74 χρόνια πριν, στις 2 Φλεβάρη του 1943 ο στρατάρχης Φρίντριχ Πάουλους παραδίνεται στον Κόκκινο Στρατό, δίνοντας έτσι τέλος στην μάχη του Στάλινγκραντ, την πιο σφοδρή σύγκρουση στην ιστορία της ανθωπότητας, και την καθοριστικότερη του Β’ Παγκοσμίου πολέμου.

Υπολογίζεται ότι πάνω από 1.500.000 άνθρωποι (στρατιώτες και πολίτες) έχασαν τη ζωή τους, κατά τη διάρκεια των συγκρούσεων, οι οποίες ξεκίνησαν στις 23 Αυγούστου 1942 στα περίχωρα και στο κέντρο της πόλης του Στάλινγκραντ (νυν Βόλγκογκραντ). Χαρακτηριστικό των συνθηκών και της σφοδρότητας, ήταν πως ο μέσος όρος ζωής στη μάχη υπολογιζόταν σε 15 λεπτά, ενώ στην πρώτη γραμμή 1,5 λεπττό.

Στην ουσία στο Στάλινγκραντ έγινε η τελευταία μεγάλη επίθεση των ναζιστών Γερμανών στο Ανατολικό Μέτωπο. Η ήττα τους στην πόλη του Βόλγα αποτέλεσε την αρχή μιας μεγάλης σειράς συγκρούσεων που οδήγησαν τους Ρώσους στο Βερολίνο και το Γ’ Ράιχ του Χίτλερ στην ήττα. Η μάχη του Στάλινγκραντ είχε επίσης ως αποτέλεσμα τον θάνατο ή την αιχμαλωσία πάνω από 250.000 Γερμανών στρατιωτών και κράτησε τις πλούσιες πετρελαιοπηγές του Καυκάσου μακριά από τα χέρια των ναζιστών.

Τι είχε προηγηθεί

Παρά την αποτυχία του γερμανικού στρατού να καταλάβει τη Μόσχα και Λένινγκραντ με το μπλίτσκριγκ (αστραπιαίο πόλεμο) το φθινόπωρο του 1941, ο Χίτλερ ήταν αποφασισμένος να κατακτήσει τη Ρωσία ώστε να καταστρέψει τον κομμουνισμό και να αποχτήσει πρόσβαση σε πλουτοπαραγωγικές πήγες για το Γ’ Ράιχ. Με τον στρατό του καθηλωμένο έξω από τις πόλεις του βορρά, ο Χίτλερ διέταξε επίθεση εναντίον του Στάλινγκραντ για να καταλάβει τις βιομηχανικές εγκαταστάσεις της πόλης και να αποκόψει την επικοινωνία μεταξύ των ποταμών Βόλγα και Ντον. Παραλλήλως προς την επίθεση εναντίον του Στάλινγκραντ, οι γερμανικές στρατιές θα εισέβαλαν στον Καύκασο για να καταλάβουν τις πηγές πετρελαίου που θα τροφοδοτούσαν τις μελλοντικές ναζιστικές προσπάθειες.

Την άνοιξη του 1942 η 1η Γερμανική Στρατιά προήλασε στον Καύκασο, ενώ η 2η βάδισε προς το Στάλινγκραντ. Αρχικά είχαν επιτυχίες και οι δυο, άλλα ο γερμανικός στρατός, αποδεκατισμένος από τις μάχες του προηγουμένου χρόνου ήταν πολύ αδύναμος για να αντέξει σε δύο επιθέσεις ταυτοχρόνως. Ίσως οι Γερμανοί να είχαν καταλάβει εύκολα την πόλη, αν ο Χίτλερ δεν συνέχιζε να στέλνει μονάδες στο Καύκασο. Όταν επικέντρωσε τις επιθέσεις του κατά του Στάλινγκραντ οι Σοβιετικοί είχαν πια ενισχύσει την άμυνά τους. Ο Στάλιν διέταξε τους υπερασπιστές της πόλης που έφερε το όνομά του “να μην κάνουν ούτε βήμα πίσω”. Ο Χίτλερ δέχτηκε την πρόκληση και έστειλε πρόσθετες δυνάμεις εναντίον του Στάλινγκραντ.

Στις 23 Αυγούστου 1943 περισσότερα από 1000 γερμανικά αεροπλάνα άρχισαν να ρίχνουν εμπρηστικές και εκρηκτικές βόμβες. Πάνω από 40.000 από τους 600.000 κατοίκους του Στάλινγκραντ σκοτώθηκαν στη διάρκεια αυτής της φοβερής επίθεσης. Οι επιζήσαντες πήραν τα όπλα και ενίσχυσαν τους στρατιώτες στην άμυνα της πόλης.

Την επόμενη μέρα η 6η Γερμανική Στρατιά υπό τον στρατηγό Φρίντριχ Πάουλους ,έφθασε στις παρυφές του Στάλινγκραντ και θεώρησε ότι είχε νικήσει καθώς το βρήκε ερειπωμένο κατά το μεγαλύτερο μέρος του. Έκανε όμως λάθος. Στρατιώτες και πολίτες βγήκαν από τα ερείπια και πολέμησαν με μικρά όπλα, ακόμη και σώμα με σώμα, υπερασπιζόμενοι κάθε τετραγωνικά μέτρο της κατεστραμμένης πόλης.

Στη μάχη πήραν μέρος μονάδες της 62ης Σοβιετικής Στρατιάς. Οι συγκρούσεις στον λόφο Μαμάγεφ κοντά στην πόλη είχαν ως αποτέλεσμα να αλλάξει χέρια ο λόφος οκτώ φορές καθώς το μέτωπο της μάχης προχωρούσε και υποχωρούσε διαδοχικά. Κοντά στο κέντρο της πόλης, ο κεντρικός σιδηροδρομικός σταθμός του Στάλινγκραντ άλλαξε χέρια δεκαπέντε φορές μετά από σκληρές συγκρούσεις του πεζικού.

Το πυροβολικό και η αεροπορία των Γερμανών συνέχισε το σφυροκόπημα, αλλά οι Ρώσοι βρίσκονταν σε τόσο στενή επαφή με τους αντιπάλους τους ώστε οι περισσότερες βόμβες έσκαγαν χωρίς θύματα πίσω από τις γραμμές τους.

Στις 22 Σεπτεμβρίου οι Γερμανοί κατέλαβαν το κέντρο του Στάλινγκραντ, αλλά οι πολιορκημένοι Ρώσοι στρατιώτες και πολίτες αρνήθηκαν να παραδοθούν. Έτσι έδωσαν χρόνο στον Σοβιετικό στρατάρχη Γκεόργκι Ζούκοφ να ενισχύσει τα πλευρά της πόλης με πρόσθετο στρατό, άρματα και μονάδες πυροβολικού. Στις 19 Νοεμβρίου οι Ρώσοι άρχισαν αντεπίθεση εναντίον της βόρειας και της νότιας πτέρυγας τωνν Γερμανών.

Οι δυο αυτές επιθέσεις επικεντρώθηκαν σε γραμμές που κρατούσαν ρουμανικές, ιταλικές και ουγγρικές δυνάμεις, οι οποίες είχαν συμμαχήσει με τους Γερμανούς, και όχι τα καλύτερα εκπαιδευμένα και πειθαρχημένα ναζιστικά στρατεύματα. Στις 23 Νοεμβρίου τα δυο άκρα της λαβίδας ενώθηκαν δυτικά του Στάλινγκραντ παγιδεύοντας πάνω από 30.000 Γερμανούς στρατιώτες σε έναν θύλακα μήκους 50 και πλάτους 30 χιλιομέτρων.

Αξίζει να σημειωθεί ότι στο Στάλινγκραντ έγινε μια από τις πρώτες δοκιμές του «θρυλικού» πυραυλικού συστήματος Κατιούσα, το οποίο εκτός από τους 16 πυραύλους που εκτόξευε έβγαζε και έναν χαρακτηριστικό ήχο, που έπαιζε ρόλο και στην ψυχολογία των Γερμανών.

Ο στρατηγός Πάουλους ζήτησε από τον Χίτλερ την άδεια να υποχωρήσει πριν περικυκλωθεί, αλλά διατάχθηκε να συνεχίσει τη μάχη. Ο στρατάρχης Χέρμαν Γκέρινγκ υποσχέθηκε στον Χίτλερ ότι θα εφοδίαζε καθημερινά τον πολιορκημένο Πάουλους με 500 τόνους τροφίμων και πολεμοφοδίων Όμως η Λουφτβάφε του Γκέρινγκ δεν κατάφερε να δίνει ούτε 150 τόνους την ημέρα, αφού οι Σοβιετικοί κατέστρεψαν περισσότερα από 500 μεταγωγικά αεροσκάφη στη διάρκεια της επιχείρησης ανεφοδιασμού. Μια βοηθητική φάλαγγα υπό τον στρατηγό ‘Εριχ φον Μάνσταιν, έναν από τους καλύτερους αξιωματικούς του Χίτλερ, προσπάθησε να φθάσει τον πολιορκημένο στρατό, αλλά απέτυχε.

Οι Ρώσοι συνέχισαν να πιέζουν τη γερμανική περιφέρεια. Τα Χριστούγεννα οι Γερμανοί διέθεταν ελάχιστα πυρομαχικά, είχαν σχεδόν μείνει χωρίς τρόφιμα και πάγωναν από το χειμωνιάτικο κρύο. Στις 8 Ιανουαρίου ο Κόκκινος Στρατός κατέλαβε το τελευταίο αεροδρόμιο εντός των γερμανικών γραμμών και ζήτησαν την παράδοση ολόκληρου του αντίπαλου στρατού. Ο Χίτλερ τηλεγράφησε στον Πάουλους: «Απαγορεύεται η παράδοση. Η 6η Στρατιά θα κρατήσει τις θέσεις της μέχρι τον τελευταίο στρατιώτη και την τελευταία σφαίρα…» Προήγαγε επίσης τον Πάουλους σε στρατάρχη και του υπενθύμισε ότι κανένας Γερμανός με αυτό τον βαθμό δεν είχε ποτέ παραδοθεί στο πεδίο της μάχης.

Οι Γερμανοί δεν κράτησαν μέχρι τον τελευταίο στρατιώτη ή την τελευταία σφαίρα. Στις 31 Ιανουαρίου ο αριθμός τους είχε μειωθεί σε 90.000 άνδρες, πολλοί από τους οποίους ήταν τραυματίες. Όλοι ήταν πεινασμένοι και υπέφεραν από το κρύο. Οι μονάδες τους άρχισαν να παραδίδονται και η αντίσταση σταμάτησε μέσα σε δύο ημέρες. Ο στρατάρχης Πάουλους παραδόθηκε μαζί με 23 στρατηγούς, 90.000 στρατιώτες, 60.000 οχήματα, 1.500 άρματα και 6.000 κανόνια.

Ο Πάουλους δεν υπέστη κακομεταχείριση, αλλά έμεινε σε κατ’ οίκον περιορισμό στη Μόσχα επί έντεκα χρόνια. Το 1953 αφέθηκε ελεύθερος για να επιστρέψει στη Δρέσδη της Ανατολικής Γερμανίας, όπου πέθανε το 1957.

Η πολιορκία του Στάλινγκραντ έδωσε αρκετό χρόνο στην πρώτη ομάδα γερμανικών στρατιών να υποχωρήσει από τον Καύκασο. Ωστόσο, η απώλεια της δεύτερης ομάδας στα ερείπια της πόλης και το βαρύ τίμημα που πλήρωσε η πρώτη ομάδα πριν από την υποχώρηση της εξασθένισαν τον γερμανικό στρατό στο Ανατολικό Μετιοπο μέχρι σημείου ώστε να μη μπορέσει πλέον να αναλάβει μεγάλες επιθέσεις. Χρειάστηκαν δύο χρόνια ακόμη μέχρι να καταφέρει ο Ερυθρός Στρατός να καταλάβει το Βερολίνο, αλλά το Στάλινγκραντ άνοιξε τον δρόμο σε μελλοντικές νίκες που οδήγησαν στο καταφύγιο του Χίτλερ και στην ήττα της ναζιστικής Γερμανίας.

Η νίκη στο Στάλινγκραντ δεν ήρθε εύκολα και χωρίς κόστος για τους Σοβιετικούς. Σχεδόν μισό εκατομμύριο στρατιώτες και πολίτες πέθαναν στην άμυνα της πόλης. Όλα σχεδόν τα σπίτια, τα εργοστάσια και πολλά άλλα κτίρια κατα στράφηκαν. Οι Ρώσοι όμως είχαν νικήσει και αυτή η επιτυχία συνένωσε τον ρωσικό λαό, δίνοντας του την αυτοπεποίθηση και τη δύναμη που τον οδήγησαν στο Βερολίνο.

Το Στάλινγκραντ απέδειξε στους λαούς όλου του κόσμου ότι ο φασισμός μπορεί να τσακιστεί. Η μάχη αυτή ήταν η κρισιμότερη καμπή του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου. Νίκη των Γερμανών στο Στάλινγκραντ θα οδηγούσε σε νίκη στον Καύκασο. Με τα πετρέλαια και τον πλούτο εκείνης της περιοχής, ο γερμανικός στρατός θα ήταν ικανός να στρέψει το μεγαλύτερο μέρος των δυνάμεων του στο Δυτικό Μετωπο.

Στο σημερινό Στάλινγκραντ (Βόλγκογραντ0, εκτός από τα σπίτια- ερείπια που έχουν διατηρηθεί από τότε, μένει και το επιβλητικό άγαλμα της νίκης, για να θυμίζει την συντριβή του φασισμού και τον τιτάνιο αγώνα των Σοβιετικών.

Μάλιστα κάθε χρόνο τέτοιες μέρες, η πόλη παίρνει ξανά το ηρωικό της όνομα: Στάλινγκραντ.

Το σπίτι του Παβλόφ

Οι ιστορίες ανδρείας και ηρωισμού είναι πάμπολλες, ωστό μια ίσως πιο χαρακτηριστική είναι αυτή του «σπιτιού του Παβλόφ»

Τον Σεπτέμβριο του 1942 μια σοβιετική ομάδα 30 ανδρών υπό τον υπολοχαγό Αφανάσεφ διατάχθηκε να καταλάβει ένα μικρό τριώροφο κτίριο δίπλα στο Βόλγα, το οποίο πριν από τον πόλεμο φιλοξενούσε κρατικούς αξιωματούχους και ονομαζόταν «Σπίτι της δόξας του στρατιώτη».

Το κτίριο όμως είχε ήδη καταληφθεί από τους Γερμανούς και οι Σοβιετικοί ενεπλάκησαν σε μια φονικότατη μάχη εννέα ωρών. Τελικά κατέλαβαν το κτίριο, αλλά στο τέλος της μάχης είχαν απομείνει μονάχα τέσσερις! Ήταν οι στρατιώτες Αλεξανδρώφ, Γκλουσένκο και Τσερνολόγκωφ υπό τον λοχία Γιάκοβ Παβλώφ, αφού ο Αφανάσεφ είχε τραυματιστεί από έκρηξη με συνέπεια να χάσει την όραση του. Οι τέσσερις άνδρες οχυρώθηκαν στο κτίριο αναμένοντας την αντεπίθεση των Γερμανών. Οι τελευταίοι δεν άργησαν να κάνουν την εμφάνισή τους.

Εξαπέλυσαν μια σφοδρή επίθεση η οποία όμως απέτυχε. Ακολούθησαν δεκάδες επιθέσεις για τις επόμενες 58 ημέρες. Απέτυχαν όλες! Μάχες μέσα στο κτίριο Σε κάποια φάση της μάχης οι αμυνόμενοι ενισχύθηκαν από 25 ακόμη στρατιώτες. Στο υπόγειο του κτιρίου είχαν καταφύγει και πολλοί πολίτες, μερικοί από τους οποίους έλαβαν ενεργό μέρος στην άμυνα.

Οι μαχητές, στρατιώτες και πολίτες δεν απέκρουαν μόνο τις επαναλαμβανόμενες εχθρικές εφόδους. Φρόντιζαν παράλληλα να οργανώνουν την άμυνά τους παγιδεύοντας με νάρκες και χειροβομβίδες επίκαιρα σημεία, τοποθετώντας πρόχειρα αντιαρματικά κωλύματα, ανοίγοντας στοές ώστε να επικοινωνούν με γειτονικά κτίρια και να δημιουργούν νέες θέσεις άμυνας. Κάποια στιγμή οι επιτιθέμενοι κατέλαβαν το ισόγειο και τον πρώτο όροφο.

Οι Σοβιετικοί όμως αμύνθηκαν λυσσαλέα από το υπόγειο και τους άνω ορόφους! Μετά από άγρια πολύωρη μάχη οι Γερμανοί αναγκάστηκαν να αποσυρθούν. Τελικά μετά από σχεδόν δύο μήνες, η περιοχή κατελήφθη από σοβιετικές μονάδες οι οποίες απεγκλώβισαν τους αμυνόμενους. Το κτίριο, τουλάχιστον ότι απέμεινε απ΄ αυτό, όπου ο Παβλόφ και οι άνδρες του αμύνθηκαν επί 58 ημέρες Το κτίριο, το επονομαζόμενο πλέον «σπίτι του Παβλόφ» ήταν διάτρητο από βλήματα κάθε μεγέθους.

Οι ελάχιστοι επιζώντες υπερασπιστές του έφεραν όλοι τραύματα και ήταν σχεδόν κουφοί από τις συνεχείς εκρήξεις. Οι ήρωες αμυνόμενοι τιμήθηκαν με ανώτατες διακρίσεις. Φυσικά ο «σπιτονοικοκύρης» Παβλόφ τιμήθηκε με όλα τα προβλεπόμενα παράσημα και προβλήθηκε ως εμβληματική μορφή της σοβιετικής αντίστασης κατά του φασισμού.

p.p1 {margin: 0.0px 0.0px 0.0px 0.0px; font: 12.0px 'Helvetica Neue'; color: #454545}

ΠΗΓΗ: Ελεύθερος Τύπος