Μια διαφορετική, πιο…φωτεινή πλευρά των ιών – κόντρα σε εκείνη της παθογόνου και λοιμώδους εικόνας τους- παρουσίασαν οι ειδικοί την Πέμπτη στο πλαίσιο επιστημονικής εκδήλωσης για την θεραπεία του καρκίνου.

Με την κατάλληλη επεξεργασία στο εργαστήριο είναι πλέον εφικτή η γενετική τροποποίηση πολλών ιών, οι οποίοι από παθογόνοι μικροοργανισμοί μετατρέπονται σε «επιθετικά» και «έξυπνα» όπλα, που παρακάμπτουν τα υγιή κύτταρα και «σκοτώνουν» τα καρκινικά. Οι ιοί αυτοί ονομάζονται ογκολυτικοί και η αντίστοιχη θεραπεία, ιοθεραπεία.

Τα πρωτοποριακά, και άκρως ελπιδοφόρα, αυτά στοιχεία ανακοίνωσε ο καθηγητής Κλινικής Ιολογίας της Ιατρικής Σχολής Κρήτης, Διευθυντής του Εργαστηρίου Κλινικής Ιολογίας του Πανεπιστημιακού Γενικού Νοσοκομείου Ηρακλείου, Αντιπρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Ιολογίας κ. Γεώργιος Σουρβίνος σε συνέντευξη τύπου, με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Κατανόησης των Ιών (Virus Appreciation Day – 3 Οκτωβρίου).

Στη συνέντευξη συμμετείχαν, επίσης, ο Καθηγητής Μαιευτικής – Γυναικολογίας/ Παιδικής και Εφηβικής Γυναικολογίας, Ειδικός Παιδογυναικολόγος, Διευθυντής της Β’ Μαιευτικής – Γυναικολογικής Κλινικής της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, Νοσοκομείο «Αρεταίειο» κ. Ευθύμιος Δεληγεώρογλου, ο οποίος αναφέρθηκε στα νεότερα δεδομένα σχετικά με τον ιό HPV, και η Παιδίατρος – Λοιμωξιολόγος, Υπεύθυνη του Τμήματος Παρεμβάσεων σε Χώρους Παροχής Υπηρεσιών Υγείας του Κέντρου Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΚΕ.ΕΛ.Π.ΝΟ.) κ. Έλενα Μαλτέζου, η οποία έκανε λόγο για τα αναδυόμενα νοσήματα από τη μετακίνηση πληθυσμών.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα, που ανέφεραν οι ειδικοί, αποτελεί ο ιός του απλού έρπητα (HSV), ο οποίος, σύμφωνα με μεγάλη κλινική μελέτη στο Ηνωμένο Βασίλειο, έδειξε εντυπωσιακά αποτελέσματα στην αντιμετώπιση ενός από τους πλέον επιθετικούς καρκίνους του δέρματος, του μεταστατικού μελανώματος. Αντίστοιχες ιοθεραπείες με άλλους ιούς, μεταξύ των οποίων και εκείνος της ιλαράς, χρησιμοποιούνται και σε άλλες μορφές καρκίνου (κεφαλής και τραχήλου, πολλαπλό μυέλωμα, ορισμένα σαρκώματα κτλ), με πολλά υποσχόμενα αποτελέσματα.

Στοχευμένες επιθέσεις από τους ιούς στα καρκινικά κύτταρα

Όπως είπε ο Καθηγητής κ. Γ. Σουρβίνος, η συγκεκριμένη αυτή θεραπεία πραγματοποιείται με την εξαπόλυση «δύο παρατεταμένων επιθέσεων» στα καρκινικά κύτταρα με τη βοήθεια του ιού του απλού έρπητα. O ιός αυτός επελέγη επειδή δεκαετίες τώρα χρησιμοποιείται στην ιατρική έρευνα και οι επιστήμονες γνωρίζουν, πλέον, πολλά για τη δομή και τον τρόπο δράσης του.

Η πρώτη επίθεση αφορά την αναπαραγωγή του ιού. Ο ιός τροποποιείται γενετικά ώστε να μην μπορεί, πλέον, να αναπαραχθεί μέσα στα υγιή κύτταρα, αλλά μόνο μέσα στα καρκινικά. Έτσι, όταν εισέλθει στο εσωτερικό τους, αρχίζει να αναπαράγεται έως ότου οι πληθυσμοί του γίνουν τόσο μεγάλοι, ώστε, τελικά, τα καρκινικά κύτταρα να καταστραφούν.

Η δεύτερη επίθεση αφορά το ανοσοποιητικό σύστημα του ασθενούς. Ο ιός έχει υποστεί πρόσθετες γενετικές τροποποιήσεις, οι οποίες διεγείρουν το ανοσοποιητικό σύστημα ώστε να ενεργοποιηθεί και να προσπαθήσει να τον καταστρέψει, επιτιθέμενο στους καρκινικούς όγκους. Η θεραπεία αυτή εμφάνισε εντυπωσιακά αποτελέσματα όσον αφορά την ανταπόκριση των ασθενών, την πλήρη εξάλειψη ή μείωση του όγκου, καθώς και την επιβίωση των ασθενών.

Ο ιός HPV της οικογενείας των ιών των ανθρώπινων θηλωμάτων

Αναφερόμενος στον ιό HPV, ο καθηγητής κ. Ε. Δεληγεώρογλου υπογράμμισε ότι ανήκει στην οικογένεια των Ιών των Ανθρωπίνων Θηλωμάτων και έχουν αναγνωρισθεί πάνω από 200 γενότυποί του. Ο επιπολασμός της HPV λοίμωξης παγκοσμίως προσεγγίζει τις 630 εκατ. γυναίκες, ενώ τουλάχιστον 80% των γυναικών θα έχει μολυνθεί με τον ιό HPV μέχρι την ηλικία των 50 ετών.

Το 2002 ξεκίνησε η μελέτη για το εμβόλιο εναντίον του HPV και συμμετείχαν συνολικά 23 κέντρα από όλο τον κόσμο (ένα εξ’ αυτών ήταν το Τμήμα Παιδικής-Εφηβικής Γυναικολογίας της Β’ Μαιευτικής και Γυναικολογικής κλινικής του «Αρεταίειου» Νοσοκομείου), όπου συμπεριελήφθησαν συνολικά 20.541 νεαρές γυναίκες, ηλικίας μεταξύ 16 και 23 ετών.
Σύμφωνα με το νέο Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμού (ΕΠΕ), ο εμβολιασμός συστήνεται ανεξάρτητα από τη έναρξη ή όχι των σεξουαλικών επαφών σε γυναίκες ηλικίας 11-26 ετών, ενώ το νέο ΕΠΕ συστήνει ότι 2 δόσεις με μεσοδιάστημα 6 μηνών αρκούν στις ηλικίες 11-15 ετών, ενώ για τις ηλικίες μετά τα 15 έτη χορηγούνται 3 δόσεις σε διάστημα 6 μηνών, με τη δεύτερη δόση να πραγματοποιείται 1 ή 2 μήνες μετά την πρώτη δόση.

Υπάρχουν τρία εμβόλια, το διδύναμο, το τετραδύναμο και το εννεαδύναμο. Το διδύναμο και το τετραδύναμο εμβόλιο έχουν 100% αποτελεσματικότητα στην πρόληψη των ογκογόνων τύπων 16 και 18 (70% των καρκίνων τραχήλου της μήτρας), ενώ το τετραδύναμο εμβόλιο έχει 100% αποτελεσματικότητα και στην πρόληψη των οροτύπων 6 και 11 (90% των περιπτώσεων γεννητικών κονδυλωμάτων).

Παράλληλα, το διδύναμο και το τετραδύναμο εμβόλιο έχουν 68,4% και 32,5% αντίστοιχα διασταυρούμενη αποτελεσματικότητα, για άλλους 10 ογκογόνους τύπους του HPV. Το νέο εννεαδύναμο εμβόλιο έχει 100% αποτελεσματικότητα έναντι των οροτύπων 6, 11, 16 18, 31, 33, 45, 52 και 58 του HPV (89% των καρκίνων και 82% των προκαρκινικών αλλοιώσεων σχετιζομένων με τον HPV).

Το εννεαδύναμο εμβόλιο συστήνεται (στις Η.Π.Α.) σε κορίτσια ηλικίας 9 έως 26 ετών και σε αγόρια 9 έως 15 ετών, εκτιμάται, δε, πως η εφαρμογή του σε κορίτσια ηλικίας 12 ετών θα μείωνε μελλοντικά τον κίνδυνο εκδήλωσης καρκίνου του τραχήλου της μήτρας κατά 85%.

Οι ιοί που ευθύνονται για επιδημίες

Από την πλευρά της, η κ. Ε. Μαλτέζου επεσήμανε ότι τις τελευταίες δεκαετίες έχει αυξηθεί ο αριθμός των ανθρώπων που μετακινούνται, με αποτέλεσμα την εκμηδένιση των συνόρων και την αύξηση της δυνατότητας άμεσης εξάπλωσης αρκετών λοιμωδών νοσημάτων μεγάλης σημασίας για τη Δημόσια Υγεία.

Σύμφωνα με πρόσφατα δεδομένα, κάθε χρόνο μετακινούνται περισσότεροι από 1 δις άνθρωποι, από τους οποίους 900 εκ. για λόγους αναψυχής, 85 εκ. για ανεύρεση εργασίας και 16 εκ. ως πρόσφυγες. Ειδικά για τα διεθνή ταξίδια αναψυχής, τα τελευταία χρόνια καταγράφεται αύξηση 4% κάθε χρόνο, ενώ αξιοσημείωτη είναι η αύξηση των ταξιδιών προς τροπικούς και υποτροπικούς προορισμούς σε Ασία, Μέση Ανατολή και Αφρική.

Επίσης, οι ιοί ευθύνονται για αρκετές από τις πιο πρόσφατες επιδημίες ή πανδημίες της ανθρωπότητας από αναδυόμενα ή νέο-αναδυόμενα νοσήματα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα το SARS το 2003, η νόσος Chikungunya το 2005-2007, η πανδημική γρίπη Η1Ν1 το 2008-2009, η πολιομυελίτιδα στη Συρία και στην Ανατολική Αφρική το 2013, το MERS το 2013-2014, τα εισαγόμενα κρούσματα Ebola σε κάποιες χώρες το 2014, καθώς και η τρέχουσα επιδημία ιλαράς στην Ευρώπη, με περισσότερα από 14.000 και 41 θανάτους. Σε όλες αυτές τις επιδημίες-πανδημίες, η μετακίνηση πληθυσμών για οποιονδήποτε λόγο έπαιξε κομβικό ρόλο στη διασπορά του ιού και την εξέλιξη της επιδημίας σε διασυνοριακό επίπεδο. Όλα αυτά ενισχύθηκαν και από τις ελλείψεις των συστημάτων υγείας, των συστημάτων επιτήρησης, αλλά και της εμβολιαστικής κάλυψης σε κάποιες χώρες.