Μισός αιώνας πέρασε από την τουρκική εισβολή του 1974 και ακόμη το Κυπριακό Ζήτημα παραμένει άλυτο. Το νησί είναι χωρισμένο στα δύο και μία διαχωριστική γραμμή, η Πράσινη Γραμμή, μας θυμίζει τι έγινε πριν από 50 χρόνια στην Μεγαλόνησο. Ελληνοκύπριοι φωνάζουν το σύνθημα «Δεν Ξεχνώ» δυνατότερα από ποτέ, όσο η τουρκική απειλή συνεχίζει να υφίσταται στο βόρειο τμήμα της μεγαλύτερης νήσου του Ελληνισμού.
Παράλληλα, κυανόκρανοι του ΟΗΕ βρίσκονται ακόμη κατά μήκος της γκρίζας ζώνης και προσπαθούν να διατηρήσουν την τάξη εδώ και πολλές δεκαετίες. Αυτή είναι η ειρηνευτική δύναμη των Ηνωμένων Εθνών στην Κύπρο, γνωστότερη ως ΟΥΝΦΙΚΥΠ ή UNFICYP. Στην πραγματικότητα πρόκειται για μία από τις μακροβιότερες ειρηνευτικές αποστολές του ΟΗΕ σε όλον τον κόσμο, αφού ιδρύθηκε το 1964, δηλαδή 10 χρόνια πριν ξεσπάσει ο πόλεμος.
Πώς Ξεκίνησαν Όλα;
Δεδομένης αυτής της θλιβερής επετείου 50 χρόνων από την τουρκική εισβολή στην Κύπρο, αξίζει να θυμηθούμε τι έγινε στην Μεγαλόνησο το 1974 και πώς καταλήξαμε εδώ που βρισκόμαστε σήμερα. Πάντα σύντομα και με απλά λόγια, για να θυμούνται οι μεγάλοι και να μαθαίνουν οι μικροί.
Ας ξεκινήσουμε από τα βασικά. Το μακρινό 1878 η Κύπρος, ένα τεράστιο νησί της Ανατολικής Μεσογείου, πέρασε στον έλεγχο της Βρετανίας. Ο πληθυσμός του περιλάμβανε Ελληνοκύπριους στην συντριπτική πλειοψηφία και κάποιους Τούρκους που έμεναν διάσπαρτοι στο νησί.
Όπως είναι λογικό, οι Ελληνοκύπριοι επιθυμούσαν την απομάκρυνση των βρετανικών δυνάμεων και την ένωση του νησιού με την υπόλοιπη Ελλάδα. Μέχρι τότε αν και η Κύπρος αδιαμφισβήτητα αποτελούσε κρίσιμο μέρος του ελληνισμού, στα χαρτιά δεν ήταν μέρος του ελληνικού κράτους.
Το 1955 ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος ξεκίνησε μία πρωτοβουλία ονόματι Ένωσις, η οποία στόχο είχε να γίνει η Κύπρος ελληνική και με την βούλα. Ο Μακάριος της Κυπριακής Ορθόδοξης Εκκλησίας είχε δίπλα του τον συνταγματάρχη Γεώργιο Γρίβα, ο οποίος τον υποστήριξε σε αυτήν του την προσπάθεια. Η προσπάθεια του Μακάριου είχε ως αποτέλεσμα την ίδρυση της μαχητικής Εθνικής Οργάνωσις Κυπρίων Αγωνιστών (ΕΟΚΑ), η οποία πολέμησε κατά του βρετανικού στρατού.
Στην πραγματικότητα οι Βρετανοί μετέφεραν ισχυρές δυνάμεις στο νησί φοβούμενοι μία ολοκληρωτική επανάσταση του ελληνοκύπριου πληθυσμού. Το Λονδίνο δεν επιθυμούσε να γίνει η Κύπρος ανεξάρτητο κράτος, ούτε να ενσωματωθεί στο ελληνικό. Οι πολύ ισχυρότερες βρετανικές δυνάμεις κατέπνιξαν την κυπριακή αντίσταση.
Οι Κύπριοι ποτέ όμως δεν εγκατέλειψαν τον αγώνα και το 1959 οι κόποι τους έπιασαν τόπο. Το ίδιο έτος ιδρύθηκε επίσημα η Κυπριακή Δημοκρατία και το μεσημέρι της 16ης Αυγούστου πραγματοποιήθηκε υποστολή της βρετανικής σημαίας στο κέντρο του νησιού. Η κυπριακή σημαία υψώθηκε ενώ λίγα χρόνια αργότερα αποφασίστηκε η 1η Οκτωβρίου να καθιερωθεί ως Ημέρα Ανεξαρτησίας της Κύπρου.
Λίγο πριν την τουρκική εισβολή στην Κύπρο το έτος 1974 πολιτική αστάθεια κατέκλεισε την Μεγαλόνησο. Ο Γεώργιος Γρίβας το 1971 ίδρυσε την ΕΟΚΑ Β', αυτήν την φορά όμως η οργάνωση είχε άλλες βλέψεις. Με την υποστήριξη της στρατιωτικής δικτατορίας στην Ελλάδα, η ΕΟΚΑ Β' κατάφερε με πραξικόπημα το έτος 1974 να εκδιώξει τον Μακάριο από την εξουσία και να πάρει την θέση του ο Νίκος Σαμψών. Στόχος του πραξικοπήματος ήταν η ένωση της Κύπρο με την Ελλάδα.
Ο Πόλεμος του 1974
Η απάντησης της τουρκικής κυβέρνησης ήταν άμεση. Το πραξικόπημα στην Κύπρο συνέβη στις 15 Ιουλίου του 1974 και η τουρκική εισβολή ξεκίνησε στις 20 Ιουλίου, δηλαδή μόλις 5 ημέρες αργότερα. Στην Τουρκία η επιχείρηση ονομάστηκε «Επιχείρηση Ειρήνευσης Κύπρου» για προπαγανδιστικούς σκοπούς, ωστόσο εμείς την θυμόμαστε περισσότερο ως Επιχείρηση Αττίλας. Η τουρκική εισβολή διήρκησε 4 εβδομάδες και 1 ημέρα, δηλαδή ολοκληρώθηκε στις 18 Αυγούστου του ίδιου έτους.
Το πρόσχημα της τουρκικής επιθετικότητας ήταν η «προστασία του τουρκικού πληθυσμού στην Κύπρο», ωστόσο αυτό που πραγματικότητα φοβόντουσαν οι Τούρκοι ήταν η ίδρυση της Ελληνικής Δημοκρατίας της Κύπρου, δηλαδή την ένωση του νησιού με την υπόλοιπη Ελλάδα. Η Άγκυρα αποφάσισε να κάνει ότι περνάει από το χέρι της για να σταματήσει τα σχέδια της Αθήνας και της Λευκωσίας και δυστυχώς το κατάφερε.
Ο πόλεμος που ξέσπασε ήταν πραγματικά καταστροφικός: 200 χιλιάδες Ελληνοκύπριοι αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους, πάνω από 6 χιλιάδες σκοτώθηκαν ενώ περίπου 1.000 αγνοούνται μέχρι και σήμερα. Στις 23 Ιουλίου η χούντα στην Κύπρο κατέρρευσε και μία ημέρα αργότερα παρόμοια τύχη είχε και το καθεστώς του Γεώργιου Παπαδόπουλου στην Ελλάδα.
Μέχρι το τέλος του πολέμου ο τουρκικός στρατός κατέλαβε το 36,2 τις εκατό της Κύπρου, χωρίζοντας το νησί στα δύο και δημιουργώντας το κυπριακό ζήτημα, το οποίο μέχρι και σήμερα παραμένει άλυτο.
Το Χρονικό της Εισβολής
Ας δούμε όμως την τουρκική εισβολή λίγο πιο αναλυτικά. Οι πρώτες τουρκικές δυνάμεις πραγματοποίησαν αποβατικές αποστολές στην βόρεια ακτή της Κερύνειας το χάραμα 20 Ιουλίου του 1974 με ισχυρό οπλισμό. Οι ελληνοκυπριακές δυνάμεις απάντησαν δυναμικά, ωστόσο ο εχθρός κατάφερε να καταλάβει περίπου το 3 τις εκατό του νησιού μέχρι τις 22 Ιουλίου. Την συγκεκριμένα ημέρα αποφασίστηκε εκεχειρία μετά από προσπάθειες του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ.
Στις 23 Ιουλίου η στρατιωτική δικτατορία της Κύπρου κατέρρευσε και ως αποτέλεσμα πολιτικοί του νησιού που είχαν εξοριστεί επέστρεψαν στην πατρίδα τους. Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής επέστρεψε μία ημέρα αργότερα στην Ελλάδα όπου ορκίστηκε πρωθυπουργός του κράτους. Κατά την θητεία του η Ελλάδα δεν συμμετείχε ποτέ επίσημα στον πόλεμο της Κύπρου, ούτε η χώρα μας βοήθησε σημαντικά τις δυνάμεις της Κύπρου κατά της τουρκικής εισβολής. Ως αποτέλεσμα η κυβέρνηση του Καραμανλή δέχεται μέχρι και σήμερα αυστηρή κριτική, με πολλούς να χαρακτηρίζουν τον ίδιο προδότη του έθνους. Παράλληλα στην Κύπρο τον Σαμψών αντικατέστησε προσωρινά ο Γλαύκος Κληρίδης.
Μετά την αποκατάσταση της δημοκρατίας στην Ελλάδα και στην Κύπρο η διεθνής κοινότητα φαίνονταν να υποστηρίζει τις προσπάθειες της Λευκωσίας να αντιμετωπίσει την τουρκική επιθετικότητα. Κατά την διάρκεια της εκεχειρίας συζητήσεις και διαπραγματεύσεις λαμβάναν χώρα μεταξύ Ελλάδας και Λευκωσίας, στις οποίες συμμετείχαν Βρετανοί, Αμερικανοί και εκπρόσωποι του ΟΗΕ. Ο τότε υπουργός εξωτερικών του Λονδίνου Τζέιμς Κάλαχαν είχε προτείνει η Τουρκία να μην καταλάβει εκατοστό κυπριακής γης πέρα από τα εδάφη που είχε αποκτήσει με την βία μέχρι τότε.
Οι Τούρκοι όμως για άλλη μία φορά έδειξαν τον πραγματικό τους εαυτό, δεν σεβάστηκαν την εκεχειρία και στις 14 Αυγούστου ξεκίνησαν δεύτερη επιθετική επιχείρηση κατά της Κύπρου, μία επιχείρηση που άτυπα αποκαλείται Αττίλας 2. Τα αποτελέσματα αυτής της επιχείρησης ήταν πολύ καταστροφικότερα για την Λευκωσία. Η Άγκυρα κατέλαβε το 37% του νησιού, αφού δεν είχαν γίνει οι σωστές προετοιμασίες στο κυπριακό στράτευμα.
Το Αποτέλεσμα του Αττίλα 2
Η Τουρκία εγκαθίδρυσε αργότερα το αυτοαποκαλούμενο κράτος της Τουρκικής Δημοκρατίας της Βόρειας Κύπρου, ένα ψευδοκράτος με κυβέρνηση που τοποθέτησε η Άγκυρα και δεν αναγνωρίζεται από σχεδόν καμία χώρα. Ο διεθνής τύπος καταδίκασε την αχόρταγη επεκτατική πολιτική της Τουρκίας, ωστόσο τα συμφέρονται ήταν πολλά και κατ' επέκταση οι Αμερικανοί και Ευρωπαίοι διπλωμάτες κράτησαν παθητική στάση.
Ο τότε Αμερικανός υπουργός εξωτερικών ονόματι Χένρι Κίσινγκερ είναι επιβεβαιωμένο ότι έδρασε εσκεμμένα υπέρ της Τουρκίας και κατά της Ελλάδας και της Κύπρου, αφού θεωρούσε την Άγκυρα σημαντικότερη σύμμαχο των ΗΠΑ συγκριτικά με την Αθήνα ή την Λευκωσία.
Η τελική εκεχειρία πραγματοποιήθηκε στις 16 Αυγούστου με την ολοκλήρωση της επιχείρησης Αττίλας 2. Λίγο αργότερα οι κυανόκρανοι του ΟΗΕ, οι οποίοι υπέστησαν και αυτοί απώλειες κατά τον πόλεμο, εγκαθίδρυσαν την Πράσινη Γραμμή που χωρίζει μέχρι και σήμερα την Κύπρο στα δύο. Αυτή η γραμμή προστατεύεται σήμερα από την ΟΥΝΦΙΚΥΠ και καταλαμβάνει έκταση 346 τετραγωνικών χιλιομέτρων. Χωρίζει την πόλης της Λευκωσίας στην μέση και έχει μεταβαλλόμενο πλάτος, το οποίο ποικίλει από 20 μέτρα μέχρι 7 χιλιόμετρα.
Όπως προαναφέραμε, το κυπριακό ζήτημα δεν έχει επιλυθεί ούτε σε διπλωματικό επίπεδο και είναι απίθανο ότι θα επιλυθεί στο άμεσο μέλλον. Οι Τούρκοι ζητούν λύση Δύο Κρατών, δηλαδή την μόνιμη διχοτόμηση του νησιού σε κυπριακή και τουρκοκυπριακή πλευρά, ωστόσο δικαίως η Λευκωσία εδώ και δεκαετίες αρνείται κατηγορηματική ένα τέτοιο ενδεχόμενο.
