Το πυρηνικό παγοθραυστικό Λένιν, το στολίδι του σοβιετικού αρκτικού στόλου, βρίσκεται μόνιμα αγκυροβολημένο στα παγωμένα νερά του Μουρμάνσκ: ένα κατάλοιπο του Ψυχρού Πολέμου που έχει μεταβληθεί σε μουσείο.
Αλλά σχεδόν 30 χρόνια μετά την αποχώρηση του “Lenin” απ’ την ενεργό δράση προκειμένου να μεταβληθεί σε αξιοθέατο για τους τουρίστες, η Ρωσία προελαύνει ξανά στον Αρκτικό Κύκλο ναυπηγώντας νέα πυρηνικά υποβρύχια προκειμένου να εδραιώσει την παρουσία και τις διεκδικήσεις της στην πλούσια σε υδρογονάνθρακες περιοχή, στην οποία εγείρουν αξιώσεις παραδοσιακοί αντίπαλοι, όπως ο Καναδάς, οι ΗΠΑ, η Νορβηγία και εσχάτως και η Κίνα.
Πρόκειται για τη μεγαλύτερη συγκέντρωση δυνάμεων της Ρωσίας στην περιοχή από την πτώση της ΕΣΣΔ το 1991, όπως προκύπτει απ’ την ανάλυση κυβερνητικών εγγράφων και συνεντεύξεις με στρατιωτικούς αναλυτές και αξιωματούχους. Μάλιστα η Μόσχα θα διαθέτει σε κάποιες περιοχές περισσότερες στρατιωτικές δυνατότητες απ’ ό,τι είχε κάποτε η ΕΣΣΔ.
Οι ρωσικές κινήσεις στην Αρκτική έχουν μεγάλες οικονομικές και γεωπολιτικές επιπτώσεις, καθώς η περιοχή εκτιμάται ότι διαθέτει περισσότερους υδρογονάνθρακες απ’ τη Σαουδική Αραβία κι η Μόσχα επιχειρεί να ξαναχαράξει το χάρτη. Η Ρωσία σπεύδει να ξανανοίξει εγκαταλελειμμένες στρατιωτικές και αεροπορικές βάσεις, καθώς και βάσεις ραντάρ σε απόμερα νησιά της Αρκτικής και χτίζει νέες εγείροντας αξιώσεις για το ήμισυ σχεδόν των 2.589.988.110 στρεμμάτων της περιοχής.
Μια κάψουλα τιτανίου με τη ρωσική σημαία τοποθέτησε στο βυθό του Αρκτικού Ωκεανού το ρωσικό μίνι υποβρύχιο Mir-1 στις 2 Αυγούστου 2007.
Δημοσιεύει μάλιστα τακτικά φωτογραφίες Ρώσων στρατιωτών με λευκές στολές παραλλαγής να κραδαίνουν όπλα καθώς βολτάρουν στους αιώνιους πάγους πάνω σε έλκηθρα.
Σύμφωνα με εκτιμήσεις του U.S. Geological Survey, η Αρκτική διαθέτει αποθέματα πετρελαίου και φυσικού αερίου που ισοδυναμούν με 412 δισ βαριέλια μαύρου χρυσού, δηλαδή περίπου το 22% των μη ανιχνευθέντων ακόμη αποθεμάτων πετρελαίου και φυσικού αερίου του πλανήτη.
Λόγω των χαμηλών τιμών πετρελαίου και των κυρώσεων που επέβαλε η Δύση στη Ρωσία για το ουκρανικό ανάγκασαν το Κρεμλίνο να βάλει προς το παρόν στον πάγο τα υπεράκτια σχέδια για την Αρκτική, όχι όμως και τον μακρόπνοο σχεδιασμό της Μόσχας, η οποία ναυπηγεί τρία πυρηνοκίνητα παγοθραυστικά, εκ των οποίων το ένα είναι το μεγαλύτερο στον κόσμο, ώστε να ενισχύσει το στόλο της των περίπου 40 παγοθραυστικών, εκ των οποίων τα έξι είναι πυρηνοκίνητα.
Σημειωτέον ότι δεν υπάρχει άλλη χώρα στον κόσμο που να διαθέτει στόλο πυρηνοκίνητων παγοθραυστικών για να ανοίγουν διαύλους για πολεμικά και εμπορικά πλοία.
Ενώ και ο ρωσικός Βόρειος Στόλος, με έδρα στο Μουρμάνσκ, αναμένεται να αποκτήσει δικό του παγοθραυστικό καθώς και δύο κορβέτες εξοπλισμένες με πυραύλους κρουζ και ικανές να πλέουν στα παγωμένα νερά της Αρκτικής.
Ανησυχία σε Ουάσιγκτον και ΝΑΤΟ
Οι ρωσικές ενέργειες -στον απόηχο των κινήσεων της Μόσχας στην Κριμαία και τον ρωσικό θύλακο του Καλίνινγκραντ- δεν πέρασαν απαρατήρητες στο αμερικανικό Πεντάγωνο. Ο νέος υπουργός Άμυνας, Τζέημς Μάτις, μιλώντας στην αρμόδια επιτροπή του Κογκρέσου είπε ότι «δεν είναι προς το συμφέρον μας να αφήνουμε οποιοδήποτε μέρος του κόσμου» σε άλλους.
Ο Μάτις περιέγραψε τις κινήσεις της Ρωσίας στην Αρκτική ως «επιθετικά βήματα» και δεσμεύτηκε να σχεδιάσει μια αμερικανική στρατηγική προκαλώντας έτσι έναν πιθανό πονοκέφαλο στον Ντόναλντ Τραμπ, ο οποίος επιδιώκει μια αποκατάσταση των σχέσεων με τη Μσχα και συνεργασία στα πεδία των μαχών της Συρίας κατά των τζιχαντιστών παρά μια κούρσα εξοπλισμών στην Αρκτική.
Αλλά οι κινήσεις της Μόσχας προκαλούν κι αλλού ανησυχίες, όπως στο βορειότερο γείτονά της, τη Νορβηγία, όπου έφθασαν 300 Αμερικανοί πεζοναύτες και θα παραμείνουν για το επόμενο εξάμηνο.
Στενά παρακολουθεί τις εξελίξεις και το ΝΑΤΟ, έξι μέλη του οποίου έκαναν στρατιωτικά γυμνάσια στην περιοχή προ διετίας.
Επί ΕΣΣΔ ο «Κόκκινος Στρατός» είχε αναπτύξει μεγάλη δύναμη πυρός στην Αρκτική, κυρίως όμως για την περίπτωση ενός πυρηνικού κι όχι συμβατικού πολέμου με τις ΗΠΑ. Τα νησιά στην Αρκτική χρησιμοποιούντο ως βάσεις για τα στρατηγικά βομβαρδιστικά της Μόσχας, προκειμένου να εξαπολύσουν επιθέσεις στην Αμερική.
Αλλά με το μπρα-ντε-φερ για τα ενεργειακά αποθέματα της Αρκτικής να εντείνεται σιγά σιγά τα τελευταία χρόνια, η Ρωσία δημιουργεί μια μόνιμη, συμβατική στρατιωτική παρουσία με διαφορετικές και ενιότε ανώτερες δυνατότητες.
Ο ρώσος υπουργός Άμυνας, Σεργκέι Σόιγκου, επιβλέπει τη συντήρηση και δημιουργία έξι στρατιωτικών εγκαταστάσεων, ορισμένες απ’ τις οποίες θα είναι έτοιμες περί τα τέλη του 2017, ενώ είναι σε εξέλιξη ο εκσυγχρονισμός των «αρκτικών δυνάμεων» και των στρατιωτικών υποδομών. Ήδη έχουν συγκροτηθεί δύο ειδικές «αρκτικές» ταξιαρχίες και βρίσκεται στα σκαριά και μια τρίτη.
Παράλληλα η Ρωσία χτίζει νέους δρόμους, σχεδιάζει νέα σιδηροδρομικά δρομολόγια καθώς ετοιμάζεται για περισσότερη εμπορική κίνηση κατά μήκος των ακτών της στον Αρκτικό Κύκλο συνεπεία του φαινομένου του θερμοκηπίου και της κλιματικής αλλαγής. Ευελπιστεί δε ότι η Βόρεια Θαλάσσια Οδός από το Μουρμάνσκ μέχρι το Βερίγγειο Πορθμό θα χρησιμοποιείται ολοένα και περισσότερο για την ταχύτερη μεταφορά εμπορευμάτων από την Ασία στην Ευρώπη.
Αντιμέτωπη με τη δυτική καχυποψία η Μόσχα προσπαθεί να καθησυχάσει: «δεν συντρέχει λόγος ανησυχίας», λέει ο Γκριγκόρι Στρατίι, υποδιοικητής της περιφέρειας του Μουρμάνσκ, στο πρακτορείο Reuters. «Η Ρωσία ουδέποτε είχε κι ούτε θα έχει έχει επιθετικούς σκοπούς. Είμαστε φιλικός λαός.»
