Έχετε αναρωτηθεί ποτέ πώς θα έμοιαζαν το… 2016 μ.Χ. οι πανοπλίες που κοσμούσαν τα σώματα των Σπαρτιατών, των αρχαίων Ελλήνων ή των Βυζαντινών πολεμιστών; Όχι, δεν εννοούμε τις απεικονίσεις τους από τα χολιγουντιανά blockbuster, ούτε τα «σουβενίρ» που θα βρείτε στο γιουσουρούμ στο Μοναστηράκι. Μιλάμε για τις αυθεντικές, 100% ρεαλιστικές, πολεμικές και μη, πανοπλίες.

Το έργο του Συλλόγου Κορύβαντες μέσα από χρόνια ακαδημαϊκής έρευνας μας δίνει οπτικές απαντήσεις με σάρκα και… μέταλλο. Τα μέλη του Συλλόγου σφυρηλατούν πανοπλίες από διάφορες περιόδους της ελληνικής ιστορίας, με περίσσιο μεράκι και προσήλωση στις επιστημονικές πηγές, έτσι ώστε το τελικό αποτέλεσμα να είναι 100% πιστό. Και δεν σταματούν εκεί.

Συμμετέχουν και διοργανώνουν αθλητικά meetings με αντικείμενο τις πολεμικές τέχνες και τις δεξιότητες εκείνης της εποχής με μεγάλη απήχηση σε Ελλάδα και εξωτερικό. Ο Πρόεδρος του Συλλόγου κ. Αντώνη ςΑλιάδης μας διαφωτίζει πάνω στην άκρως ενδιαφέρουσα – τόσο από ιστορικής όσο και οπτικής πλευράς – αυτή έρευνα και κατασκευή.

Τι σας οδήγησε στο να στήσετε τον σύλλογο; Υπήρξαν αντίστοιχα παραδείγματα από το εξωτερικό που να σας ενέπνευσαν;

Ο Σύλλογος Ιστορικών μελετών Κορύβαντες ξεκίνησε το 2007 από μια μικρή ομάδα, με κύριο αντικείμενο την πιστή ανακατασκευή πανοπλιών διαφόρων περιόδων της Ελληνικής Ιστορίας. το 2009 συστήθηκε Πολιτιστικό Σωματείο και έκτοτε συνεχίζουμε σε τρεις τομείς: την ανακατασκευή πανοπλιών, την Ακαδημαϊκή έρευνα (μέσω δημοσιεύσεων σε Ακαδημαϊκές εκδόσεις) και το αθλητικό σκέλος (Παγκράτιο, Οπλομαχία, Τοξοβολία) σε συνεργασία με αναγνωρισμένα Αθλητικά Σωματεία και Εκπαιδευτές. Το έργο μας είναι ιδιαίτερα ευρύ καθώς καλύπτουμε συνολικά 33 αιώνες εξέλιξης στον τομές της πανοπλίας, που ουσιαστικά αντικατοπτρίζει 33 αιώνες τεχνολογικής εξέλιξης, γεωπολιτικών αλλαγών, εμπορικών και κοινωνικών ανακατατάξεων στη ευρύτερη περιοχή της Μεσογείου και Κεντρικής Ευρώπης.

Εδώ να διευκρινίσουμε ότι είναι λάθος να προσεγγίζουμε τις πανοπλίες μέσα από την πολεμική τους λειτουργία μόνο. Oι πολυποίκιλτες πανοπλίες ήταν ανέκαθεν «ταξικές» και λειτουργούσαν ως σύμβολα κοινωνικά και τις έφεραν έμποροι, διπλωμάτες, θρησκευτικοί ηγέτες, πολεμιστές… οι πανοπλίες αναδεικνύουν τις εμπορικές οδούς κάθε εποχής, το πως οι διάφοροι πολιτισμοί ήταν διασυνδεδεμένοι και διαλειτουργούσαν.

Για παράδειγμα, μια τυπική Αρχαϊκή πανοπλία είχε φτιαχτεί σε εργαστήρια της Κρήτης με μέταλλα από την Μέση Ανατολή και να είχε πουληθεί σε κάποιον πλούσιο Σκύθη στον Εύξεινο πόντο ή σε κάποιον Κέλτη στην Γαλατία, και τελικά να εκτίθεται σε κάποιο Μουσείο στις ΗΠΑ. Οι πανοπλίες είναι δυνατά συναισθήματα, μέγιστα τρόπαια για τους νικητές, μέγιστη απώλεια για τους ηττημένους, αναθήματα στους Ναούς. Οι πανοπλίες είναι ένα ταξίδι στο χρόνο που χρειάζεται ανοιχτά μυαλά να το αποκωδικοποιήσουν και να το καταλάβουν.

Οπωσδήποτε υπήρξαν ερεθίσματα και παραδείγματα από το εξωτερικό, προσωπικά είχα εντυπωσιασθεί από έναν Βελγικό Σύλλογο (με θέμα τους Ναπολεόντιους Πολέμους) που είχα γνωρίσει στα μέσα της δεκαετίας του 90. Με αρκετή υπερηφάνεια μπορούμε να δηλώσουμε ότι ο Σύλλογός μας είναι ένας φορέας που διατηρεί ζωντανή την μακραίωνη (33 αιώνες) παράδοση των πανοπλιών των Ελληνικών κόσμων.

Ποια είναι η διαδικασία για να αναπαράξετε πιστά τις φορεσιές, τα όπλα και τις κινήσεις των αρχαίων πολεμιστών; Πόσο χρόνο απαιτεί/ ποιες είναι οι δυσκολίες;

Αν το ζητούμενο είναι η ιστορική πιστότητα, ναι είναι εξαιρετικά δύσκολη και ακριβή διαδικασία και θα εξηγήσω τους λόγους.

Πρώτος λόγος είναι η έλλειψη ουσιαστικής γνώσης – εάν κάποιος θέλει να φτιάξει ένα αντίγραφο μιας Ευρωπαϊκής Μεσαιωνικής πανοπλίας, απλά μπορεί να επισκεφθεί ένα Μουσείο και να δει από κοντά πρωτότυπα και τα μελετήσει και να τα αναπαράξει. Επίσης υπάρχει τεράστια βιβλιογραφία ακόμα και κώδικες από τους κατασκευαστές των προηγούμενων αιώνων που τεκμηρίωναν τις κατασκευές τους και τις τεχνικές τους. Αντίθετα από τους 10 αιώνες Μυκηναϊκού πολιτισμού έχει σωθεί μόνο μια πλήρης πανοπλία (Δενδρά), λίγα πλήρη δείγματα από την Αρχαϊκή / Κλασσική / Ελληνιστική εποχή και ίσως καμιά αυθεντική πανοπλία από το Βυζάντιο. Ουσιαστική πληροφορία μας δίνουν μόνο οι απεικονίσεις στα αγγεία και τα γλυπτά, λεπτομέρειες σε αρχαία κείμενα για υλικά και τεχνικές κατασκευής είναι ελάχιστες. Οπότε χρειάζεται πολύ μελέτη και πολλές δοκιμές (και ακριβά λάθη) για να φτάσεις σε κάποιο σωστό αποτέλεσμα.

Δεύτερος λόγος είναι η τεχνοτροπία και τα υλικά κατασκευής των Ελληνικών πανοπλιών. Οι περίτεχνες πανοπλίες της Μυκηναϊκής και Αρχαϊκής εποχής απευθύνονταν στην ανώτατη κοινωνική ελίτ, δίχως φειδώ στα υλικά και την κατασκευή. Ακόμα και στην Κλασσική εποχή, οι πανοπλίες απευθύνονται στην αστική τάξη και είναι εξατομικευμένες δίχως την έννοια της μαζικής και φτηνής κατασκευής. Επίσης τα υλικά κατασκευής ήταν χαλκός, μπρούντζος και λινό/δέρμα. Αυτό σε αντίθεση με τις Ρωμαϊκές και Μεσαιωνικές Ευρωπαϊκές πανοπλίες που ήταν φτιαγμένες με φτηνό σίδηρο και σχεδιασμένες να κατασκευάζονται μαζικά και φτηνά.

Η κατασκευή ενός θώρακα διαρκεί περίπου ένα χρόνο, ξεκινώντας από την σύλληψη της ιδέας, τη μελέτη, την κατασκευή, τις δοκιμές. Μετά ακολουθεί μια φάση όπου τεκμηριώνουμε την δημιουργία, συνήθως μέσα από κάποια δημοσίευση σε Ακαδημαϊκή έκδοση ή παρουσίαση σε Πανεπιστήμιο και ακολούθως χτίζουμε πνευματική ιδιοκτησία μέσω οπτικοακουστικού υλικού (το οποίο διαθέτουμε δωρεάν στον ειδικό τύπο). Η συνολική διαδικασία, όπως αυτή αναλύεται προηγουμένως, διαρκεί περίπου 2 – 3 χρόνια.

Σχετικά με την κινησιολογία των πολεμιστών που έφεραν τις πανοπλίες αυτές, συνεργαζόμαστε με εκπαιδευτές στον χώρο των πολεμικών τεχνών (Οπλομαχία, Πάλη) για να μελετήσουμε και να εξάγουμε δόκιμα συμπεράσματα. Εδώ οι ερμηνείες και τα αποτελέσματα είναι πάντα υποκειμενικά και θέλει πολύ προσοχή και βαθιά γνώση για να αποφασισθούν οι σωστοί παράμετροι μέσα στις οποίες θα εκτελεσθούν οι δοκιμές.

Όλη μας η δουλειά σε κατασκευές, μελέτες και Ακαδημαϊκές δημοσιεύσεις παρατίθεται στο koryvantesstudies.org, δομημένη σε θεματικές ενότητες.

Ανακατασκευή Λινοθώρακα με πλάκες χαλκού, σύνθετου κράνους με φολίδες και βαριάς χυτής κοπίδας. Τυπική πανοπλία και οπλισμός Έλληνα Οπλίτη μετά τους Περσικούς πολέμους (5ος αιώνας). Κατασκευή, Hellenicarmors.gr

Πόσο κοστίζει ενδεικτικά η κατασκευή μιας πολεμικής ενδυμασίας;

Η κατασκευή μιας πλήρους (θώρακας, κράνος, ασπίδα, περικνημίδες, κ.α.) πανοπλίας Μουσειακού επιπέδου απαιτεί τουλάχιστον 5.000€, και είναι κάτι που αναγκαστικά γίνεται σταδιακά σε βάθος χρόνου και ανάλογα με τις οικονομικές δυνατότητες των μελών.

Πόσα από αυτά που βλέπουμε στις ταινίες και αναπαριστούν εκείνες τις περιόδους είναι αλήθεια και πόσα μυθοπλασία; Έχετε να επισημάνετε κάποια μεγάλα «φάουλ» από τέτοιου είδους παραγωγές;

Οι ταινίες παλαιότερων δεκαετιών με ιστορικό περιεχόμενο είχαν εξαιρετικά καλή απεικόνιση πολεμιστών και πανοπλιών, πάντα με βάση την ιστορική γνώση που υπήρχε την εποχή που γυρίστηκε η ταινία. Φυσικά, η γνώση που έχουμε συνεχώς εξελίσσεται και αναθεωρείται, με αποτέλεσμα πολλές αναπαραστάσεις σε παρελθόντες ταινίες σήμερα να θεωρούνται λάθος. Οι σύγχρονες ταινίες δεν θα έλεγα ότι έχουν καθαρά ιστορικό περιεχόμενο, οπότε τα στοιχεία εντυπωσιασμού θεριεύουν και βασιλεύουν. Η μέγιστη όμως κακοποίηση γίνεται όχι μόνο από τις ταινίες, αλλά και από τα σύγχρονα «ιστορικά διηγήματα», καθώς σύγχρονες κοινωνικές τάσεις και προοπτικές ανακατεύονται έντεχνα με την αρχαία ιστορία και πλασάρονται με μανδύα ιστορικής ακρίβειας.

Ποια είναι – κατά τη γνώμη σας – τα πιο εντυπωσιακά όπλα που χρησιμοποιήθηκαν εκείνη την περίοδο και ποια τα χαρακτηριστικά τους; Ποιες φορεσιές/στολές θα ξεχωρίζατε ως «highlights»;

Κάθε εποχή έχει να επιδείξει εντυπωσιακές πανοπλίες και όπλα, όπως ανέφερα προηγουμένως οι πολυποίκιλτες πανοπλίες πάντα ήταν κοινωνικά σύμβολα. Επίσης ο απορρέων εντυπωσιασμός ήταν / είναι εγγενές κομμάτι του λειτουργικού σχεδιασμού μιας πανοπλίας (το ίδιο ισχύει και για τις πανοπλίες των σύγχρονων ανθρώπων, τα ακριβά αυτοκίνητα!), καθώς αυτή μεταμορφώνει τρισδιάστατα το άτομο σε (τρομακτικό) μαχητή. Είναι μια μάσκα, όπως η θεατρική, που θα μετατρέψει τον Πολίτη σε Οπλίτη, που θα καταβάλει τις προσωπικές νόρμες του ατόμου και θα του μεταγγίσει το πρόσταγμα της Πολιτείας (διότι το άτομο μέσα από την πανοπλία έχει αποκτήσει μια άλλη ταυτότητα από την προηγούμενη της καθημερινότητάς του) – ο εντυπωσιασμός και η δημιουργία αισθημάτων χαρακτηρίζει τις πανοπλίες όλων των πολιτισμών, είτε αναφερόμαστε σε Ιαπωνικές πανοπλίες Σαμουράι, είτε σε πανοπλίες Πολωνών Ουσάρων.

Από τις πανοπλίες του Ελληνικού κόσμου, θα έλεγα ότι οι πιο ενδιαφέρουσες είναι αυτές της Μυκηναϊκής εποχής, όπου ο πειραματισμός σε φόρμες και τεχνικές είναι εμφανής.

Εμβληματικές πανοπλίες Μυκηναϊκής εποχής, 14ος – 12ος αιώνας. Δεξιά ανακατασκευή της πανοπλίας που βρέθηκε στα Δενδρά και αριστερά ανακατασκευή πανοπλίας από το Βασίλειο της Χαττούσας (μικρά Ασία). Πιθανόν μια τέτοια σκηνή από τις πεδιάδες της Τροίας. Κατασκευή: Hellenicarmors.gr

Πώς μπορεί κάποιος να ενσωματωθεί – βοηθήσει στο έργο του συλλόγου; Είστε ανοικτοί σε νέα μέλη;

Είμαστε ανοιχτοί σε νέα μέλη, εφόσον αυτά κατανοούν πλήρως τον τρόπο που δουλεύουμε και τους σκοπούς του Συλλόγου.

Σας έχουν προσεγγίσει ποτέ Μουσεία ή άλλοι πολιτιστικοί οργανισμοί για συνεργασία;

Στενή συνεργασία διατηρούμε με τα πανεπιστήμια του Βελιγραδίου, της Βαρσοβίας και του Πουλτούσκ (Πολωνία), όπου κατατίθενται μελέτες μας σε ετήσια βάση. Έχουμε επίσης συνεργασθεί με το Μουσείο Biscupin (Πολωνία), με το Μουσείο Viminacium (Σερβία) και με το Μουσείο Vienne (Γαλλία) για επιδείξεις σε Αρχαιολογικά Φεστιβάλ. Διατηρούμε επίσης στενή σχέση (μέσω δημοσιεύσεων και παρουσιάσεων) με τον Διεθνή Οργανισμό EXARC (exarc.net) που δραστηριοποιείται στους τομείς Archaeological Open-Air Museums, Experimental Archaeology και Ancient Technology. Συνεργαζόμαστε επίσης στενά με την World Traditional Archery Federation, εκπρόσωποι της οποίας είμαστε σε Ελλάδα και Κύπρο, προωθώντας την Παραδοσιακή Τοξοβολία.

Ποια είναι τα μελλοντικά σας σχέδια/projects; Με τι ασχολείστε αυτήν την περίοδο;

Η εποχή είναι ιδιαίτερα δύσκολη οικονομικά και δεν επιτρέπει μεγάλες επενδύσεις από κανέναν. Βλέπουμε τους προϋπολογισμούς των Αρχαιολογικών Φεστιβάλ σε όλη την Ευρώπη να μειώνονται δραματικά και κατά συνέπεια οι υπηρεσίες προς τους θεατές των Φεστιβάλ. Αυτήν την εποχή έχουμε επικεντρωθεί στην πλήρωση της συλλογής πανοπλιών Κλασσικής και Μυκηναϊκής εποχής. Υπό επεξεργασία βρίσκονται μελέτες που αναφέρονται στην Γραμμική Β, την χρήση τοξοτών στις Βυζαντινές στρατιωτικές μονάδες και κάποιες αναθεωρητικές μελέτες για τις στρατιωτικές τακτικές των Ελληνικών μονάδων της Κλασσικής εποχής.

Επίσης ασχολούμαστε αρκετά με την Παραδοσιακή Τοξοβολία, όπου διατηρούμε ομάδα 40 τοξοτών ανά την Ελλάδα και Κύπρο με περίπου 5 διεθνείς συμμετοχές ετησίως και συνδιοργάνωση (με την Ελληνική Ομοσπονδία Τοξοβολίας) των αγώνων Total Field Games που συνυπάρχει η Ολυμπιακή και Παραδοσιακή Τοξοβολία

του Νικόλα Γεωργιακώδη