Τα βακτήρια και οι ιοί μεταδίδονται εύκολα, τόσο από άνθρωπο σε άνθρωπο όσο και από άνθρωπο σε επιφάνεια. Έρευνες, μεταξύ των οποίων μελέτες του Εθνικού Ιδρύματος Υγιεινής (NSF) και οδηγίες του CDC, επισημαίνουν ότι ορισμένα σημεία του σπιτιού συγκεντρώνουν συστηματικά περισσότερα μικρόβια από άλλα. Ποιοι παράγοντες επηρεάζουν τη «διάρκεια ζωής» των μικροβίων και ποιες πρακτικές μειώνουν τον κίνδυνο; Παρακάτω ακολουθεί εκτενής, παρουσίαση των ευαίσθητων ζωνών, μαζί με τεκμηριωμένες συμβουλές καθαρισμού.

 Τι επηρεάζει τα μικρόβια

Το πόσο καιρό παραμένουν τα μικρόβια σε μια επιφάνεια επηρεάζεται από πολλούς παράγοντες, μεταξύ των οποίων:

• ο τύπος της επιφάνειας (συμπαγής έναντι πορώδους ή ανάγλυφης),
• οι συνήθειες διαβίωσης (π.χ. συχνό πλύσιμο ρούχων, τακτική απολύμανση),
• πρακτικές προσωπικής υγιεινής (πλύσιμο χεριών, προσωπική καθαριότητα),
• διαδικασίες καθαρισμού (χρήση χλωρίνης/αλκοόλ έναντι τυπικών καθαριστικών).

Κάθε δωμάτιο και κάθε αντικείμενο στο σπίτι έχει διαφορετικό επίπεδο κινδύνου έκθεσης σε βακτήρια και ιούς και γι’ αυτό χρειάζεται στοχευμένη προσέγγιση.

Η κουζίνα: Πρωταθλήτρια σε βακτήρια

Σύμφωνα με το NSF, οι περιοχές όπου αποθηκεύονται ή προετοιμάζονται τρόφιμα εμφανίζουν υψηλότερα φορτία βακτηρίων και κοπρανώδους μόλυνσης σε σχέση με άλλα σημεία του σπιτιού. Στοιχείο-κλειδί της έρευνας: πάνω από το 75% των σφουγγαριών πιάτων και των πανιών εμφάνισαν παρουσία Salmonella, E. coli και κοπρανώδους ρύπανσης, σε σύγκριση με μόλις 9% των λαβών βρύσης του μπάνιου.

Επιπλέον «επικίνδυνα» σημεία στην κουζίνα:

• σανίδες κοπής,
• καφετιέρα,
• τμήματα του ψυγείου που έρχονται σε επαφή με άψητα ή μη πλυμένα τρόφιμα,
• νεροχύτης και πάγκοι.

Συμβουλές καθαρισμού στην κουζίνα:

• Χρησιμοποιήστε απολυμαντικά μαντηλάκια στις βρύσες, τις επιφάνειες του ψυγείου και τους πάγκους.
• Ζεστάνετε υγρά σφουγγάρια στο φούρνο μικροκυμάτων για 1 λεπτό για να μειώσετε τα βακτήρια.
• Μουλιάστε σφουγγάρια σε 1 λίτρο ζεστό νερό με ½ κουταλάκι του γλυκού συμπυκνωμένη χλωρίνη.
• Αλλάζετε τις πετσέτες πιάτων μερικές φορές την εβδομάδα.
• Πλύνετε τα χέρια πριν και μετά από την επαφή με τρόφιμα, τουλάχιστον 20 δευτερόλεπτα όταν πρόκειται για ωμό κρέας ή μη προετοιμασμένο φαγητό.

Πόμολα, λαβές και διακόπτες: Λιγότερο ορατές εστίες μόλυνσης

Οι λαβές και οι διακόπτες, συχνά αγγιζόμενοι από πολλά άτομα, συσσωρεύουν μικρόβια. Το NSF βρήκε ότι, παρότι πολλοί θα υπέθεταν ότι το πόμολο της πόρτας του μπάνιου είναι το πιο βρώμικο, άλλα σημεία είχαν υψηλότερα φορτία, όπως:

• διακόπτες φωτισμού μπάνιου,
• λαβές ψυγείου,
• λαβές κουζίνας,
• λαβή φούρνου μικροκυμάτων.

Συμβουλή: καθαρίζετε αυτές τις επιφάνειες με απολυμαντικά μαντηλάκια τουλάχιστον μία φορά την εβδομάδα. Χρησιμοποιήστε νέο μαντηλάκι για κάθε σημείο αντί να επαναχρησιμοποιείτε το ίδιο.

Τσάντα μακιγιάζ και πινέλα: Σιωπηροί φορείς μικροβίων

Οι γωνίες, οι σχισμές και οι τρίχες των εφαρμογέων μακιγιάζ συγκεντρώνουν μικρόβια, ειδικά αν η τσάντα μεταφέρεται εκτός σπιτιού. Τα μικρόβια από τα πινέλα και τους εφαρμογείς μακιγιάζ μπορούν να προκαλέσουν λοιμώξεις δέρματος και ματιών καθώς επίσης μπορούν να μεταφερθούν στη μύτη, το στόμα και τα μάτια μέσω των χεριών.

Οδηγίες φροντίδας μακιγιάζ:

• Φυλάσσετε τα προϊόντα σε καθαρό, ξηρό χώρο σε θερμοκρασία δωματίου.
• Πλένετε τα πινέλα μία φορά την εβδομάδα με σαπούνι και νερό ή ψεκάζετε με αλκοολούχο σπρέι.
• Πλένετε τους εφαρμοστές μακιγιάζ τουλάχιστον μία φορά την ημέρα ή πριν και μετά από κάθε χρήση για να περιορίσετε την εξάπλωση μικροβίων.
• Πολλοί γιατροί προτείνουν την αντικατάσταση των προϊόντων κάθε 6 μήνες και να απορρίπτετε το μακιγιάζ ματιών εάν έχετε οφθαλμική λοίμωξη.

Το μπάνιο: Υγρασία και μικρόβια

Το μπάνιο παρέχει ιδανικές συνθήκες για ανάπτυξη μικροβίων: υγρασία και θερμότητα από ντους και λουτήρα. Σημεία προσοχής:

• μπανιέρα/ντους,
• σιφώνια,
• βρύσες,
• δάπεδο γύρω από την τουαλέτα,
• πετσέτες μπάνιου,
• οδοντόβουρτσες.

Καθαρισμός μπάνιου — Πρακτικά βήματα:

• Σκουπίζετε επιφάνειες και λαβές με απολυμαντικό καθημερινά.
• Κάνετε σχολαστικό καθαρισμό του μπάνιου μία φορά την εβδομάδα.
• Χρησιμοποιήστε μια παλιά οδοντόβουρτσα για να καθαρίσετε δυσπρόσιτες σχισμές γύρω από σιφώνια και βρύσες.
• Αντικαθιστάτε τις πετσέτες τουλάχιστον εβδομαδιαία και τις οδοντόβουρτσες κάθε 3–4 μήνες.
• Απολυμαίνετε σχολαστικά όταν κάποιος στο σπίτι είχε πρόσφατα λοίμωξη.

Πλυντήριο και πλύσιμο ρούχων: Κίνδυνος από την υγρασία

Βρεγμένα ρούχα που μένουν στον κάδο του πλυντηρίου ακόμη και για μικρό χρονικό διάστημα επιτρέπουν τον πολλαπλασιασμό μικροβίων. Συστάσεις:

• Μεταφέρετε τα καθαρά ρούχα αμέσως στο στεγνωτήριο μετά τον κύκλο πλυσίματος.
• Εάν τα ρούχα παραμείνουν στο πλυντήριο πάνω από 30 λεπτά, σκεφτείτε να εκτελέσετε δεύτερο κύκλο.
• Καθαρίζετε τον κάδο του πλυντηρίου (π.χ. με απολυμαντικό μαντηλάκι), ειδικά αν χρησιμοποιείτε κοινόχρηστο χώρο πλυντηρίου.
• Σκουπίζετε επιφάνειες πριν διπλώσετε τα καθαρά ρούχα.
• Το ζεστό ή πολύ ζεστό νερό είναι αποδοτικότερο στην εξόντωση βακτηρίων/ιών. Χρησιμοποιήστε το όταν πλένετε ρούχα που φορέθηκαν σε δημόσιους χώρους.

Γραφείο στο σπίτι και σαλόνι: Ηλεκτρονικές συσκευές και υφάσματα

Τηλεχειριστήρια, πληκτρολόγια, τηλέφωνα και κονσόλες είναι αντικείμενα που μοιράζονται πολλοί και συσσωρεύουν μικροβιακά φορτία. Σε μια έρευνα του NSF σε 22 νοικοκυριά εντοπίστηκαν βακτήρια και μούχλα σε πληκτρολόγιο, τηλεχειριστήριο και χειριστήριο βιντεοπαιχνιδιών, ενώ στα δύο τελευταία βρέθηκε και σταφυλόκοκκος.

Επιπλέον:

• ένα χαλί μπορεί να συγκρατήσει έως και οκτώ φορές το βάρος του σε βρωμιά και σκόνη και σε ορισμένες περιπτώσεις να είναι πιο βρώμικο από έναν δρόμο.
• Κάποιοι ιοί μπορούν να παραμένουν σε πλαστικά τηλεχειριστήρια και πληκτρολόγια έως και 3 ημέρες.

Προτάσεις καθαρισμού

• Καθαρίζετε ηλεκτρονικά αντικείμενα με απολυμαντικά μαντηλάκια ή, όταν απαιτείται, σαπούνι και νερό (όπου αυτό ενδείκνυται).
• Πλύνετε τα χέρια πριν ακουμπήσετε κοινόχρηστα αντικείμενα, ειδικά μετά από έξοδο σε δημόσιο χώρο.

Κατοικίδια: Φορείς μικροβίων από το εξωτερικό περιβάλλον

Τα κατοικίδια που βγαίνουν έξω μπορούν να φέρουν μικρόβια στο σπίτι. Μελέτη του NSF τοποθετεί τα μπολ κατοικίδιων στην τέταρτη θέση ως προς το μικροβιακό φορτίο σε νοικοκυριά, ενώ τα παιχνίδια κατοικιδίων μετέφεραν σταφυλόκοκκο, βακτήρια και μούχλα.

Μέτρα πρόληψης:

• Σκουπίζετε ή πλένετε τα πόδια των ζώων πριν τα αφήσετε να μπουν στο σπίτι.
• Πλένετε τα μπολ κατοικιδίων καθημερινά με ζεστό νερό και σαπούνι.
• Μουλιάστε παιχνίδια και μπολ σε χλωρίνη μία φορά την εβδομάδα (όπου αυτό είναι ασφαλές για το υλικό).
• Καθαρίζετε τα σκληρά παιχνίδια τακτικά με ζεστό νερό και σαπούνι· τα μαλακά παιχνίδια πλένονται μηνιαίως.

Προσωπικά αντικείμενα: Παπούτσια, τσάντες, κινητά

Αντικείμενα που μεταφέρονται καθημερινά από και προς το σπίτι (παπούτσια, τσάντες, κινητά, ακουστικά) φέρουν βακτήρια και ιούς. Σε έρευνα 22 νοικοκυριών, το NSF βρήκε κοπρανώδη μόλυνση, βακτήρια και μούχλα σε:

• κινητά τηλέφωνα,
• κλειδιά,
• πορτοφόλια και χρήματα,
• κουτιά φαγητού,
• κάτω μέρος τσαντών.

Ορισμένοι ιοί επιβιώνουν σε πλαστικές ή μεταλλικές επιφάνειες έως 3 ημέρες. Τα περισσότερα απολυμαντικά μαντηλάκια είναι αποτελεσματικά για ηλεκτρονικές συσκευές, ωστόσο υπάρχουν ειδικά καθαριστικά για ηλεκτρονικά προϊόντα αν θέλετε επιπλέον ασφάλεια.

Πώς να καθαρίζετε: Διαφορά καθαρισμού, απολύμανσης και αποστείρωσης (σύμφωνα με CDC)

Το CDC ξεκαθαρίζει τους όρους:

• Καθαρισμός: Αφαιρεί φυσικά βρωμιά και μικρόβια από επιφάνειες με τη διαδικασία: τριβή με σαπούνι και νερό και ξέβγαλμα. Συνήθως γίνεται πριν την απολύμανση ή την αποστείρωση.
• Απολύμανση: Μειώνει την ποσότητα μικροβίων σε αντικείμενα χρησιμοποιώντας συγκεκριμένες χημικές ουσίες (π.χ. αραιωμένη χλωρίνη).
• Αποστείρωση: Σκοτώνει όλα τα μικρόβια και γίνεται με ισχυρότερες μεθόδους/χημικά. Ενδείκνυται όταν υπάρχει άρρωστο άτομο ή εξασθενημένο ανοσοποιητικό σύστημα.

Τι γίνεται με την βακτηριακή αντοχή;

Έχετε πιθανώς ακούσει ότι η χρήση αντιβακτηριακών μπορεί να προάγει αντοχή. Αυτό το πρόβλημα εμφανίζεται κυρίως σε νοσοκομεία και άλλα κοινοτικά περιβάλλοντα, όχι απαραίτητα στο σπίτι. Το Evidence Trusted Source δεν βρήκε σύνδεση μεταξύ της χρήσης οικιακού απολυμαντικού και αντοχής στα αντιβιοτικά. Επίσης, το FDA επισημαίνει ότι το πλύσιμο του δέρματος με αντιβακτηριακό σαπούνι δεν είναι αναγκαίο.

Εφαρμογή καλών συνηθειών - Πρακτικές που μειώνουν τον κίνδυνο

Μικρές συνήθειες έχουν μεγάλο αντίκτυπο στην ασφάλεια του σπιτιού:

• Βγάζετε τα παπούτσια πριν περπατήσετε μέσα στο σπίτι.
• Πλένετε τα χέρια 20–30 δευτερόλεπτα μετά τη χρήση της τουαλέτας και πριν/μετά την επαφή με ωμά τρόφιμα.
• Πλένετε τακτικά ρούχα που φορέσατε σε δημόσιους χώρους, σε ζεστό νερό όπου είναι δυνατόν.
• Βήχετε ή φτερνίζεστε σε χαρτομάντιλο ή στον αγκώνα, και όχι με γυμνό χέρι.
• Αποφεύγετε να αγγίζετε το πρόσωπό σας με γυμνά χέρια.

Συμπερασματικά

Οι έρευνες δείχνουν ότι το σπίτι δεν είναι «καθαρό» ή «βρώμικο»: υπάρχουν περιοχές υψηλού κινδύνου: από την κουζίνα και το μπάνιο έως ηλεκτρονικά και προσωπικά αντικείμενα. Η στοχευμένη καθαριότητα (καθαρισμός – απολύμανση – αποστείρωση όπου χρειάζεται), ο τακτικός καθαρισμός ειδικών επιφανειών και η εφαρμογή απλών συνηθειών υγιεινής (πλύσιμο χεριών, σωστή φροντίδα μακιγιάζ, συντήρηση σφουγγαριών και πετσετών) μειώνουν σημαντικά την πιθανότητα μετάδοσης βακτηρίων και ιών εντός του σπιτιού.