Ριζική ανατροπή στον Κώδικα Οδικής Κυκλοφορίας θα επιφέρει η αλλαγή του σχετικού νόμου, την οποία ετοιμάζει το υπουργείο Μεταφορών, με τον νέο αναθεωρημένο ΚΟΚ να περιλαμβάνει ελαφρύτερες διοικητικές κυρώσεις αλλά και αυξομειώσεις στα προβλεπόμενα πρόστιμα, εξαιρουμένων των σοβαρών παραβάσεων για τις οποίες οι οικονομικές ποινές θα αυξηθούν.
 

​Παράλληλα εξετάζεται η απαλοιφή εξοντωτικών κυρώσεων, όπως η διά βίου αφαίρεση της άδειας οδήγησης σε περίπτωση υποτροπής στην ίδια παράβαση, ενώ τα πρόστιμα που θα επιβάλλονται για κάθε παράβαση θα είναι ενιαία και δεν θα ακολουθούν εισοδηματικά κριτήρια, όπως προβλέπει ο σημερινός ΚΟΚ, παρά το γεγονός ότι εκκρεμεί ακόμα η εφαρμογή της διάταξης.

Η «φιλοσοφία» του νέου ΚΟΚ, αλλάζει πλήρως, με στόχο η κακή οδηγική συμπεριφορά του ανθρώπου πίσω από το τιμόνι να λειτουργεί τιμωρητικά για τον ίδιο, αλλά όχι για το αυτοκίνητο, πρακτική η οποία ακολουθείται και σήμερα για τα επαγγελματικά οχήματα.

Ως αποτέλεσμα, θα μειωθούν δραστικά οι παραβάσεις για τις οποίες θα αφαιρούνται τα στοιχεία του αυτοκινήτου (άδεια κυκλοφορίας και πινακίδες). Πηγές του υπουργείου επισημαίνουν ότι κάτι τέτοιο είναι επιβεβλημένο, καθώς σε πολλές περιπτώσεις το αυτοκίνητο είναι οικογενειακό και μαζί με τον παραβάτη οδηγό «τιμωρείται» και δεν μπορεί να λειτουργήσει ολόκληρη η οικογένεια. Για παράδειγμα, εάν κάποιος εντοπιστεί να οδηγεί χωρίς να φορά ζώνη ασφαλείας, θα αφαιρείται η άδεια οδήγησης του χρήστη, αλλά όχι και η άδεια κυκλοφορίας του οχήματος, ενώ θα επανεξεταστεί και η επαναφορά των οικονομικών προστίμων σε αυτές τις περιπτώσεις.

Ωστόσο σε παραβάσεις που θεωρούνται εξαιρετικά επικίνδυνες για την πρόκληση σοβαρού τροχαίου ατυχήματος, όπως η παραβίαση ερυθρού σηματοδότη, η υπερβολική ταχύτητα ή η αντικανονική προσπέραση, εξετάζεται το ενδεχόμενο να αφαιρούνται και τα στοιχεία του αυτοκινήτου.

Στην πλειονότητα των παραβάσεων δεν αναμένονται μεγάλες αυξομειώσεις στα πρόστιμα. Ωστόσο το βάρος θα δοθεί στην αποπληρωμή τους, η οποία εάν δεν γίνει σε ένα εύλογο χρονικό διάστημα, ο παραβάτης οδηγός θα βλέπει το οφειλόμενο ποσό στη φορολογική του δήλωση μέσω του Taxisnet.

Και αυτό γιατί, βάσει των στοιχείων του υπουργείου, αν και σήμερα το συνολικό ύψος των προστίμων που επιβάλλονται ετησίως φτάνει περίπου τα 140 εκατ. ευρώ, τελικώς το ποσό που πληρώνεται δεν ξεπερνά τα 40 εκατ. Άλλωστε εκτιμάται ότι η μη ύπαρξη προστίμου δεν έχει λειτουργήσει αποτρεπτικά στις παραβάσεις. Αντιθέτως έχει δημιουργήσει «ουρές» οδηγών έξω από πολιτικά γραφεία ή τα γραφεία της Τροχαίας προκειμένου να καταφέρουν να πάρουν πίσω νωρίτερα από τους προβλεπόμενους μήνες άδεια και δίπλωμα.

Απλοποιείται η αποπληρωμή
Την περίοδο αυτή στο υπουργείο γίνεται επανεξέταση του νόμου αλλά και του ύψους των προβλεπόμενων προστίμων, με έμφαση στην απλοποίηση της διαδικασίας είσπραξης. Έχει υπάρξει επί της αρχής συμφωνία μεταξύ των υπουργείων Μεταφορών, Οικονομικών (ΑΑΔΕ) και Ψηφιακής Διακυβέρνησης ως προς την πληρωμή των προστίμων. Με τον νέο ΚΟΚ, ο οποίος αναμένεται να έχει ολοκληρωθεί στις αρχές της επόμενης χρονιάς, ο υπερήμερος οφειλέτης θα έχει την προβλεπόμενη δυνατότητα να υποβάλει ένσταση για πρόστιμο που του επεβλήθη, ενώ στη συνέχεια, και εφόσον η ένστασή του έχει απορριφθεί, θα του δίνεται και ένα εύλογο χρονικό διάστημα 2-3 μηνών προκειμένου να αποπληρώσει την οφειλή του, η οποία μετά το πέρας του συγκεκριμένου διαστήματος θα περνά ως υποχρέωση μέσω του Taxis.

«Στόχος είναι να γνωρίζει ο παραβάτης ότι δεν μπορεί να διαφύγει από την ποινή του είτε με κάποιο ρουσφέτι είτε επειδή δεν αναζήτησε κανείς αυτήν την οφειλή» υπογραμμίζουν πηγές του υπουργείου Μεταφορών, συμπληρώνοντας πως τα επιπλέον έσοδα από την είσπραξη των προστίμων θα κατευθυνθούν στη χρηματοδότηση δράσεων για την οδική ασφάλεια αλλά και στην εφαρμογή ενός νέου εργαλείου, των Σχεδίων Βιώσιμης Αστικής Κινητικότητας (ΣΒΑΚ).

Επισημαίνουν, μάλιστα, ότι η βελτίωση της εισπραξιμότητας θα δώσει τη δυνατότητα ακόμα και μείωσης του ύψους ορισμένων προστίμων, ενώ τονίζουν ότι αυτό που καταδεικνύει η σημερινή πρακτική είναι ότι ακόμα και ένα μικρό πρόστιμο πολλές φορές δεν πληρώνεται, καθώς δεν αναζητείται ποτέ από κανέναν. Σήμερα τα βήματα από την επιβολή μέχρι την είσπραξη ενός προστίμου είναι περίπου εξήντα, ενώ φιλοδοξία του νέου ΚΟΚ είναι να τα μειώσει στα 15. Στην κατεύθυνση της βελτίωσης της εισπραξιμότητας των προστίμων, το υπουργείο εξετάζει και την επιστροφή του δεκαημέρου για την αποπληρωμή τους με έκπτωση. Υπενθυμίζεται ότι με τις υφιστάμενες διατάξεις έχει καταργηθεί η δυνατότητα πληρωμής του μισού ποσού το πρώτο δεκαήμερο, αλλά έχει μειωθεί στο μισό το ύψος των προστίμων.

Τρεις είναι οι βασικοί λόγοι για τους οποίους δεν εισπράττονται σήμερα τα πρόστιμα, όπως εκτιμούν οι ίδιες πηγές: η πολύπλοκη γραφειοκρατική διαδικασία από την επιβολή μέχρι την είσπραξη του προστίμου, η μη αναζήτηση της οφειλής από την πλειονότητα των δήμων και η ανυπαρξία μηχανισμού επιβολής.

Και στον νέο ΚΟΚ, πάντως, θα εξακολουθήσει να υπάρχει η κατηγοριοποίηση των παραβάσεων, η οποία θεσμοθετήθηκε με τον νόμο του 2018 και τις διαχωρίζει σε χαμηλής, μεσαίας και υψηλής επικινδυνότητας, ορίζοντας πρόστιμα έως 100 ευρώ για την πρώτη κατηγορία, από 101 έως 300 ευρώ για τη δεύτερη και από 301 έως 600 ευρώ για την τρίτη, εκτός των πολύ επικίνδυνων παραβάσεων. Ωστόσο αυτό που φαίνεται ότι θα αλλάξει είναι το ύψος, καθώς και η λογική των προστίμων. Ο υφιστάμενος ΚΟΚ ορίζει ότι στις παραβάσεις της ίδιας κατηγορίας το πρόστιμο πρέπει να είναι ενιαίο, κάτι το οποίο δεν θα ισχύσει.

Άλλωστε στην πραγματικότητα η κατηγοριοποίηση ουσιαστικά δεν εφαρμόστηκε, καθώς αν και ο τελευταίος νόμος μετρά πάνω από 1,5 χρόνο εφαρμογής, δεν βγήκαν ποτέ οι υπουργικές αποφάσεις οι οποίες θα όριζαν τις ακριβείς παραβάσεις ανά κατηγορία και τα ακριβή πρόστιμα. Η νομοπαρασκευαστική επιτροπή που είχε συσταθεί με αυτό τον σκοπό παρέδωσε το πόρισμά της λίγο πριν από τις εκλογές, χωρίς αυτό να προλάβει να πάρει τη μορφή υπουργικής απόφασης.

Συνοπτικά, στις βασικές αλλαγές τού υπό αναθεώρηση ΚΟΚ εντάσσονται:

• Η διατήρηση της αφαίρεσης των στοιχείων του αυτοκινήτου για τις παραβάσεις οι οποίες σχετίζονται με το όχημα, όπως για παράδειγμα η έλλειψη βεβαίωσης τεχνικού ελέγχου από ΚΤΕΟ ή οι βλάβες στα φώτα κ.λπ.
• Στις πολύ σοβαρές παραβάσεις, όπως η κατανάλωση αλκοόλ, η παραβίαση ερυθρού σηματοδότη, η υπερβολική ταχύτητα, εξετάζεται ο συνδυασμός ποινών και προστίμων αλλά και η διατήρηση της αφαίρεσης των στοιχείων του αυτοκινήτου ως αποτρεπτικού μέτρου.
• Οι ποινές για κάποιες παραβάσεις θα εξεταστούν μεμονωμένα και θα αυστηροποιηθούν. Σε τουλάχιστον δύο παραβάσεις, όπως η υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ αλλά και οι αυτοσχέδιοι αγώνες (κόντρες), οι οποίοι θεωρούνται ως μια «συνειδητή» παράβαση, το χρηματικό πρόστιμο θα αυξηθεί από τα 700 ευρώ που ισχύει σήμερα.Να σημειωθεί ότι σήμερα το υψηλότερο πρόστιμο (πλην του αλκοόλ) είναι 700 ευρώ και επιβάλλεται, μεταξύ άλλων, στην παραβίαση ερυθρού σηματοδότη, STOP, σε αντικανονική προσπέραση και επικίνδυνους ελιγμούς.
• Κατάργηση της διάταξης περί διά βίου αφαίρεσης της άδειας οδήγησης, η οποία προβλέπεται σήμερα στις περιπτώσεις διπλής ή τριπλής υποτροπής σε πολύ σοβαρές παραβάσεις, όπως το αλκοόλ, καθώς εκτιμάται ότι δεν έχει τον σωφρονιστικό χαρακτήρα που επιβάλλεται να έχει μια ποινή.
• Κατάργηση της διάταξης για την επιβολή προστίμων με εισοδηματικά κριτήρια, η οποία εκτιμάται ότι είναι ανεφάρμοστη, και επαναθεσμοθέτηση ίδιου προστίμου σε όλους για την ίδια παράβαση.
• Σε ό,τι αφορά τα αλλοδαπά επαγγελματικά οχήματα, πάντως, και τους ελέγχους τους από μεικτά κλιμάκια στις εθνικές οδούς, εξετάζεται και η επιτόπια είσπραξη των προστίμων τόσο του ΚΟΚ όσο και άλλων παραβάσεων, όπως το διαφορετικό δηλωμένο φορτίο, είτε με πιστωτική κάρτα είτε με ακινητοποίησή τους μέχρι να πληρωθεί το πρόστιμο. Και αυτό γιατί σήμερα συχνά επιβάλλονται πρόστιμα σε τέτοιες περιπτώσεις, τα οποία όμως δεν πληρώνονται ποτέ.

Τι λένε οι συγκοινωνιολόγοι
Δύσκολη εκτιμά ότι είναι η ενιαία αντιμετώπιση της ποινής, δηλαδή του προστίμου και των διοικητικών κυρώσεων, ακόμα και για παραβάσεις εντός της ίδιας κατηγορίας επικινδυνότητας, ο συγκοινωνιολόγος και εκπρόσωπος του Συλλόγου Ελλήνων Συγκοινωνιολόγων στην επιτροπή του ΚΟΚ, Παναγιώτης Παπαντωνίου, ο οποίος επισημαίνει ότι 20 μήνες μετά την αναθεώρηση του ΚΟΚ, αυτός δεν έχει ολοκληρωθεί και παραμένει ασαφής:

«Αυτό έχει ως αποτέλεσμα η Τροχαία να καλείται να αστυνομεύει έξι παραβάσεις με νέες κυρώσεις, καθώς σε όλες τις υπόλοιπες εκκρεμεί η κατηγοριοποίησή τους και προσωρινά εφαρμόζονται τα παλαιότερα πρόστιμα.  Αυτό το ασαφές πλαίσιο έχει εξαιρετικά αρνητικές συνέπειες στο επίπεδο οδικής ασφάλειας της χώρας» σημειώνει.

Αναφέρει μάλιστα ως παράδειγμα τα ανεπίσημα στοιχεία της Τροχαίας για το πρώτο εξάμηνο του 2019, σύμφωνα με τα οποία παρατηρείται αύξηση όλων των δεικτών οδικής ασφάλειας, καθώς οι αριθμοί νεκρών αλλά και βαριά και ελαφρά τραυματισμένων εμφανίζονται αυξημένοι συγκριτικά με το πρώτο εξάμηνο του 2018.

Υπενθυμίζεται ότι οι έξι παραβάσεις, για τις οποίες ισχύουν μόνο διοικητικές κυρώσεις αφαίρεσης διπλώματος και άδειας κυκλοφορίας, είναι η μη χρήση ζώνης ασφαλείας και κράνους, η κίνηση στη Λωρίδα Έκτακτης Ανάγκης, η απόρριψη αντικειμένων (τσιγάρα κ.λπ.) από το αυτοκίνητο, η αντικανονική χρήση κινητού τηλεφώνου, η παρεμπόδιση ή η παράνομη στάθμευση σε ράμπες αναπήρων και η μη χρήση ειδικού εξοπλισμού από οδηγούς που μεταφέρουν παιδιά (ειδικά καθισματάκια).