Ανησυχία έχει προκληθεί στους κύκλους της Δημόσιας Υγείας λόγω περιστατικών φυματίωσης, νόσος που είχε σχεδόν ξεχαστεί χάρη στον εμβολιασμό, όμως το τελευταίο διάστημα εντοπίζεται συχνά ειδικά σε ευάλωτους πληθυσμούς όπως οι Ρομά και οι πρόσφυγες.

Σύμφωνα με στοιχεία που παρουσιάστηκαν στο 33ο Πανελλήνιο Πνευμονολογικό Συνέδριο, το 2023 καταγράφηκε εντυπωσιακή αύξηση των περιστατικών φυματίωσης στην Ελλάδα, κατά 54% σε σχέση με το 2022, με τη νόσο να ξεπερνά σε επίπτωση το επίπεδο του 2019.

Ο Πνευμονολόγος-Φυματιολόγος, Διευθυντής ΕΣΥ στο Αντιφυματικό Τμήμα-Μονάδα Ανθεκτικής Φυματίωσης του  ΓΝΝΘΑ «Η Σωτηρία», Μέλος Δ.Σ. της Ελληνικής Πνευμονολογικής Εταιρείας (ΕΠΕ), Χαράλαμπος Μόσχος, σημείωσε την έλλειψη εθνικού σχεδίου για τη φυματίωση. «Η ύπαρξή του αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για τον έλεγχο και περιορισμό της νόσου. Ως τότε η χώρα απλά θα καταγράφει το πρόβλημα και θα ακολουθεί τις εξελίξεις. Μετά την πανδημία, η φυματίωση έγινε ξανά το λοιμώδες νόσημα με τη μεγαλύτερη θνητότητα παγκοσμίως», σημείωσε χαρακτηριστικά.

Ο ίδιος επεσήμανε ότι τα προβλήματα αντιμετώπισης της φυματίωσης είναι πολλαπλά και διαχρονικά. Πιο συγκεκριμένα, παραμένει το πρόβλημα της υποδήλωσης των πραγματικών περιστατικών, ενώ συνεχίζονται οι συχνές ελλείψεις ακόμα και των βασικότερων αντιφυματικών φαρμάκων, όπως είναι ο συνδυασμός ισονιαζίδης και ριφαμπικίνης. Παράλληλα, σημειώνονται σημαντικές καθυστερήσεις στην προμήθεια των νεότερων αντιφυματικών φαρμάκων τα οποία ενδείκνυνται για τη θεραπεία πολυανθεκτικής και εξαιρετικά ανθεκτικής φυματίωσης. Τα εξειδικευμένα εργαστήρια είναι λίγα και δραματικά υποστελεχωμένα, με περιορισμένες δυνατότητες σε σχέση με τα αντίστοιχα εργαστήρια των υπόλοιπων ανεπτυγμένων χωρών. Σημαντικά προβλήματα επίσης είναι ότι δεν γίνεται προσυμπτωματικός έλεγχος για φυματίωση σε πρόσφυγες, μετανάστες και άλλες ευάλωτες ομάδες. Το αποτέλεσμα είναι οι περισσότεροι ασθενείς να διαγιγνώσκονται με σημαντική καθυστέρηση, με εκτεταμένη φυματίωση, και έχοντας ήδη διασπείρει τη νόσο.

Δύο εξάρσεις το 2023

Η φυματίωση απασχόλησε και τους ειδικούς του Εθνικού Οργανισμού Δημόσιας Υγείας (ΕΟΔΥ) στην ημερίδα που πραγματοποίησε ο Οργανισμός την περασμένη εβδομάδα για όλα τα επίκαιρα θέματα Δημόσιας Υγείας.  Σύμφωνα με τα δεδομένα που παρουσιάστηκαν, το 2023 καταγράφηκαν δύο διαφορετικά επιδημικά «κύματα» σε γεννημένους στην Ελλάδα και μετανάστες/πρόσφυγες.

Η έξαρση σε γεννημένους στην Ελλάδα αφορούσε κατά βάση παιδιά και κυρίως Ρομά, καθώς και ενήλικες στους οποίους καταγράφηκε αναζωπύρωση παλαιάς φυματίωσης σε μεγαλύτερες  ηλικίες. Το «κύμα» σε μετανάστες αφορούσε σε νεαρούς ενήλικες με πρωτολοίμωξη.

Σε ό,τι αφορά στο 2024, τα δεδομένα από τον Ιανουάριο έως τον Σεπτέμβριο δείχνουν ότι οι πρόσφυγες και μετανάστες αντιστοιχούν στο 50% του συνόλου των περιστατικών ενεργού φυματίωσης στην Ελλάδα. Μέχρι τον Ιούλιο του 2024 η υγειονομική περίθαλψη στις Δομές Φιλοξενίας προσφύγων/μεταναστών ανήκε στη δικαιοδοσία του Υπουργείου Υγείας. Από τον Αύγουστο του 2024, το Υπουργείο Μετανάστευσης και Ασύλου ανέλαβε την πρωτοβάθμια περίθαλψη στις Δομές Φιλοξενίας.

Ο ΕΟΔΥ εκπονεί και δεσμεύεται να υλοποιήσει το Εθνικό Σχέδιο Δράσης για τη Φυματίωση με κύριους άξονες:

Επιδημιολογική Επιτήρηση: Ψηφιοποίηση του συστήματος δήλωσης με ενσωμάτωση της επιτήρησης της έκβασης της νόσου και εργαστηριακή επιτήρηση με σκοπό τη μείωση της υποδήλωσης της νόσου.

Μείωση φορτίου νόσου: Συγγραφή νέων κατευθυντήριων οδηγιών για την θεραπεία της παιδιατρικής φυματίωσης των ενηλίκων καθώς και διαδικασίες έγκαιρης διάγνωσης και ελέγχου ευαισθησίας στα αντιφυματικά φάρμακα αλλά και θεσμοθέτηση δωρεάν χορήγησης και συνεχούς επάρκειας αντιφυματικών φαρμάκων.

Πρόληψη: Αύξηση των ποσοστού εμβολιασμού με BCG των νεογνών υψηλού κινδύνου, όπως προβλέπεται από το Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμού, καθολικό έλεγχο και θεραπεία λανθάνουσας φυματίωσης σε ομάδες με υψηλό κίνδυνο μετάπτωσης σε ενεργό νόσο.

Έλεγχος λοιμώξεων: Βελτίωση υποδομής για τη νοσηλεία της ανθεκτικής φυματίωσης.

Ανθρώπινο δυναμικό: Επαρκής στελέχωση κέντρων αναφοράς για τη φυματίωση και ανάπτυξη εκπαιδευτικού υλικού για υγειονομικό προσωπικό και υπηρεσίες υποστήριξης πληθυσμών και ομάδων υψηλής επίπτωσης.