Η δυσκολία ενός ατόμου να αποκοιμηθεί, να διατηρήσει τον ύπνο του ή η κακή ποιότητα ύπνου, με αποτέλεσμα την αίσθηση ανεπαρκούς ύπνου ονομάζεται αϋπνία.

Γενικότερα αϋπνία ονομάζουμε τη διαταραχή της «αρχιτεκτονικής» του ύπνου. Όταν αυτή η διαταραχή συμβαίνει τουλάχιστον τρεις φορές την εβδομάδα για διάστημα  ενός μήνα ξεκινάει το πρόβλημα. Η μη ικανοποιητική ποσότητα και  ποιότητα του ύπνου προκαλεί  έντονη κόπωση ή επηρεάζει συνήθεις δραστηριότητες της καθημερινής ζωής του πάσχοντα.

Σύμφωνα με πρόσφατες έρευνες, η αϋπνία μαστίζει το 10% – 38% του πληθυσμού παγκοσμίως. Η διαφορά του ποσοστού οφείλεται στα κριτήρια των ερευνών που χρησιμοποιούνται ανά τις χώρες. Σε όλες τις περιπτώσεις όμως, τα ποσοστά αναφέρονται σε ένα  πολύ μεγάλο ποσοστό ανθρώπων.

Σε πρόσφατη έρευνα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, περίπου 1 στους 3 ενήλικες ανέφερε ότι αντιμετωπίζει προβλήματα με τον ύπνο του. Πιο συχνά καταγράφεται το πρόβλημα στις γυναίκες και στους εργαζόμενους που δουλεύουν με βάρδιες. Οι ηλικιωμένοι άνω των 65 ετών αναφέρεται ότι πάσχουν από αϋπνία σε ποσοστό που προσεγγίζει το 50%! Η αϋπνία επιφέρει κούραση την ημέρα, με συνακόλουθη μείωση της κοινωνικής και επαγγελματικής απόδοσης που έχει ως συνέπεια να αυξάνεται το άγχος, ο κίνδυνος ατυχημάτων και η εμπλοκή σε καρδιαγγειακά προβλήματα.

Τα συνήθη προβλήματα

Η αϋπνία που αφορά τη διατήρηση του ύπνου είναι το πιο συχνά αναφερόμενο σύμπτωμα αϋπνίας στη Δυτική Ευρώπη (75%) και τις Η.Π.Α. (78%). Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας από τον γενικό πληθυσμό που αναφέρει πρόβλημα στον ύπνο:

52% έχουν κάποια Ψυχική Πάθηση.
54% έχουν κάποια Σωματική Πάθηση.
Σε ποσοστό 15% – 30% χρόνιας αϋπνίας δεν ανευρίσκουμε αίτια.
Αξίζει να αναφερθεί ότι σύμφωνα με πρόσφατες μελέτες, ο ύπνος του μέσου Έλληνα έχει μειωθεί κατά 1 ώρα τα τελευταία 20 χρόνια. Στην Αμερική η αντίστοιχη μείωση είναι 2 ώρες. Σύμφωνα με έρευνες τα 2/3 των πασχόντων από αϋπνία δεν επισκέπτονται κάποιο γιατρό.
Μορφές αϋπνίας

Τρεις είναι οι κύριες μορφές αϋπνίας που ξεχωρίζουν και κατευθύνουν τους γιατρούς στη σωστή θεραπευτική στρατηγική.

Αϋπνία τύπου επελεύσεως: Δυσκολία να αρχίσει ο ύπνος, ενδεικτική κυρίως για γενικευμένη αγχώδη διαταραχή.
Αϋπνία τύπου διακρατήσεως: Δυσκολία να διατηρηθεί η μέση του ύπνου ( νυχτερινά ξυπνήματα, ρηχότητα), ενδεικτική κυρίως για ψυχικές αλλά και σωματικές παθήσεις.
Αϋπνία τύπου αφυπνίσεως: Αναίτιο ξύπνημα τις πρωινές ώρες (πρωινή αφύπνιση), ενδεικτική κυρίως για καταθλιπτική διαταραχή.
Η αϋπνία που αφορά στη διατήρηση του ύπνου είναι το πιο συχνά αναφερόμενο σύμπτωμα αϋπνίας στη Δυτική Ευρώπη και τις Η.Π.Α.
Συνέπειες αϋπνίας

Οι συνέπειες της  αϋπνίας  είναι πολλές και σημαντικές. Έχει παρατηρηθεί τα τελευταία χρόνια ότι ασθενείς που πάσχουν από αϋπνία έχουν αυξημένο κίνδυνο να εμφανίσουν παθήσεις του καρδιαγγειακού συστήματος, ενώ επίσης παρουσιάζουν και αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης διαβήτη. Η αϋπνία όμως συνδέεται στενά και με ψυχικές νόσους. Είναι χαρακτηριστικό ότι ασθενείς που πάσχουν από αϋπνία για περισσότερο από ένα χρόνο έχουν 40 φορές μεγαλύτερη πιθανότητα να αναπτύξουν κατάθλιψη σε σχέση με τους μη πάσχοντες, ενώ όταν η αϋπνία αντιμετωπίζεται έγκαιρα, η πιθανότητα εμφάνισης κατάθλιψης είναι ίδια με αυτή που συναντάται στον γενικό πληθυσμό.
Ολοένα και περισσότερες μελέτες συσχετίζουν την παχυσαρκία με την έλλειψη ύπνου. Είναι δεδομένο ότι και οι δύο αυτές καταστάσεις αποτελούν αρνητικούς δείκτες σωματικής και ψυχικής υγείας, είναι όμως δύσκολο να πιστοποιηθεί η μεταξύ τους αιτιολογική σχέση. Πάντως το γεγονός ότι τα παιδιά που κοιμούνται λίγο εμφανίζουν συχνότερα παχυσαρκία είναι ένα στοιχείο που καταδεικνύει τη σχέση μεταξύ έλλειψης ύπνου με την εμφάνιση παχυσαρκίας.
Σε μεγάλη διεθνή έρευνα για τις συνέπειες του διαταραγμένου ύπνου στην οποία συμμετείχε και η Ελλάδα, διαφαίνεται μεταξύ άλλων η συσχέτιση της αϋπνίας με τη χαμηλή παραγωγικότητα στην εργασία αλλά και στην πρόκληση ατυχημάτων.

Οι αιτίες της αϋπνίας

Η αϋπνία αποτελεί σύνηθες σύμπτωμα, που μπορεί να οφείλεται σε διάφορες συναισθηματικές και σωματικές διαταραχές, όπως:

Συναισθηματικές διαταραχές (άγχος, φοβία, κατάθλιψη)
Καθημερινές καταχρήσεις και χρόνια κατάχρηση ουσιών
Μεγάλα βραδινά γεύματα
Χρήση φαρμάκων
Παθήσεις όπως το άσθμα
Ρευματικοί πόνοι
Υψηλή χοληστερίνη. Υψηλή αρτηριακή πίεση
Η γήρανση (με την πάροδο του χρόνου η ποιότητα του ύπνου φθίνει)
Jet lag
Βραδινή εργασία
Περιοδικά επεισόδια άπνοιας. Υποαερισμός
Εμμηνόπαυση
Κλιματολογικές αλλαγές – ατμοσφαιρικές συνθήκες κ.ά.

Τι είναι ύπνος;

Ο ύπνος ορίζεται ως μία κατάσταση ηρεμίας – αναισθησίας, από την οποία το άτομο μπορεί να αφυπνίζεται με αισθητικά ή άλλα ερεθίσματα. Κατά τη διάρκεια του ύπνου σημειώνεται προσωρινή μεταβολή της συνείδησης του εξωτερικού κόσμου και επακόλουθη μείωση της μυϊκής δραστηριότητας, του μεταβολισμού και της ανταπόκρισης σε ερεθίσματα. Παρότι αυτονόητο, αξίζει να σημειωθεί ότι περνάμε το ένα τρίτο περίπου της ζωής μας κοιμώμενοι, μη συνειδητά, με εξαίρεση τη φάση των ονείρων. Η στέρηση του ύπνου οδηγεί οπωσδήποτε σε δυσλειτουργία του κεντρικού νευρικού συστήματος. Σε ορισμένες περιπτώσεις επηρεάζει παθολογικές δραστηριότητες του νευρικού συστήματος που οδηγούν σε παράδοξη συμπεριφορά και μη ομαλή κατάσταση του οργανισμού.

ΘΕΡΑΠΕΥΤΗΣ