ικανότητες του. Δεν ήταν καν πια στη ζωή. Η συναυλία είχε διοργανωθεί με σκοπό να συγκεντρωθούν χρήματα για τη μεταμόσχευση μυελού στην οποία έπρεπε επειγόντως να υποβληθεί ώστε να βγει νικητής από τη μάχη με την απλαστική αναιμία.

Δεν πρόλαβε ούτε να μάθει τι είχαν ετοιμάσει για χάρη του οι φίλοι και οι θαυμαστές του. Η συναυλία αρωγής μετατράπηκε σε συναυλία μνήμης. Μία ημέρα πριν από το μεγάλο γεγονός, στις 13 Ιουνίου του 1979, ο μοναδικός στο είδος του καλλιτέχνης άφησε την τελευταία πνοή του στο Memorial Hospital της Νέας Υόρκης. Αφήνοντας παράλληλα ορφανό από κάθε κληρονόμο το μουσικό έργο του, αλλά και όλα όσα συμβόλιζε το ρηξικέλευθο αποτύπωμα του στην εξέλιξη των ανθρώπινων δυνατοτήτων.

Ο Στράτος Δημητρίου γεννήθηκε τον Απρίλιο του 1945 στην Αλεξάνδρεια από Έλληνες της Αιγύπτου. Γνώρισε και εντρύφησε στη βυζαντινή και την αραβική μουσική, αλλά και το Rock ’n’ Roll από τη γένεσή του, στα μέσα της δεκαετίας του ’50.

Το 1962 μετακόμισε με την οικογένειά του στο Μιλάνο και γράφτηκε στην Αρχιτεκτονική Σχολή του Πολυτεχνείου. Ένα χρόνο αργότερα δημιουργεί το πρώτο μουσικό συγκρότημά του με την ιδιότητα του πιανίστα/οργανίστα. Εμφανίζεται αρχικά στο Casa dello Studente Festiva και έπειτα σε τοπικές παμπ όπως η Santa Tecla και η Intra’s al Corso, γνωστά στέκια Ελλήνων φοιτητών.

Ακολουθεί η συμμετοχή του σε ένα από τα καλά νεανικά συγκροτήματα της εποχής, τους I Ribelli («Οι επαναστάτες»), στους οποίους συνοδεύει έναν νεόκοπο σταρ εκείνων των χρόνων, τον Adriano Celentano, που αργότερα θα ακολουθήσει σόλο καριέρα. Η μεγαλύτερή τους επιτυχία, το τραγούδι «Pugni chiusi», θεωρήθηκε ηχητικό σύμβολο-συνώνυμο της Ιταλίας της δεκαετίας του ’60.

Έχοντας στο μεταξύ μετονομαστεί σε Demetrios Stratos τραγουδά για πρώτη φορά σε δίσκο το 1966 και προϊόντος του χρόνου φανερώνει στοιχεία μεγάλου ερμηνευτή, με τη δυνατότητα να αποδίδει με πάθος τρυφερές ηλεκτρικές μπαλάντες, αλλά και πιο δυναμικά άσματα.

Στις αρχές της δεκαετίας του ’70 φεύγει από τους I Ribelli και ιδρύει ένα progressive rock, jazz και fusion μουσικό συγκρότημα, τους Area, το οποίο έως και σήμερα θεωρείται από τα σημαντικότερα και δημοφιλέστερα στην Ιταλία.

Με τους Area ο Stratos συμμετέχει σε πολυάριθμα διεθνή φεστιβάλ και γίνεται γνωστός σε όλη την Ευρώπη. Την Ελλάδα όμως την αποφεύγει διότι δεν θέλει να έχει καμία σχέση με το χουντικό καθεστώς. Ούτε εκείνο με έναν δεδηλωμένο αριστερό μουσικό που έχει διασκευάσει τον ύμνο της Κομμουνιστικής διεθνούς. Τρέμει την επιρροή που μπορεί να ασκήσει σε ένα εν δυνάμει ακροατήριο πολιτικών ακτιβιστών.

Το 1970 ήταν μια καθοριστική χρονιά για τη ζωή του. Γεννιέται η κόρη του Αναστασία και ξεκινάει η αναζήτηση του τι είναι εκείνο που συνδέει τον έναρθρο λόγο με την άναρθρη φωνητική επικοινωνία των βρεφών. Οι πρώιμες ηχητικές μορφές που παρήγαγε η κόρη του ερμηνεύτηκαν από τον Δημητρίου ως ένας ηχητικός πλούτος που χάνεται εν καιρώ, με την ανάπτυξη της λεκτικής ομιλίας. Η παρατήρησή του «το παιδί χάνει τον ήχο για να οργανώσει λόγο» στάθηκε καθοριστική στην έρευνά, στην φωνητική του ερμηνεία καθώς και στο σύνολο του έργου του.

Παράλληλα με τις μεγάλες επιτυχίες των Area, οι οποίοι κυκλοφορούν οχτώ δίσκους από το 1973 έως το 1978, ο Δημητρίου αρχίζει να εμβαθύνει στον ανεξερεύνητο κόσμο της φωνητικής λειτουργίας.

Η έρευνα αυτή πάνω στη φωνητική τον οδήγησε στην απελευθέρωση της φωνής του από κάθε φυσικό περιορισμό ανακαθορίζοντας το βάθος και τη διάστασή της. Το 1976 δίνει διαλέξεις με αντικείμενο αυτές τις μελέτες και τις ασκήσεις στις οποίες υποβάλλεται για να προκύψει κάτι εντελώς καινοτόμο. Το οποίο ο κόσμος γνωρίζει μαζικά με τον πρώτο προσωπικό δίσκο του, τον «Metrodora». Είναι το έργο που εδραιώνει την υπόσταση του ως «φωνητικό φαινόμενο». Μέσα από τη μελέτη και την άσκηση έχει καταφέρει να ελέγχει πλήρως εισπνοή και εκπνοή, χειριζόμενος τον αέρα με τον δικό του ιδιόμορφο τρόπο. Χρησιμοποιώντας ακόμη και μικροαντικείμενα μπροστά από το στόμα του, μεμβράνες ή κουκλάκια, ώστε να δημιουργεί συγκεκριμένες συμβολές.

Δύο χρόνια αργότερα (1978) το «Cantare La Voce» είναι ακόμη πιο εντυπωσιακό, καθώς ο Stratos μπορεί να παράγει πλέον και να ηχογραφεί τριφωνίες. Οτιδήποτε ακούγεται ως όργανο στους δύο αυτούς δίσκους είναι στην πραγματικότητα η δική του φωνή. Η φήμη του επεκτείνεται πια και στις ΗΠΑ, αφού ως προσκεκλημένος του John Cage μαγεύει τους πάντες, με τους φωνητικούς ακροβατισμούς του, στο Roundabout Theatre της Νέας Υόρκης.

Οι φωνητικές ικανότητες του έγιναν αντικείμενο έρευνας το 1977 από τον καθηγητή Φράνκο Φερέρο του Πανεπιστημίου της Πάντοβα, το αποτέλεσμα της οποίας κατέληξε σε δύο επιστημονικές εκδόσεις και σε ένα ντοκιμαντέρ με τον τίτλο «Suonare la voce».

Έχοντας κολυμπήσει ήδη σε αχαρτογράφητα νερά, ανοίγοντας νέους ορίζοντες στο τι εστί φωνητική εξέλιξη, η καριέρα του εξελίσσεται με εντυπωσιακό τρόπο. Χρησιμοποιώντας νέες εγγαστριμυθικές και άλλες «απρόσιτες» από τον κοινό νου τεχνικές φτάνει να παράγει τετραφωνίες. Αποτελέσματα που έχουν ελάχιστα έως σήμερα προσεγγιστεί και ουδέποτε επίσημα ξεπεραστεί.

Για πολλούς ωστόσο ήταν ο τρόπος με τον οποίο έσπρωχνε τον εαυτό του και τις φωνητικές του χορδές στα άκρα, που απέβη μοιραίος για τη ζωή του. Τον Απρίλιο του 1979 διαγνώστηκε με σοβαρή περίπτωση απλαστικής αναιμίας (αναιμικό σύνδρομο που χαρακτηρίζεται από έλλειψη όλων των τύπων των κυττάρων του αίματος και μείωση ή εξαφάνιση των κυτταρικών σειρών στο μυελό των οστών). Νοσηλεύτηκε στην Πολυκλινική του Μιλάνου, η κατάσταση της υγείας του όμως επιδεινώθηκε δραματικά και μεταφέρθηκε στο Memorial Hospital της Νέας Υόρκης για θεραπεία.

Η μάχη ήταν άνιση, ο πολυσχιδής, ασυμβίβαστος με τα όρια, καλλιτέχνης δεν ήταν έτοιμος και για αυτή την υπέρβαση. Αναγνωρισμένος ως το σημαντικότερο μέλος της διεθνούς πειραματικής μουσικής κοινότητας, ο Demetrio Stratos φεύγει από τη ζωή σε ηλικία μόλις 34 ετών. Συνθήκη που κάνει ασήκωτο το θρήνο 100.000 ανθρώπων την επομένη, σε αυτό που δεν θα έπρεπε να είναι το ρέκβιεμ, αλλά το «φιλί της ζωής» στον πιο avant-garde τραγουδιστή του 20ού αιώνα.

Στο Μιλάνο υπάρχει μια κεντρική οδός στη συνοικία CityLife, που η ονομασία της θα έκανε τους περισσότερους Έλληνες να κοντοσταθούν με περιέργεια και απορία. Για τους ντόπιους πάλι είναι εντελώς φυσιολογικό να έχει «απαθανατιστεί» το μέγεθος του ανδρός με την επιγραφή «Demetrio Stratos».

Γράφει ο Δημήτρης Καναβαράκης

ΠΗΓΗ: