Όταν ένα άγνωστο μαύρο υγρό άρχισε να αναβλύζει από το έδαφος στα χωράφια του Τέξας, έντρομοι οι κτηνοτρόφοι άρχισαν να ανησυχούν για την καταστροφή των λιβαδιών τους και το μέλλον των κοπαδιών τους.

Την ίδια στιγμή, τα ερωτήματα ήταν πολλά για το μυστηριώδες αυτό φαινόμενο, μέχρι που έγινε αντιληπτό ότι το πετρέλαιο μπορούσε πια να παρέχει μια νέα πηγή καυσίμου και σύντομα θα γινόταν η κυρίαρχη πηγή ενέργειας στον πλανήτη. Όπως και στην περίπτωση του μαύρου χρυσού, τα ανοιχτά δεδομένα του δημοσίου και του ιδιωτικού τομέα, γνωστά και ως open data διεθνώς, είναι κάτι πολύτιμο και εξαιρετικά χρήσιμο, το οποίο, ωστόσο, πρέπει κάποιος να γνωρίζει πώς θα αξιοποιήσει.

Με τον τρόπο αυτό ο διαχειριστής της Ομάδας Διοίκησης Έργου του Προγράμματος «Διαύγεια» για τον δήμο Θεσσαλονίκης, Πασχάλης Πασχάλης, περιγράφει στο ΑΠΕ- ΜΠΕ τη χρησιμότητα των ανοιχτών δεδομένων, τον λόγο για τον οποίο είναι ανοιχτά και διατίθενται δωρεάν σε οποιονδήποτε, καθώς και το εύρος των εφαρμογών που θα μπορούσαν να τροφοδοτήσουν.

«Όλοι ο δημόσιοι φορείς, και κατ’ επέκταση και οι Οργανισμοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης, παράγουν κάποια δεδομένα. Για παράδειγμα, οι τοπογράφοι παράγουν μετρήσεις σε δρόμους, πάρκα, πλατείες, οι πολιτικοί μηχανικοί παράγουν μελέτες για την κατασκευή σχολείων, οι σταθμοί μέτρησης ατμοσφαιρικής ρύπανσης σε δήμους ή περιφέρειες καταγράφουν δεδομένα για την ποιότητα του αέρα, τα δημοτολόγια καταγράφουν τον αριθμό των δημοτών, τα ληξιαρχεία διατηρούν αρχεία με τις γεννήσεις, τους γάμους, τις βαπτίσεις, κ.ο.κ. Η μαγεία των ανοιχτών δεδομένων είναι η δυνατότητα επαναχρησιμοποίησής τους, προς όφελος των πολιτών, του δήμου, της κοινωνίας αλλά και της επιχειρηματικότητας» εξηγεί.

Μελέτες για σχολεία, ρυθμοί ανακύκλωσης και εφαρμογές για κινητά τηλέφωνα

Πιο συγκεκριμένα αναφέρει ότι εφόσον είναι ανοιχτή και διαθέσιμη η μελέτη ενός δήμου για την κατασκευή ενός σχολείου, μπορεί αυτή να αξιοποιηθεί από κάποιον άλλο δήμο, με τις απαραίτητες προσαρμογές κατά περίπτωση, ώστε να χτιστεί ένα παρόμοιο κτίριο. Με τον τρόπο αυτό, είναι εφικτό να εξοικονομηθούν χρήματα, πολύτιμος χρόνος για την έγκριση των απαραίτητων διαδικασιών αλλά και εργατοώρες, καθώς δεν θα χρειαστεί να γίνουν εξαρχής δεκάδες παρόμοιες μελέτες.

Επίσης, η καθημερινή καταγραφή -από τον δήμο Θεσσαλονίκης- του αριθμού και της κίνησης των οχημάτων της καθαριότητας και της ανακύκλωσης, των ποσοτήτων που μαζεύουν τα οχήματα και του έργου που επιτελείται στον τομέα αυτό, δίνει τη δυνατότητα στον δήμο να γνωρίζει με απόλυτη ακρίβεια τον όγκο των σκουπιδιών που καλείται να διαχειριστεί και τις επιδόσεις του στην ανακύκλωση. Η πληροφορία αυτή αξιοποιείται, στη συνέχεια, από τη διοίκηση του δήμου για τον συντονισμό του έργου της, αλλά και από φορείς διαχείρισης αποβλήτων στο πλαίσιο του προγραμματισμού των έργων τους.

Στο ίδιο μήκος κύματος, τα δεδομένα από τους σταθμούς μέτρησης ατμοσφαιρικής ρύπανσης που λειτουργεί ο Δήμος Θεσσαλονίκης μπορούν, ενδεχομένως, να αξιοποιηθούν από ιδιώτες για τη δημιουργία εφαρμογής για κινητά τηλέφωνα, προκειμένου ανά πάσα στιγμή να ενημερώνεται ο χρήστης για την ποιότητα του αέρα σε κάθε περιοχή. Αντίστοιχα, τα γεωχωρικά δεδομένα που συγκεντρώνουν οι υπηρεσίες του δήμου για τους δρόμους, τους κοινόχρηστους χώρους, τις πλατείες, τα πάρκα μιας πόλης, θα μπορούσαν να αποτελέσουν τα απαραίτητα στοιχεία για τη δημιουργία χαρτών για συσκευές πλοήγησης GPS που λειτουργούν σε κινητά τηλέφωνα ή αυτοκίνητα.

Ειδικά πακέτα για συγκεκριμένες κατηγορίες τουριστών

Στα ανοιχτά δεδομένα του δήμου Θεσσαλονίκης περιλαμβάνονται ακόμη και τουριστικές πληροφορίες. Υπάρχουν καταγεγραμμένα τα αξιοθέατα, τα ιστορικά σημεία, τα μνημεία της πόλης αλλά και γενικότερες πληροφορίες γι΄ αυτά. Επιπλέον, μέσω των σημείων τουριστικής προβολής του δήμου (info kiosks) που εξυπηρετούν τους επισκέπτες της Θεσσαλονίκης, γίνεται καταγραφή διαφόρων στοιχείων, όπως ο αριθμός των τουριστών, η εθνικότητά τους, η πληρότητα στα ξενοδοχεία ανά μήνα και εποχή κ.α. Αν, για παράδειγμα, υπάρχει η πληροφορία ότι πολλοί Ρώσοι επισκέπτες φτάνουν στη πόλη κάποιους συγκεκριμένους μήνες, μπορεί ο ξενοδοχειακός κλάδος να αναπτύξει πακέτα προσφοράς που απευθύνονται στοχευμένα στο εν λόγω κοινό» σημειώνει ο κ. Πασχάλης.

Όπως υπογραμμίζει, οι δυνατότητες αξιοποίησης των ανοιχτών δεδομένων δεν τελειώνουν ποτέ και αφορούν ακόμη και εκπαιδευτικά ιδρύματα, πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα. «Πολύτιμα στατιστικά στοιχεία για τη διεξαγωγή δημογραφικών ή άλλων ερευνών μπορούν να εξαχθούν από δεδομένα που υπάρχουν στα δημοτολόγια ή τα ληξιαρχεία και αφορούν τον αριθμό των γεννήσεων ανά έτος, ανά φύλο, ανά εποχή, μήνα κ.ο.κ.», προσθέτει.

Σε κάθε περίπτωση, τονίζει ότι για την παραγωγή των ανοιχτών δεδομένων, οι δήμοι και γενικότερα οι φορείς του δημοσίου δαπανούν χρήματα του κράτους, απασχολούν εργατικό δυναμικό και καταναλώνουν πολυάριθμες εργατοώρες. «Συνεπώς είναι θεμιτή η αξιοποίησή τους προς όφελος των πολιτών», προσθέτει. Ωστόσο σχολιάζει πως παρά το γεγονός ότι η χώρα μας είναι όγδοη ανάμεσα στις 28 της Ευρωπαϊκής Ένωσης ως προς την διάθεση ανοιχτών δεδομένων, βρίσκεται ακόμη πολύ πίσω στην αξιοποίησή τους.

Αισθητήρες στα αστικά λεωφορεία καταγράφουν τις λακκούβες στους δρόμους

Μεταφέροντας μάλιστα καλές πρακτικές από χώρες του εξωτερικού, που έχουν πετύχει στην αξιοποίηση των ανοιχτών δεδομένων σε εφαρμογές «έξυπνων πόλεων» (smart cities), παρουσιάζει την περίπτωση των σκανδιναβικών χωρών. «Εκεί τα αστικά λεωφορεία είναι εφοδιασμένα με ειδικούς αισθητήρες που καταγράφουν τις λακκούβες στους δρόμους, την ώρα που κινούνται. Χωρίς ο δήμος να χρειαστεί να στείλει ειδικά συνεργεία για να διαπιστώσουν τις βλάβες στο οδικό δίκτυο, η πληροφορία αυτή καταγράφεται άμεσα σε ένα κεντρικό σύστημα και κινητοποιείται άμεσα η διαδικασία αποκατάστασης της βλάβης» αναφέρει. Εξάλλου, αισθητήρες για την ανίχνευση της υγρασίας, τη μέτρηση της θερμοκρασίας, την παρακολούθηση της ρύπανσης ή της ηχορύπανσης, τη συχνότητα της κίνησης των αυτοκινήτων και για πολλά ακόμη στοιχεία βρίσκονται εγκατεστημένοι σε διάφορα σημεία των πόλεων και τροφοδοτούν αντίστοιχες εφαρμογές για τη διευκόλυνση της καθημερινότητας των πολιτών και την καλύτερη λειτουργία των πόλεων.

Οι επιδόσεις του δήμου Θεσσαλονίκης

Σχετικά με το έργο που γίνεται στον δήμο Θεσσαλονίκης, ο διαχειριστής της Ομάδας Διοίκησης Έργου του Προγράμματος «Διαύγεια», διευκρινίζει ότι σύμφωνα με τον νόμο 4305 του 2014, όλοι οι φορείς του δημοσίου έπρεπε να εκδώσουν απόφαση ως τις 30 Απριλίου του 2015 για τα δεδομένα που πρέπει να αναρτούν στο data.gov.gr. «Μόνο έξι φορείς εξέδωσαν τότε την απόφαση αυτή και ο Δήμος Θεσσαλονίκης ήταν ανάμεσά τους» σχολιάζει και γνωστοποιεί ότι, μέχρι στιγμής, η ομάδα διοίκησης έργου, στην οποία συμμετέχουν ακόμη οι διαχειριστές Νικόλαος Αλμπάνης και Αναστάσιος Βασιλόπουλος, έχει αναρτήσει 109 σύνολα δεδομένων. Σύμφωνα με τον κ. Πασχάλη, υπάρχει πάντα η δυνατότητα να αναρτώνται πολύ περισσότερα, εφόσον, βέβαια, γίνεται μια διαδικασία ανωνυμοποίησης ώστε να μην περιέχονται προσωπικά δεδομένα στα υπό δημοσιοποίηση στοιχεία.

«Το όραμα της διοίκησης του Δήμου Θεσσαλονίκης, που υλοποιείται ήδη συστηματικά και με αυξανόμενους ρυθμούς, είναι το πέρασμα σε μια ανοικτή, διαφανή και συμμετοχική Τοπική Αυτοδιοίκηση, η οποία εμπιστεύεται τον δημότη και το αποδεικνύει στην πράξη πρωτοπορώντας στην ανοικτή διάθεση των δεδομένων της προς όφελος της διαφάνειας, της ανταγωνιστικότητας, της ανάπτυξης, της δημοκρατίας» σχολιάζει, από την πλευρά του στο ΑΠΕ – ΜΠΕ ο αντιδήμαρχος Διοικητικής Μεταρρύθμισης και Κοινωνίας των Πολιτών του δήμου Θεσσαλονίκης, Νίκος Φωτίου.

«Η προσπάθειά μας αποσκοπεί στα κοινωνικά και οικονομικά οφέλη που μπορούν να προκύψουν από τη χρήση των ανοικτών δεδομένων του Δήμου για τους δημότες, τις επιχειρήσεις και ευρύτερα, είτε ευθέως από υπηρεσίες που αναπτύσσονται µε τα ανοικτά δεδομένα, είτε και από το εισόδημα που δημιουργούν οι νέες θέσεις απασχόλησης για την αξιοποίησή τους» καταλήγει.