Πρόσφατα Αλβανός βουλευτής της ΠΓΔΜ πρότεινε άλλα τρία ονόματα πέρα από αυτά που ήδη ξέραμε. Ήταν τα: Δημοκρατία του Κρούσεβο, Δημοκρατία της Σύγχρονης Μακεδονίας και Δημοκρατία της Ευρωπαϊκής Μακεδονίας

Τα δύο τελευταία απορρίπτονται αυτόματα αφού το πρώτο κρύβει αλυτρωτισμό ενώ το δεύτερο διαχωρίζει την ελληνική Μακεδονία σα να μην είναι ευρωπαϊκό έδαφος.

Το πρώτο όμως έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Ας δούμε γιατί.

To Κρούσεβο ή Κρούσοβο είναι μια όμορφη ορεινή πόλη η οποία μοιάζει με το Μέτσοβο. Ως τα μέσα του 18ου αιώνα ήταν απλά ένα χωριό που αργότερα έγινε κωμόπολη. Ο πληθυσμός αυξήθηκε από αυτούς που εγκαταστάθηκαν εκεί από τη νότια Μακεδονία για ν αποφύγουν τους διωγμούς των Τούρκων κι από την Ήπειρο και την Αλβανία για ν’ αποφύγουν τους μουσουλμάνους Αλβανούς.

Στις παραμονές της εξέγερσης του Ιλιντεν έφτανε τις 18.000 κατοίκους. Η μεγάλη ήταν βλαχόφωνοι ελληνικής συνείδησης (σήμερα οι Βλάχοι αποτελούν περίπου το 19%-20%). Υπήρχαν και αρκετοί Σλαβόφωνοι πατριαρχικοί, ενώ οι εξαρχικοί βουλγαρόφρονες ήταν πολύ λίγοι. Τούρκοι δεν κατοικούσαν στο Κρούσοβο εκτός από τους εκπροσώπους των αρχών και τις οικογένειες τους.

Το Κρούσοβο αποφάσισαν να καταλάβουν οι επαναστάτες του Ιλιντεν λόγω της πολύ μικρής τοπικής τουρκικής φρουράς. Η εισβολή έγινε τη νύχτα της 20ης Ιουλίου, σύμφωνα με το παλαιό ημερολόγιο, του 1903 με το σύνθημα «Ελευθερία ή θάνατος». Το πρώτο που έκαναν οι επαναστάτες μετά την κατάληψή του ήταν να το απομονώσουν, καταστρέφοντας τις τηλεγραφικές γραμμές. Συνολικά κάηκαν πάνω από 40 κτίρια. Στις 23 Ιουλίου κάλεσαν σε σύσκεψη τους προκρίτους των εθνικών κοινοτήτων της πόλης και σχημάτισαν μιαν ανώτατη επιτροπή από οκτώ μέλη που θα έπαιζε τον ρόλο προσωρινής κυβέρνησης. Ο σχηματισμός πολιτοφυλακής και ο εφοδιασμός των κομιτατζήζων με τρόφιμα και ρούχα ήταν οι πρώτες ενέργειες της επιτροπής.

Η κατοχή του Κρουσόβου κράτησε δέκα μέρες. Οι επαναστάτες γύρω από το Κρούσεβο ήταν γύρω στους χίλιους άντρες. Για την καλύτερη η τροφοδοσία τους η ανώτατη επιτροπή επέβαλε φορολογία στους εύπορους κατοίκους, η οποία κυμαινόταν από 5 ως 30 λίρες οθωμανικές ανά άτομο, ανάλογα με την οικονομική του κατάσταση. Όμως τα μέλη της επιτροπής που ήταν Έλληνες αρνήθηκαν να εκτελέσουν τη διαταγή και αποπέμφθησαν.

Η τουρκική αντίδραση κατά της εξέγερσης άρχισε στη Δυτική Μακεδονία. Λόγω του ότι ήταν κοντά στο Μοναστήρι οι Τούρκοι ήθελαν να το ανακαταλάβουν χωρίς καθυστέρηση. Αυτό ανατέθηκε στον στρατηγό Μπαχτιάρ πασά, άνθρωπο βίαιο και τραχύ. Ο απολογισμός των καταστροφών των Ελλήνων στο Κρούσεβο ήταν 363 κτίρια, σπίτια, καταστήματα κλπ.. που κάηκαν, αφού προηγουμένως λεηλατήθηκαν, ενώ υπερδιπλάσιος ήταν ο αριθμός εκείνων που μονάχα λεηλατήθηκαν. Οι νεκροί από την άλλη ξεπέρασαν τους 40.

Στις 23 Μαΐου 1906 εξελέγη από το Οικουμενικό Πατριαρχείο, μητροπολίτης Πρεσπών και Αχριδών με έδρα το Κρούσοβο ο Γερμανός Σακελλαρίδης που επέδειξε σημαντική συμβολή κατά τον Μακεδονικό Αγώνα. Διετέλεσε μητροπολίτης Πρεσπών και Αχριδών έως τον Ιούλιο του 1909, οπότε και μετατέθηκε στην Ελευθερούπολη και το 1917 δολοφονήθηκε από τους Βούλγαρους για την εθνική του δράση.

Σημειωτέον ότι η βλάχικη καταγωγή του Γιάννη Μπουτάρη, δημάρχου Θεσσαλονίκης, είναι από το Κρούσοβο, όπου βρίσκεται και το σπίτι του παππού του.

Άλλοι γνωστοί Κρουσοβίτες είναι ο Αλέξανδρος Σβώλος, νομικός και πολιτικός, πρόεδρος της Πολιτικής Επιτροπής Εθνικής Απελευθέρωσης (ΠΕΕΑ), ο Ιωακείμ Γ’ Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως και άλλοι.