Ο Ιτό Χιρομπούμι (ιαπωνικά: 伊藤博文‎), 16 Οκτωβρίου 1841 — 26 Οκτωβρίου 1909) ήταν Ιάπωνας πολιτικός, ο 1ος (καθώς επίσης και ο 5ος, 7ος και 10ος) Πρωθυπουργός της Ιαπωνίας, ο 1ος Ιάπωνας στρατηγός στην Κορέα, ο 1ος (καθώς επίσης και ο 3ος, 8ος και 10ος) πρόεδρος του Κρυφού Συμβουλίου της Ιαπωνίας, συγγραφέας του Ιαπωνικού Συντάγματος. Ένας από τους αρχηγούς της Αποκατάστασης Μεϊτζί, ένας από τους συμβούλους του Αυτοκράτορα - γκενρό. Επίτιμος Δόκτορας του Πανεπιστημίου του Γέιλ.

Ο Ιτό Χιρομπούμι (πραγματικό όνομα. Χαγιάσι Ρασούκε) γεννήθηκε στις 16 Οκτωβρίου 1841 στην πρωτεύουσα του Πριγκιπάτου Τεσιού, Χάγκι. Ο πατέρας του, Χαγιάσι Ντζιουντζό, ήταν γεωργός. Υιοθετήθηκε από την οικογένεια των Ιτό και έλαβε τον τίτλο του ασιγκάρου και έλαβε το επίθετο Ιτό.

Ο Ιτό ήταν μαθητής στο σχολείο του Σιέκ σοντζιούκου (松下村塾, «Ξένωνας κάτω από τον θόλο των πεύκων»). Ήταν ο νεότερος μαθητής του σχολείου. Δάσκαλος του ήταν ο Γιοσίντα Σιόιν (吉田松陰, 1830—1859). Η περιγραφή του Ιτό για την εκπαίδευση του:

Μας μάθαινε για τον εθνικισμό, την πίστη στον μονάρχη και για την ηθική του μπουσίντο. Οι περισσότεροι από τους διοικητές μας, ήταν μαθητές του σχολείου Ματσουσίτα.

Στα νιάτα του, ο Ιτό ήταν οπαδός του κόμματος Σόννο Ντζέι («πίστη στον Αυτοκράτορα, θάνατος στους βάρβαρους»). Το 1862, ο Ιτό Χιρομπούμι, ο Ινοούγιε Καορού, ο Τακασούγκι Σινσάκου και άλλοι υποστηρικτές τους έκαψαν την πρεσβεία της Μεγάλης Βρετανίας στο Έντο.

Το 1867, ο Ιτό Χιρομπούμι έλαβε τον τίτλο του γκογιάτι και έγινε επίσημα σαμουράι. Το 1868 έγινε σύμβουλος εξωτερικής πολιτικής της κυβέρνησης. Στις συνομιλίες, ήταν μεταφραστής του Αυτοκράτορα. Εκτός από αυτά, έλαβε τον βαθμό του διοικητή του Χιόγκο. Το 1868, η πρωτεύουσα του Χιόγκο, Κομπέ, άνοιξε τις πύλες της για τους ξένους. Το Χιόγκο έλαβε την κεντρική θέση τον εκσυγχρονισμό και τη διεθνοποίηση της Ιαπωνίας.

Το 1870, ο Ιτό έφυγε σε επιχειρησιακό ταξίδι στις ΗΠΑ για να μάθει το σύστημα των οικονομικών της χώρας. Εκεί συνάντησε τον Υπουργό Εξωτερικών των ΗΠΑ, Φις Γκάμιλντον. Ο Φις έδωσε στον Ιτό, ως δώρο, αντίτυπο του αμερικανικού συντάγματος, αλλά ο Ιτό τους θεώρησε τις αμερικάνικες μεθόδους μη χρήσιμες για την Ιαπωνία. Όταν επέστρεψε στην πατρίδα του, ο Ιτό έγινε υφυπουργός δημόσιων έργων, καθώς επίσης και επικεφαλής του τμήματος των φόρων.

Το 1871, ο Ιτό πρότεινε να σταλθούν αποστολές στην Ευρώπη και στις ΗΠΑ για να γνωρίσουν καλύτερα τα θεμέλια των χωρών της Δύσης. Η πρόταση αυτή έγινε αποδεχτή, και σε αυτές τις αποστολές έλαβαν μέρος 107 πολιτικοί με αρχηγό τον Υπουργό Εξωτερικών Ιβακούρα Τόμομι.

Κατά τη διάρκεια αυτών των ταξιδιών, ο Ιτό είχε μιλήσει και για την ιαπωνική σημαία: Ο κόκκινος κύκλος στη σημαία - δεν είναι κέρινη σφραγίδα της αυτοκρατορίας μας, είναι σύμβολο, το οποίο συμβολίζει την είσοδο της χώρας μας στην παγκόσμια κοινότητα των πολιτισμένων κρατών.

Όταν τα μέλη της αποστολής προσπάθησαν να αρχίσουν συνομιλίες με τους Αμερικανούς, τους έγινε γνωστό πως ο Ιβακούρα Τομόμι δεν είχε τα κατάλληλα έγγραφα. Ο Ιτό και ο Οκούμπο Τοσιμίτι επέστρεψαν στην Ιαπωνία για τα έγγραφα, αλλά ήταν άχρηστο, καθώς οι συνομιλίες βρίσκονταν σε αδιέξοδο.

Το 1873, ο Σαϊγκό Τακομορί πρότεινε την εκστρατεία της Κορέας με στόχο την προσάρτησή της. Αλλά, τα μέλη της αποστολής του Ιβακούρα έπεισαν τον Αυτοκράτορα και την αυλή του ότι η χώρα δεν είναι έτοιμη για νικηφόρο πόλεμο. Για αυτό και τα μέλη της αποστολής έλαβαν το όνομα «Σεϊκανρόν» (γιαπ. 征韓論).

Το 1873, ο Ιτό διορίστηκε υπουργός δημόσιων έργων. Το 1878, μετά τον θάνατο του Οκούμπο Τοσίμιτι, ο Ιτό έγινε Υπουργός Εσωτερικών. Στη θέση του υπουργού, ο Ιτό έπαιξε σημαντικό ρόλο στην προσάρτησή στην Ιαπωνία των νησιών Ρίου Κίου. Στις 25 Ιανουαρίου 1879, ο Ματσουντά Μιτιούκι ζήτησε από τον βασιλιά Σιετάι την προσάρτησή των νησιών στην Ιαπωνία. Μετά από συνομιλίες τον Ιούνιο του 1879, ο Σιετάι έφθασε στη Γιοκοχάμα και τα νησιά ενσωματώθηκαν στην Ιαπωνία, παρά τις αντιδράσεις της Κίνας, η οποία θεωρούσε τα νησιά υποτελή της.

Τον Φεβρουάριο του 1879, ο Ιτό έκανε μεταρρυθμίσεις στο σύστημα εκπαίδευσης. Δημιουργήθηκαν συμβούλια για τα θέματα της εκπαίδευσης. Οι γεωργοί και οι εργάτες απέκτησαν το δικαίωμα να συμμετέχουν σε αυτά τα συμβούλια. Χάρη σε αυτές τις μεταρρυθμίσεις, χτίστηκαν δημοτικά σχολεία στα χωριά. Επιπλέον, ένα σχολείο μπορούσε να δημιουργηθεί με τη συνεργασία πολλών χωριών. Κατά τη διάρκεια αυτής της μεταρρύθμισης, ο Ιτό συγκρούστηκε με τον μέντορα του Αυτοκράτορα, Μοτόντα Εϊφού, καθώς ο τελευταίος ήταν κατά του εξευρωπαϊσμού της ιαπωνικής παιδείας.

Το 1881, ο Ιτό ανάγκασε τον Οκούμα Σιγκιενόμπου να παραιτηθεί. Το 1884, χάρη στον Ιτό αποφασίστηκε να επιτραπούν οι αριστοκρατικοί τίτλοι (καντζόκου) στην Ιαπωνία. Στις 7 Ιουλίου, ο Ιτό Χιρομπούμι έλαβε τον τίτλο του κόμη (γιαπ. 伯爵, χακουσιάκου).

Στις 18 Απριλίου, ο Ιτό Χιρομπούμι υπέγραψε την ιαπωνοκινέζικη συνθήκη του Τιαζτσζίνσκι. Από την κινέζικη πλευρά, τη συνθήκη υπέγραψε ο Λι Χουντσζιάν.

Πρωθυπουργός της Ιαπωνίας - Πρώτη θητεία

Η μεταρρύθμιση του κρατικού μηχανισμού

Επηρεασμένος από την ευρωπαϊκή (κυρίως τη γερμανική) εμπειρία, ο Ιτό Χιρομπούμι άρχισε τη μεταρρύθμιση του κρατικού μηχανισμού: το 1885, στην Ιαπωνία δημιουργήθηκε υπουργικό συμβούλιο[15] και δημόσια υπηρεσία, η οποία αντικατέστησε το Ναντζιέκαν (Ομοσπονδιακό Συμβούλιο). Στις 22 Δεκεμβρίου 1885, ο Ιτό έγινε ο 1ος Πρωθυπουργός της Ιαπωνίας, καθώς και Υπουργός της Αυτοκρατορικής Αυλής.

Εργασίες στο Σύνταγμα της Ιαπωνίας

Ο Ιτό θεωρούσε πώς η Ιαπωνία χρειαζόταν ένα Σύνταγμα, χάρη στο οποίο θα μπορούσε να θεωρηθεί «πολιτισμένη χώρα» και θα έδινε την υποστήριξη, στον Αυτοκράτορα, των φιλελεύθερων.

Το 1882 στάλθηκε στην Ευρώπη για να μελετήσει τα συντάγματα των ευρωπαϊκών χωρών. Ο Ιτό επηρεάστηκε κυρίως από τα Συντάγματα της Αυστροουγγαρίας και της Γερμανικής Αυτοκρατορίας, για αυτό και το Σύνταγμα της Ιαπωνίας έμοιαζε με αυτό της Γερμανίας.

Τον Αύγουστο του 1883 ο Ιτό Χιρομπούμι επέστρεψε στην Ιαπωνία και μαζί με τρεις γραμματείς - τον Ινοούγιε Καορού, τον Ιτό Μιγιέντζι και τον Κανιέγκο Κιεντάρο - άρχισαν να εργάζονται στο Σύνταγμα της Ιαπωνίας. Συγκεντρώνονταν για δύο χρόνια στο εξοχικό του Ιτό στο νησί Ματσουσίμα. Μαζί τους, για το Σύνταγμα της Ιαπωνίας εργάζονταν ο Γερμανός καθηγητής Καρλ Φρίντριχ Γκέρμαν Ρέισλερ, καθώς ο δικαστής Ισάακ Άμπερτ Μοσσέ. Τον Απρίλιο του 1888, το Σύνταγμα ήταν έτοιμο.

Εν τω μεταξύ, ο Ιτό εργαζόταν στην αναδιάρθρωση της κυβέρνησης και σε θέματα που σχετίζονταν με τις αρμοδιότητες του Αυτοκράτορα. Ο Ιτό είχε δηλώσει:

Τα δικαιώματα της ανώτατης εξουσίας στο κράτος τα λάβαμε από τους προγόνους μας και θα θέλαμε να προστατευθούν από τους απογόνους. Ούτε εμείς, ούτε αυτοί στο μέλλον θα τα αρνηθούν, αλλά θα τα προστατεύουν.

Ο Κανιέκο Κιεντάρο έδειχνε πώς η εξουσία στην Ιαπωνία ανήκει στον Αυτοκράτορα, αλλά ο τελευταίος πρέπει να δώσει στον λαό το δικαίωμα να λαμβάνει μέρος στα συμβούλια. Το 1890, το Σύνταγμα τέθηκε σε ισχύ, και στη χώρα διεξήχθησαν εκλογές. Ο Ιτό έγινε ηγέτης ενός από των πρώτων ιαπωνικών κομμάτων, του Συνταγματικού Αυτοκρατορικού Κόμματος, και πρόεδρος του Ανώτατου Συμβουλίου της Βουλής.

Στα τέλη της δεκαετίας του 1880, ο Ιτό έγινε μέλος μια ομάδας συμβούλων του Αυτοκράτορα (γκενρό).

Τελευταία χρόνια

Ο Ιτό Χιρομπούμι ήταν υποστηρικτής της φιλορωσικής πολιτικής της Ιαπωνίας. Τον Νοέμβριο του 1901, συναντήθηκε με τον Σεργκέι Γιούλεβιτς Βιττέ με στόχο να συνάψει συμφωνία στη μοιρασία της σφαίρας επιρροής των 2 χωρών. Ο λόγος ήταν η θέληση της Ρωσίας να κρατήσει τη Μαντζουρία και η θέληση της Ιαπωνίας να ενεργεί ελεύθερα στην Κορέα. Αλλά, η Ρωσία αρνήθηκε να συνάψει συμφωνία. Ο Αλεξέι Νικολάεβιτς Κουροπάτκιν, Υπουργός Άμυνας της Ρωσίας, είχε δηλώσει:

Η απόλυτη εγκατάλειψη της Κορέας θα κοστίσει ακριβά για τη συμφωνία με την Ιαπωνία

Η γνώμη του Αυτοκράτορα Νικόλαου Β' ήταν ανάλογη: είχε δηλώσει για τον Ιτό: «Η Ρωσία δεν μπορεί να μείνει χωρίς το δικαίωμα να έχει όσους στρατιώτες της στην Κορέα, όσους έχουν οι Ιάπωνες».

Μετά τις αποτυχίες στις συνομιλίες με τη Ρωσία, ο Ιτό κατευθύνθηκε στην Αγγλία. Τον Ιανουάριο του 1902, υπέγραψε συμφωνία για αγγλο-ιαπωνική συμμαχία, η οποία δημιούργησε τις προϋποθέσεις για τον πόλεμο Ρωσίας-Ιαπωνίας. Αλλά, ο Ιτό στάθηκε κατά του πολέμου με τη Ρωσία, καθώς δεν ήταν σίγουρος ότι η Ιαπωνία μπορούσε να νικήσει.

Ο Ιτό Χιρομπούμι ετοίμαζε την Ιαπωνο-Κινέζικη Συνθήκη του Προτεκτοράτου, σύμφωνα με την οποία η Κορέα δεν είχε τη δυνατότα να ενεργεί ως αυτόνομη χώρα. Ο Ιτό θεωρούσε πώς η Κορέα χρωστούσε πολλά στην Ιαπωνία, λόγω του ότι πολλοί Ιάπωνες, στον ρωσοϊαπωνικό πόλεμο, πέθαναν υπερασπίζοντας την Κορέα. Η συμφωνία υπογράφτηκε στις 17 Νοεμβρίου 1905. Τη συμφωνία υπέγραψαν 5 υπουργοί της Κορέας, υποστηρικτές της πολιτικής στην Ιαπωνία. Μετά από αυτό, ο Ιτό έγινε ο πρώτος Ιάπωνας στρατηγός της Κορέας (1906).

Το 1907, ο Αυτοκράτορας της Κορέας Κοντζόν έστειλε 3 ανθρώπους στη Διάσκεψη Ειρήνης της Χάγης, όπου προσπάθησε να μεταδόσει πώς η Συνθήκη του Προτεκτοράτου ήταν άδικη και πώς πρέπει να ακυρωθεί. Οι συμμετέχοντες χώρες αποφάσισαν να ρωτήσουν την κυβέρνηση του Σεούλ αν αυτοί οι 3 άνθρωποι ήταν απεσταλμένοι του Αυτοκράτορα της Κορέας. Αλλά, το γράμμα προς τον Αυτοκράτορα έπεσε στα χέρια του Ιτό, και μετά από συνομιλία του με τον Κοντζόν, ο τελευταίος απάντησε πώς δεν έστειλε κανένα στη Χάγη.

Μετά από αυτό το περιστατικό, ο Πρωθυπουργός της Κορέας Λι Βανιέν, χάρη στη βοήθεια του Ιτό Χιρομπούμι, ανάγκασε τον Κοντζόν να παραιτηθεί από τον θρόνο. Ο Κοντζόν παραιτήθηκε από τον θρόνο στις 20 Ιουλίου, και λίγο αργότερα, στις 24 Ιουλίου 1907, ο Ιτό και ο Λι υπέγραψαν Ιαπωνο-Κορεάτικη Συμφωνία. Στις 21 Σεπτεμβρίου 1907, ο Ιτό έλαβε τον τίτλο του πρίγκιπα (γιαπ. 公爵).

Ο Πρίγκιπας της Κορέας, Λι Ιν, μετά από πρόταση του Ιτό, έφυγε στην Ιαπωνία, όπου έλαβε εκπαίδευση. Παράλληλα, ο Ιτό έφερε στην Κορέα τον Ιάπωνα Πρίγκιπα Γιέσιχιτο. Αργότερα, ο Λι Ιν υπηρέτησε στον ιαπωνικό στρατό και έλαβε τον βαθμό του στρατηγού.

Ο Ιτό ήταν υποστηρικτής των μαλακών σχέσεων με την Κορέα και του σεβασμού προς την κορεάτικη κουλτούρα. Αλλά η θέση του αυτή δεν βρήκε πολλούς υποστηρικτές, και στις 14 Ιουνίου 1909, μετά από πίεση του Γιαμαγκάτα Αριτόμο, παραιτήθηκε από τη θέση του στρατηγού. Παράλληλα, έγινε πρόεδρος του Κρυφού Συμβουλίου, θέση, την οποία κράτησε ως τον θάνατο του.

Θάνατος

Τον Οκτώβριο του 1909, ο Ιτό πήγε στο Χάρμπιν για να συναντήσει τον Ρώσο Υπουργό Οικονομικών, Βλαντιμίρ Νικολάεβιτς Κοκόφτσοφ. Υπολογιζόταν να συζητηθεί η απόλυτη προσάρτηση της Κορέας στην Ιαπωνία. Στις 26 Οκτωβρίου, στις 9 το πρωί, το τρένο του Ιτό έφθασε στον σιδηροδρομικό σταθμό του Χάρμπιν. Μετά από αυτό, ο Κοκόφτσοφ μπήκε στο βαγόνι του Ιτό και ο τελευταίος τον καλωσόρισε με αγάπη, θέλοντας να δείξει πώς στις σχέσεις Ιαπωνίας-Ρωσίας θα υπάρχει πάντα ειρήνη και φιλία. Ο Κοκόφτσοφ πρότεινε στον Ιτό να βγει από το τρένο όπου βρισκόταν η φρουρά. Αφού πέρασαν τη φρουρά, ο Ιτό πυροβολήθηκε από τον Κορεάτη εθνικιστή, Αν Τσουνγκίν. Ο Ιτό πέθανε 1 ώρα και 30 λεπτά μετά το περιστατικό. Τα τελευταία λόγια του Ιτό ήταν:

Με πυροβόλησε. Ηλίθιος! (γιαπ. 俺を撃ったりして、馬鹿な奴だ)

Παρά τον θάνατο του Ιτό, η Κορέα προσαρτήθηκε στην Ιαπωνία.

Μετά τον θάνατο του Ιτό, στην Ιαπωνία κηρύχθηκε πένθος. Όλες οι σημαίες στις πρεσβείες ήταν κατεβασμένες. Πολλές ιαπωνικές και ξένες εφημερίδες βγήκαν με μαύρη ταινία. Ο πρίγκιπας της Κορέας δήλωσε πώς έμεινε άφωνος όταν έμαθε την είδηση για τον θάνατο του Ιτό. Ο Πρωθυπουργός Κατσούρα Τάρο δήλωσε:

Η πολιτική της Ιαπωνίας δεν θα αλλάξει λόγω του θανάτου του Ιτό. Θα συνεχίσουμε το έργο του και θα τηρήσουμε την πολιτική του

Τα συλλυπητήρια τους εξέφρασαν ο Αυτοκράτορα Μεϊντζι, ο κόμη Κομούρα Ντζιουτάρο, ο στρατάρχης Γιαμαγκάτα Αριτόμο, ο Ινοούγιε Καορού, ο πρέσβης των ΗΠΑ Ο' Μπράιν, ο πρέσβης της Ρωσίας Νικολάι Αντρέεβιτς Μαλέφσκι-Μαλέβιτς και ο Πρόεδρος των ΗΠΑ, Ούιλιαμ Χόβαρντ Τάφτ, ο οποίος θεωρούσε τον Ιτό φίλο του. Η αμερικάνικη εφημερίδα «The New York Times» σημείωσε πώς ο Ιτό Χιρομπούμι πάντα θέλησε την επικράτηση της ειρήνης στην Ανατολική Ασία.

Το σώμα του Ιτό μεταφέρθηκε στο Νταλιάν, και από εκεί, με πολεμικό πλοίο - στη Γιοκοχάμα. Στις 11 Νοεμβρίου 1909, μετά από τελετές στο πάρκο Χίμπια, ο Ιτό θάφθηκε στον οικογενειακό τάφο των Ιτό, στο Τόκιο. Στην κηδεία του Ιτό ήρθαν 400.000 άνθρωποι.