Μία από τις γνωστές παράλογες ελληνικές ανακαλύψεις είναι και το λεγόμενο «πανεπιστημιακό άσυλο», το οποίο θεσπίστηκε μετά τη Χούντα ώστε δήθεν να μην επαναληφθούν τα γεγονότα του Πολυτεχνείου.

Φυσικά ποτέ δεν απέτησε αυτή τη χρησιμότητα αλλά μετατράπηκε σε άσυλο περιθωριακών αν τα σπάνε και να επιβάλλουν το νόμο τους μέσα στα πανεπιστήμια.

Η προστασία του πανεπιστημιακού ασύλου θεσμοθετήθηκε για πρώτη φορά από το ΠΑΣΟΚ το 1982 με τον νόμο 1268. Στο άρθρο 2 αναφέρεται ότι η έννοια του ασύλου «καλύπτει όλους τους χώρους των ΑΕΙ και συνίσταται στην απαγόρευση της επέμβασης της δημόσιας δύναμης στους χώρους αυτούς, χωρίς της πρόσκληση ή άδεια του αρμόδιου οργάνου των ΑΕΙ».

Από τότε το άσυλο καταργήθηκε τέσσερις φορές. Η πρώτη και πιο χαρακτηριστική ήταν τον Νοέμβριο του 1985 μετά τη δολοφονία του Μιχάλη Καλτεζά από τον αστυνομικό Αθανάσιο Μελίστα. Η είδηση της δολοφονίας του 15χρονου μαθητή διαδόθηκε αστραπιαία στα Εξάρχεια. Μέσα σε λίγα λεπτά, ομάδες νεαρών μετέτρεψαν την περιοχή σε πεδίο μάχης. Επίκεντρο των ταραχών έγινε το κτίριο του Χημείου στην οδό Σόλωνος, το οποίο το βράδυ της δολοφονίας κατελήφθη από αντιεξουσιαστές.

Η κατάληψη του Χημείου και η άρση του ασύλου

Οι καταληψίες ζητούσαν την παραδειγματική τιμωρία του αστυφύλακα Μελίστα. Το Χημείο τελούσε υπό κατάληψη, ο χώρος γύρω από αυτό βρισκόταν υπό αστυνομικό κλοιό, ενώ γινόταν πετροπόλεμος και ρίψη δακρυγόνων. Στο πλευρό των αστυνομικών τάχθηκαν τότε και  αγανακτισμένοι πολίτες, που ζητούσαν την βίαιη λύση της πολιορκίας. Οι πέτρες έπεφταν στη Σόλωνος.

Ο πρύτανης του Πανεπιστημίου Αθηνών Μιχάλης Σταθόπουλος, μπροστά στις καταστροφές στο Χημείο, εξέτασε την έσχατη λύση, την άρση του ασύλου, κάτι που δεν είχε συμβεί ποτέ μετά την εξέγερση του πολυτεχνείου το 1973. «Φυσικά μια τέτοια απόφαση είναι πολύ δύσκολη. Δεν την πήραμε καθόλου εύκολα.

Η βασική αιτία ήταν ότι αισθανόμουν, έχοντας την ευθύνη της διοίκησης του πανεπιστημίου, ότι δεν μπορούσα να βλέπω αυτήν την κατάσταση της ημιδιάλυσης στο Χημείο. Και να μένω άβουλος, άπραγος, άτολμος, παθητικός. Όφειλα, νομίζω, κάτι να κάνω», είχε πει σε συνέντευξή του στη Μηχανή του Χρόνου. «Θέλαμε να διασφαλίσουμε ότι δεν θα ανοίξει μύτη» O τότε πρύτανης πήρε όπως είπε μία από τις πιο δύσκολες αποφάσεις της ζωής του. «Κατέληξα σε αυτό το ύστατο μέσο, που δεν ήταν καθόλου εύκολη απόφαση».

Για την άρση του ασύλου έπρεπε να υπάρξει η ομόφωνη απόφαση της τριμελούς επιτροπής: του πρύτανη, του εκπροσώπου των καθηγητών, και του εκπροσώπου των φοιτητών, που τότε ανήκε στην πανσπουδαστική- την παράταξη του Κομμουνιστικού κόμματος. Μιχάλης Σταθόπουλος, πρώην πρύτανης του Πανεπιστημίου Αθηνών:»Δεν θέλαμε κατά κανέναν τρόπο να ποινικοποιηθεί η υπόθεση» Σύμφωνα με τον πρύτανη, το τακτικό μέλος της επιτροπής Ασύλου «εκδήλωσε εκείνη την ώρα κόλλημα» και του πρότεινε να καλέσει τον αναπληρωματικό. «Εγώ κατάλαβα. Ήταν ένα μήνυμα αυτό, ότι «κάντε το αλλά χωρίς εμάς».  Το κατανοώ. Δεν ήθελε να αναλάβει την ευθύνη», συμπλήρωσε ο πρύτανης. Ο αναπληρωματικός ήτανε φοιτητής της ΠΑΣΠ, που πρόσκειται στο ΠΑΣΟΚ. Ο φοιτητής συμφώνησε.

Προηγουμένως ο Μιχάλης Σταθόπουλος επικοινώνησε με τον τότε πρωθυπουργό, Ανδρέα Παπανδρέου, ο οποίος κατά τη συνομιλία τους δεν τον απέτρεψε. «Θέλαμε να διασφαλίσουμε ότι δε θα ανοίξει μύτη αν γίνεται. Δεν θα το κάναμε διαφορετικά. Θέλαμε μόνο να το αδειάσουμε για να περάσουμε το μήνυμα ότι δεν μπορείτε με τη δική σας θέληση, που ήταν και μια μειοψηφία να διαλύετε το πανεπιστήμιο. Δεν θέλαμε κατά κανέναν τρόπο να ποινικοποιηθεί η υπόθεση».

Έθεσε όρο να μη συλληφθεί κανένας καταληψίας

Ο Μιχάλης Σταθόπουλος αφηγήθηκε την περίπτωση δύο καταληψιών που φοβόντουσαν να εγκαταλείψουν το κτίριο. «Μου έλεγαν ότι δεν θέλουν να βγουν γιατί θα τους συλλάβουν οι αστυνομικοί. Εκείνος του διαβεβαίωσε ότι οι αστυνομικοί είναι απομακρυσμένοι. Τους έβγαλε από το κτίριο ενώ τους συνόδευσε με ταξί μέχρι το σπίτι τους για να είναι σίγουροι ότι δεν θα συλληφθούν. Ο πρύτανης έθεσε ως όρο στην αστυνομία να μη συλληφθεί κανένας καταληψίας».

Οι δυνάμεις της τάξης  σε μια καταδρομική επιχείρηση έσπασαν  τα τζάμια της οροφής και πέταξαν δακρυγόνα μέσα στο κτίριο. Η αστυνομία έκανε 37 συλλήψεις. Κρανιοφόροι των ΜΑΤ παραλαμβάνουν τους κρατούμενους και τους ξυλοκοπούν.Ο Μιχάλης Σταθόπουλος ωστόσο δήλωσε στη Μηχανή του Χρόνου: «Σας το διαβεβαιώ αυτό. Καταληψίας και λόγω της κατάληψης δεν συνελήφθη.

Για άλλα επεισόδια αργότερα πιθανόν. Αν για παράδειγμα την άλλη μέρα συνεχίστηκαν τα επεισόδια, έξω, στους δρόμους της Αθήνας, στα Εξάρχεια, στη Σταδίου, στη Σόλωνος, στη Πατησίων μπορεί να έγιναν κάποιες συλλήψεις σε νέα επεισόδια. Όχι όμως  λόγω της κατάληψης», επέμεινε. «Δεν έγιναν συλλήψεις λόγω κατάληψης»

Στην πραγματικότητα η εκκένωση του Χημείου ήταν επεισοδιακή. Οι δυνάμεις των ΜΑΤ ξυλοκόπησαν άγρια και συνέλαβαν όλους τους καταληψίες που επιχειρούσαν να βγουν έξω από το κτίριο με τα χέρια ψηλά. Η πρώτη ομάδα καταληψιών παραδίδεται στους αστυνομικούς με τα χέρια ψηλά.

«Όσο κι αν ήταν πολύ δυσάρεστη απόφαση, την οποία φυσικά πήραμε πολύ δύσκολα, το Χημείο μπόρεσε να λειτουργήσει ομαλά για πολλά χρόνια, χωρίς καταλήψεις». Ο τότε πρύτανης θεώρησε ότι έκανε το καθήκον του ενώ δήλωσε ότι δεν μετάνιωσε για αυτή την απόφαση. «Ήταν το τελευταίο μέσο που είχαμε. Δεν καταλύσαμε το άσυλο, πήραμε μια απόφαση που κατέλυε το άσυλο. Αναρωτιέμαι όμως : Υπήρχε το άσυλο όσο διαρκούσε η κατάληψη, όταν απαγορευόταν η είσοδος οποιουδήποτε καθηγητή, φοιτητή, που ήθελε να πάει στα πειράματά του; Ξέρετε πόσα πειράματα είχανε καταστραφεί; Πόσα ερευνητικά προγράμματα είχαν καταστραφεί; Άσυλο όσο διαρκούσε η κατάληψη δεν υπήρχε».

Ο πρώην πρύτανης αφηγήθηκε τη στιγμή που καθηγητές της Χημείας έρχονταν στο γραφείο του και έκλαιγαν που χάσανε δουλειά ετών επειδή είχε καταστραφεί το εργαστήριό τους. Ο κύριος Σταθόπουλος δεν αισθάνθηκε ότι η κυβέρνηση τον κάλυψε για την επιλογή του. Όταν το 1986 διεξήχθησαν οι πρυτανικές εκλογές επανεξελέγη. «Ήταν η ανετότερη εκλογή μου. Που σημαίνει ότι η πανεπιστημιακή κοινότητα ενέκρινε την απόφασή μου, την επιδοκίμασε».

Ήταν η πρώτη φορά που καταλύθηκε το πανεπιστημιακό άσυλο μετά από εκτεταμένα επεισόδια που κράτησαν πολλές μέρες και είχαν σοβαρές συνέπειες όχι μόνο στο πανεπιστήμιο αλλά στην περιοχή γύρω από τη Χημείο που είχε αποκλειστεί από την αστυνομία και για αρκετές ημέρες, εκατοντάδες γραφεία και καταστήματα έμειναν κλειστά….