Βασικές αλλαγές στον οργανισμό του υπουργείου Εξωτερικών προβλέπει σχέδιο νόμου του οποίου η συζήτηση άρχισε σήμερα στο πλαίσιο της Επιτροπής Εξωτερικών και Άμυνας της Βουλής. Το συγκεκριμένο σχέδιο νόμου σηματοδοτεί την απαρχή της υλοποίησης ενός ευρύτερου προγράμματος θεσμικών μεταρρυθμίσεων, το οποίο πρόκειται να ολοκληρωθεί εντός των επόμενων μηνών με την ευρύτερη τροποποίηση διατάξεων του Οργανισμού που διέπει τη λειτουργία του ΥΠΕΞ.

Από το υπουργείο Εξωτερικών κρίθηκε σκόπιμο να προταχθούν χρονικά οι παρούσες διατάξεις λόγω επιτακτικών αναγκών σχετιζομένων αφενός, με την άμεση λειτουργία νέων οργάνων που θα συμβάλλουν στην πληρέστερη επιστημονική τεκμηρίωση των θέσεων της Ελλάδας και αφετέρου, με την ανάγκη προσαρμογής σε ευρωπαϊκές Οδηγίες και διευθέτησης διοικητικών εκκρεμοτήτων του ΥΠΕΞ.

Παράλληλα, έτερος στόχος του νομοσχεδίου είναι η προώθηση θεσμικών αλλαγών προς διευκόλυνση της χάραξης, του σχεδιασμού και της άσκησης της εξωτερικής πολιτικής. Γι' αυτό προωθείται η επανασύσταση δύο βασικών οργάνων, δηλαδή του Κέντρου Ανάλυσης και Σχεδιασμού και του Επιστημονικού Συμβουλίου, ενώ συγχρόνως, καταργείται το ΕΚΕΜ.

Πιο συγκεκριμένα, οι αλλαγές που φέρνει το νέο σχέδιο νόμου έχουν ως εξής:

Το Κέντρο Ανάλυσης και Σχεδιασμού (ΚΑΣ)

Το υφιστάμενο Επιστημονικό Κέντρο Ανάλυσης και Σχεδιασμού (ΕΚΑΣ) μετατρέπεται σε Κέντρο Ανάλυσης και Σχεδιασμού (ΚΑΣ), εξασφαλίζοντας επαρκή στελέχωση για να μπορεί να επιτελέσει το ρόλο του ως θεσμός που θα παράγει σειρά μελετών, εναλλακτικών σεναρίων πολιτικής και τεκμηριωμένων εισηγήσεων προς την πολιτική ηγεσία. Η αλλαγή δρομολογείται συνυπολογίζοντας ότι διανύουμε μία περίοδο που τα μέτωπα εθνικής πολιτικής είναι ανοιχτά, ενώ συγχρόνως, η ανάγκη στρατηγικού σχεδιασμού και υποστήριξης από το επιστημονικό δυναμικό της χώρας είναι, όσο ποτέ άλλοτε, αναγκαία.

Παρόμοιου τύπου φορείς λειτουργούν σε όλα τα μεγάλα κράτη. Το ΚΑΣ σε αντιδιαστολή με την πλειονότητα των Διευθύνσεων του Υπουργείου Εξωτερικών δεν θα επικεντρώνεται στη βραχυπρόθεσμη διαχείριση ζητημάτων που χρήζουν άμεσης απάντησης. Αντιθέτως, θα έχει τη δυνατότητα, σε βάθος χρόνου, να εμπλουτίζει τη δράση του ΥΠΕΞ με ευρύτερες αναλύσεις τάσεων, στρατηγικών και πολιτικών που θα χρησιμοποιούνται ως μακροπρόθεσμα εργαλεία. Ενώ συνήθως η Υπηρεσία ασχολείται με την τακτική διαχείριση θεμάτων, το ΚΑΣ θα ασχολείται με τη στρατηγική διαχείριση αναλύοντας εξελίξεις και προτείνοντας μακροπρόθεσμες πολιτικές.

Το Επιστημονικό Συμβούλιο

Με το σχέδιο νόμου ανασυστήνεται το Επιστημονικό Συμβούλιο, το οποίο θα συγκροτείται από έγκριτους καθηγητές πανεπιστημίου με ειδίκευση στο διεθνές, ευρωπαϊκό ή δημόσιο δίκαιο και τον Επιστημονικό Διευθυντή του Κ.Α.Σ.. Το Επιστημονικό Συμβούλιο θα αποτελεί γνωμοδοτικό όργανο για νομικά θέματα διεθνούς και ευρωπαϊκού δικαίου και βασική του αρμοδιότητα θα είναι να παρέχει έγκυρες γνωμοδοτήσεις για τα μείζονα νομικά θέματα και τη χάραξη νομικής στρατηγικής.

Η σύσταση Επιστημονικού Συμβουλίου κρίθηκε απαραίτητη λόγω της διαπίστωσης ότι η χώρα έχει τώρα, όσο ποτέ άλλοτε, την ανάγκη επιστημονικής και νομικής υποστήριξης σε καίρια ζητήματα που αφορούν την ελληνική εξωτερική πολιτική. Η ανάγκη αυτή εμφανίσθηκε πολύ περισσότερο τώρα με τη διαδικασία του Κυπριακού, αλλά και σε άλλες περιπτώσεις, όπως επί παραδείγματι, στα ζητήματα που σχετίζονται με τη χάραξη και την οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών με τις όμορες χώρες.

Το Γραφείο Νομοθετικής Πρωτοβουλίας

Υπάγεται απευθείας στον υπουργό Εξωτερικών. Προβλέπεται η στελέχωση με τέσσερις νομικούς συμβούλους με ειδίκευση στο Δημόσιο Δίκαιο. Η ίδρυση του Γραφείου Νομοθετικής Πρωτοβουλίας συνιστά ανειλημμένη υποχρέωση απορρέουσα από το νόμο 4048/2012.

Ο Δημοκρατικός έλεγχος απορρήτων δαπανών

Με γνώμονα τη διαφάνεια και το δημοκρατικό έλεγχο, το σχέδιο νόμου δίνει για πρώτη φορά στη Βουλή ουσιαστικό ρόλο ως προς τη διαχείριση των απόρρητων κονδυλίων και την εξέταση των σκοπών για τους οποίους διατίθενται.

Η κατάργηση του Ελληνικού Κέντρου Ευρωπαϊκών Μελετών (ΕΚΕΜ)

Στο πλαίσιο της εξυγίανσης της δημόσιας διοίκησης και της περιστολής δαπανών κρίνεται σκόπιμη η άμεση κατάργηση του ΕΚΕΜ, το οποίο είναι άλλωστε ανενεργό από το 2012, ενώ συνέχιζαν να συσσωρεύονται ανελαστικές αλόγιστες ανάγκες (ενοίκιο, κοινόχρηστα, μισθοί υπαλλήλων και ΣΟΧ κ.λπ.). Πρόκειται για μια απόφαση η οποία θεραπεύει μια «πληγή» για το Υπουργείο Εξωτερικών, περικόπτοντας άχρηστες δαπάνες που προκαλούν περαιτέρω μεγέθυνση του ήδη τεράστιου χρέους του ΕΚΕΜ. Στις βασικές λοιπές διατάξεις προβλέπεται ότι:

• Σε εξαιρετικές περιπτώσεις, συνεπεία πολιτικών, πολεμικών ή άλλων γεγονότων, όπως και θεομηνιών, δύναται να μεταφερθεί στην Ελλάδα πρόωρα η οικοσκευή υπαλλήλου ανεξάρτητα από το χρόνο μετάθεσης του.
• Δίνεται η δυνατότητα κατά το διαγωνισμό εισαγωγής Υποψηφίων Ακολούθων Πρεσβείας η επιλογή ως δεύτερης γλώσσας, εκτός της γαλλικής, μίας εκ της αραβικής, γαλλικής, γερμανικής, ισπανικής, κινεζικής και ρωσικής.
• Ιδρύεται Γραφείο Στατιστικής ως αυτοτελής οργανική μονάδα του Υπουργείου Εξωτερικων, η οποία υπάγεται απευθείας στον Υπουργό Εξωτερικών, χωρίς όμως να συνεπάγεται καμία πρόσληψη προσωπικού.
• Προβλέπεται η εγγραφή σε ύψος και μεταφορά στον προϋπολογισμό του ΥΠΕΞ ποσοστού 30% επί των εσόδων των αρχών του εξωτερικού. Το ποσοστό αυτό θα μεταφέρεται σε συγκεκριμένους ΚΑΕ του Υπουργείου Εξωτερικών για την κάλυψη εκτάκτων αναγκών, ιδίως για έξοδα μετακινήσεων, αμοιβές φυσικών και νομικών προσώπων καθώς και προμήθεια υλικοτεχνικών υποδομών για τις Αρχές Εξωτερικού του Υπουργείου.
• Προσαυξάνονται με απόφαση του Υπουργού Εξωτερικών οι ημέρες μετακινήσεων εκτός έδρας συγκεκριμένων θέσεων, πέραν του επιτρεπομένου ανώτατου ορίου των ογδόντα ημερών, λόγω αντικειμενικής ανάγκης συνεχών μεταβάσεων εκτός έδρας ανωτάτων στελεχών του ΥΠΕΞ που - σε αντίθεση με υπαλλήλους άλλων υπουργείων η φορέων- η φύση των καθηκόντων τους επιβάλλει μεγάλης διάρκειας υπηρεσιακή μετακίνηση στο εξωτερικό.
• Εναρμόνιση με την Ευρωπαϊκή Οδηγία για την εξασφάλιση της ισότητας πρόσβασης στην απασχόληση, με την κατάργηση των ανώτατων ορίων ηλικίας για την πρόσληψη υπαλλήλων σε όλους τους Κλάδους του υπουργείου.
• Εκπλήρωση υποχρέωσης για την αύξηση του απώτατου ορίου ηλικίας αποχώρησης από την Υπηρεσία για όλους τους Κλάδους του ΥΠΕΞ σε συνάρτηση και με τις ισχύουσες συνταξιοδοτικές διατάξεις.

Καταργούνται 23 θέσεις ενώ συστήνονται 8

Συστήνονται 8 (κατ' ανώτατο αριθμό) νέες θέσεις που εντάσσονται στην οργανωτική δομή του Υπουργείου. Ειδικότερα, οι μόνες νέες θέσεις οι οποίες δημιουργούνται από το παρόν νομοσχέδιο είναι τέσσερις θέσεις για το Γραφείο Νομοθετικής Πρωτοβουλίας, στο πλαίσιο της υποχρέωσης της κυβέρνησης που απορρέει από το νόμο 4048/2012.

Οι άλλες θέσεις, οι οποίες προβλέπονται για το Κέντρο Ανάλυσης και Σχεδιασμού, είναι κατά ανώτατο αριθμό τέσσερις θέσεις ειδικευμένων επιστημονικών συνεργατών, ενώ Επιστημονικός Διευθυντής του ΚΑΣ θα είναι μη αμειβόμενος Καθηγητής Πανεπιστημίου. Οι 23 θέσεις που καταργούνται είναι λόγω της κατάργησης του ΕΚΕΜ που προβλέπονται στο νόμο που διέπει τη λειτουργία του (6 για έμμισθα μέλη Διοικ. Συμβουλίου, 10 θέσεις ερευνητικού προσωπικού, 6 διοικητικού προσωπικού, 1 θέση βοηθητικού προσωπικού).