Την ώρα που η Δύση αναζητεί απαντήσεις για τα αίτια της ισλαμιστικής τρομοκρατίας, οι τζιχαντιστές έχουν εγκαθιδρυθεί στη Συρία και το Ιράκ απειλώντας με πρωτοφανή αποτελεσματικότητα την Ευρώπη και τον υπόλοιπο κόσμο.

Τόσο το Ισλαμικό Κράτος όσο και άλλες ακραίες οργανώσεις στηρίζουν μεγάλο μέρος της προπαγάνδας τους στη μισαλλόδοξη ιδέα του «πραγματικού Ισλάμ», υιοθετώντας τον βίαιο ένοπλο αγώνα για να εξαλείψουν κάθε εμπόδιο προς την επαναφορά της βασιλείας του Θεού στη Γη.

Το σύγχρονο τζιχαντιστικό κίνημα εμφανίζεται στη δεκαετία του 1970, όταν διάφοροι εξτρεμιστές ξεκίνησαν εκστρατείες για την ανατροπή των καθεστώτων του αραβικού κόσμου με σκοπό την αντικατάστασή τους από θεοκρατικά ισλαμικά κράτη, πιστεύοντας πως μια κυβέρνηση που βασίζεται στη σαρία ή τον ισλαμικό νόμο είναι ανώτερη από οποιαδήποτε κοσμική διακυβέρνηση.

Το βαρύ πυροβολικό στο ιδεολογικό περίβλημα της ακραίας ισλαμιστικής προπαγάνδας ήταν ο σουνίτης σκοταδιστής θεολόγος Αμπντουλάχ Γιουσούφ Αζάμ, ο οποίος καλούσε νεαρούς μουσουλμάνους να πάνε στο Αφγανιστάν προκειμένου να πολεμήσουν ενάντια στη Σοβιετική Ένωση που είχε εισβάλει στη χώρα το 1979. Μετά τη δολοφονία εξάλλου του αιγύπτιου προέδρου Ανουάρ Σαντάτ από την ισλαμιστική οργάνωση αλ Τζιχάντ το 1981, οι τζιχαντιστές της Αιγύπτου κατέφευγαν μαζικά στο Αφγανιστάν.

Ο Αζάμ απέκτησε το τιμητικό στους μισαλλόδοξους κύκλους του παρατσούκλι «πατέρας της παγκόσμιας τζιχάντ» και λειτούργησε τόσο ως ένα από τα ιδρυτικά στελέχη της αλ Κάιντα όσο και ως δάσκαλος του Οσάμα μπιν Λάντεν.

Η κατοπινή ιστορία της αλ Κάιντα και των συγγενών φονταμενταλιστικών οργανώσεων είναι γνωστή, καθώς μετά την απόσυρση των σοβιετικών στρατευμάτων το 1989, οι περισσότεροι μουτζαχεντίν εγκατέλειψαν το Αφγανιστάν για να συνεχίσουν τον ιερό πόλεμό τους αλλού, από την Αίγυπτο, τη Λιβύη και την Αλγερία μέχρι την Τσετσενία, τη Βοσνία και το Τατζικιστάν.

Εκείνη τη χρονιά ο Αζάμ θα δολοφονούνταν στο Πακιστάν, έχοντας προλάβει πάντως να κληροδοτήσει τη διαστρεβλωμένη άποψή του για την τζιχάντ στους πιστούς του. Εκεί που άλλοτε η λέξη σήμαινε απλώς την ιερή προσπάθεια του μουσουλμάνου να φτάσει στο ιδεώδες του πιστού, κάτω από τις μισάνθρωπες διακηρύξεις του Αζάμ η τζιχάντ απέκτησε μια στενή μιλιταριστική ερμηνεία, που ερχόταν να πολεμήσει τον δυτικό ιμπεριαλισμό.

Ο Παλαιστίνιος Αζάμ έθεσε τα ιδεολογικά θεμέλια της συγκρότησης της Χαμάς, μεταφέροντας από άκρη σε άκρη στον αραβικό κόσμο το μήνυμα πως οι μουσουλμάνοι έπρεπε να παλέψουν, μετατρέποντας τον ένοπλο αγώνα σε ατομικό καθήκον.

Δεν ήταν παρά προφήτης μιας μικρής μισαλλόδοξης μερίδας του μουσουλμανικού κόσμου που θα κατάφερνε ωστόσο πολλά σε όρους ιερής τρομοκρατίας…
Πρώτα χρόνια

Ο Αμπντουλάχ Γιουσούφ Αζάμ γεννιέται το 1941 σε ένα χωριουδάκι κοντά στην Τζενίν, στην κατεχόμενη από τους Βρετανούς Παλαιστίνη (Βρετανική Εντολή της Παλαιστίνης). Εκεί θα τελειώσει τη βασική σχολική εκπαίδευση και θα σπουδάσει μετά στη Γεωργική Σχολή του σημερινού Πολυτεχνείου της Παλαιστίνης στη Δυτική Όχθη.

Με το χαρτί ανά χείρας, θα μετακομίσει στην Ιορδανία και θα δουλέψει για λίγο ως δάσκαλος σε ένα χωριουδάκι στα νότια της χώρας. Διψασμένος για μάθηση, θα φοιτήσει κατόπιν στο Πανεπιστήμιο της Δαμασκού, στη Θεολογική Σχολή, και το 1966 θα πάρει το πτυχίο του στο ισλαμικό δίκαιο και τη σαρία.

Επιστρέφει στη γενέτειρά του, όπου θα τον βρει ο Πόλεμος των Έξι Ημερών με το Ισραήλ το 1967. Η Δυτική Όχθη είναι πια κατεχόμενη από τον ισραηλινό στρατό και ο Αζάμ ακολουθεί το προσφυγικό κύμα των Παλαιστίνιων στην Ιορδανία, όπου θα προσχωρήσει στην οργάνωση Παλαιστινιακή Μουσουλμανική Αδελφότητα…

Η γέννηση του παραστρατιωτικού

Ο Αζάμ προσχωρεί μεν στις παραστρατιωτικές οργανώσεις κατά του Ισραήλ, σύντομα ωστόσο έρχεται αντιμέτωπος με το κοσμικό καθεστώς της παλαιστινιακής αντίστασης που συσπειρώθηκε κάτω από την ομπρέλα της PLO και του Αραφάτ. Ο θεολόγος Αζάμ ονειρευόταν τώρα ένα παναραβικό θρησκευτικό κίνημα, πάνω από έθνη και δόγματα, που θα αντικαθιστούσε τα κοσμικά κράτη με θεοκρατικές κυβερνήσεις.

Η εμπλοκή του στην ίδρυση της παλαιστινιακής Χαμάς ήταν ένα από τα πρώτα του έργα προς αυτή την κατεύθυνση. Μόλις ένιωσε πως το κληροδότημά του είχε μπει σε σωστές βάσεις, μετακόμισε στην Αίγυπτο για να συνεχίσει τις σπουδές του στη θεολογία. Θα πάρει το μεταπτυχιακό του δίπλωμα στη σαρία από το Πανεπιστήμιο του Καΐρου και θα επιστρέψει στο Αμάν για να διδάξει στη θεολογική σχολή του Πανεπιστημίου της Ιορδανίας, δεν θα προλάβει όμως.

Κι αυτό γιατί το 1970 η Ιορδανία απέλασε τους παλαιστίνιους παραστρατιωτικούς από τα εδάφη της, στον απόηχο των αιματηρών γεγονότων που θα γεννούσαν τον εξτρεμιστικό Μαύρο Σεπτέμβρη, τον εμφύλιο δηλαδή μεταξύ των μαχητών της PLO και των στρατιωτικών δυνάμεων του βασιλιά Χουσεΐν.

Ο Αζάμ γλιτώνει και επιστρέφει στο Κάιρο το 1971, όπου θα καθίσει και πάλι στα έδρανα του Πανεπιστημίου Αλ Αζχάρ. Το 1973 θα πάρει το διδακτορικό του δίπλωμα στη σαρία με την εργασία του «Αρχές της ισλαμικής νομολογίας», δεν θα μείνει ωστόσο μόνο στο στενό ακαδημαϊκό πλαίσιο. Συσπειρώνεται κι αυτός γύρω από τον κύκλο του δολοφονημένου ηγέτη της Αιγυπτιακής Μουσουλμανικής Αδελφότητας και ενστερνίζεται ακραίες θέσεις.

Τώρα μιλά για «πόλεμο των πολιτισμών» και ονειρεύεται την τελική μάχη μεταξύ μουσουλμανικού και μη μουσουλμανικού κόσμου. Ονειρεύεται όμως και την πραξικοπηματική εκθρόνιση των κοσμικών αραβικών κυβερνήσεων, θέλοντας αποκλειστικά φονταμενταλιστικά κράτη.

Ο θεολόγος του μίσους

Μετά την ολοκλήρωση του διδακτορικού του, επιστρέφει στην Ιορδανία για να διδάξει στο πανεπιστήμιο, οι εξτρεμιστικές του απόψεις δεν βρίσκουν ωστόσο ακροατήριο. Κι έτσι μετακομίζει στη Σαουδική Αραβία, καθώς ο βασιλιάς Φαϊζάλ καλωσόριζε εξόριστους Άραβες από τη Συρία, την Αίγυπτο και την Ιορδανία ήδη από τη δεκαετία του 1960.

Γι’ αυτό και πολλά σχολεία και πανεπιστημιακές σχολές της χώρας ήταν σχεδόν αποκλειστικά στελεχωμένες από μέλη της Μουσουλμανικής Αδελφότητας, ένα πρόσφορο έδαφος δηλαδή για τη μισαλλόδοξη ιδεολογία του Αζάμ.

Ο ακαδημαϊκός διδάσκει στο πανεπιστήμιο της Τζέντα και παραμένει στα καθήκοντά του ως το 1979. Έχει φοιτητή από το 1976 κάποιον Οσάμα μπιν Λάντεν, ο οποίος φαίνεται να τον ακούει ευλαβικά. Το 1979 ήταν ωστόσο η καθοριστική χρονιά για τον ισλαμικό φονταμενταλισμό, καθώς τρία μεγάλα γεγονότα δονούν τον μουσουλμανικό κόσμο. Το πρώτο ήταν η Ιρανική Επανάσταση, που καθιέρωσε την πρώτη σύγχρονη μουσουλμανική θεοκρατία, μετατρέποντας τον Αγιατολάχ Χομεϊνί σε ισόβιο θρησκευτικό και πολιτικό ηγέτη.

Μετά έρχεται η ομηρία στο Μεγάλο Τέμενος της Μέκκα, ο απόηχος της οποίας θα αφήσει εκατοντάδες νεκρούς και θα αναγκάσει το καθεστώς της Σαουδικής Αραβίας να απαντήσει με διώξεις και εκτελέσεις. Ο Αζάμ εκδιώκεται από το πανεπιστήμιο της Τζέντα και μετακομίζει στο Πακιστάν, για να ζήσει και να καθοδηγήσει τις πρώτες στιγμές γέννησης της αφγανικής τζιχάντ.

Στις 25 Δεκεμβρίου 1979, οι Σοβιετικοί εισβάλουν στο Αφγανιστάν, στο τρίτο μεγάλο γεγονός του ισλαμικού εξτρεμισμού, στρώνοντας το έδαφος για τους αφγανούς μουτζαχεντίν…

Ο πατέρας της παγκόσμιας τζιχάντ

Μόλις πάτησαν οι Σοβιετικοί τα ιερά χώματα του Αφγανιστάν, ο Αζάμ εκδίδει ένα φετφά, στο οποίο διατείνεται πως τόσο οι αγώνες των Παλαιστίνιων όσο και των Αφγανών δεν ήταν παρά δικαιολογημένος ιερός πόλεμος. Κάθε φόνος των δυνάμεων κατοχής της γης σου, λέει, όποια πίστη κι αν έχουν, είναι ατομικό καθήκον του πιστού μουσουλμάνου. Ο μεγάλος μουφτής της Σαουδικής Αραβίας προσυπέγραψε το διάταγμα, ανοίγοντας διάπλατα τον δρόμο για τη ρητορική του μίσους του Αζάμ.

Ο οποίος από το 1980 δίδασκε στο Διεθνές Ισλαμικό Πανεπιστήμιο του πακιστανικού Ισλαμαμπάντ, σύντομα ωστόσο θα μετακομίσει στο Πεσαβάρ για να είναι κοντύτερα στα αφγανικά σύνορα. Εκεί θα στήσει μια νέα παραστρατιωτική οργάνωση (Maktab al-Khadamat), με στρατόπεδα εκπαίδευσης στο γειτονικό Αφγανιστάν, και θα καλέσει σε αραβική πανστρατιά στον εξτρεμιστικό του αγώνα.

Από το Πεσαβάρ περνούσαν τώρα χιλιάδες κυριολεκτικά μουτζαχεντίν μαχητές στο Αφγανιστάν, καθώς η φήμη του Αζάμ προηγούνταν. Και κάποιος άλλος θα ερχόταν όμως και πάλι κοντά στον ακαδημαϊκό Αζάμ, ο παλιός του μαθητής Οσάμα μπιν Λάντεν, ο οποίος με το που τελείωσε τις σπουδές του το 1981 κατέφτασε άμεσα στο Πεσαβάρ. Η περιουσία του Οσάμα επιστρατεύτηκε στον αγώνα εξαγοράζοντας πακιστανικές συνειδήσεις και διευκολύνοντας με κάθε τρόπο τη μεταφορά των τζιχαντιστών στο Αφγανιστάν.

Ο Αζάμ ήταν ο ιθύνων νους και ο μαθητής του Οσάμα ο εκτελεστικός βραχίονας. Το 1984 εξάλλου ο μπιν Λάντεν έστησε μια νέα οργάνωση (Bait ul-Ansar) στο Πεσαβάρ ώστε να επεκτείνει τις παραστρατιωτικές επιχειρήσεις του Αζάμ και την υποστήριξη των «Αφγανών Αράβων» του. Αυτοί οι εθελοντές θα δημιουργούσαν αργότερα τον στενό πυρήνα μιας αυτόνομης εξτρεμιστικής ομάδας, κάποιας αλ Κάιντα.

Ο ανταρτοπόλεμος των τζιχαντιστών τα πήγαινε ιδιαιτέρως καλά κόντρα στην ανώτερη σοβιετική πολεμική μηχανή, το πλήρωναν όμως με βαρύτατες απώλειες. Όπως ξέρουμε πια καλά, τόσο η Σαουδική Αραβία όσο και η αμερικανική CIA άρχισαν προοδευτικά να στέλνουν ολοένα και μεγαλύτερη οικονομική και στρατιωτική βοήθεια στους μουτζαχεντίν του Αζάμ, καθ’ όλη τη δεκαετία του 1980, στην προσπάθειά τους να ανακόψουν τον «κόκκινο» επεκτατισμό και να αποσταθεροποιήσουν τη Σοβιετική Ένωση.

Ο ηγέτης μάλιστα κατέβαινε συχνά στις μάχες προσπαθώντας να ενώσει τις αλλότριες ισλαμικές οργανώσεις κάτω από τον δικό του μανδύα. Η παθιασμένη ρητορεία του κατά των Δυτικών και οι μάχες του με τον στρατό κατοχής των Σοβιετικών θα τον άφηναν σύμβολο του μουσουλμανικού εξτρεμισμού.

Τώρα περιδιάβαινε τον κόσμο συγκεντρώνοντας κονδύλια για τον ιερό αγώνα στο Αφγανιστάν και κηρύττοντας τη μισαλλόδοξη ιδεολογία του. Πέρασε από τη Μέση Ανατολή, την Ευρώπη, ακόμα και από 50 πόλεις των ΗΠΑ, εμπνέοντας τη νέα γενιά των τζιχαντιστών. Το σλόγκαν του ήταν: «μόνο τζιχάντ και τουφέκι, ούτε διαπραγματεύσεις, ούτε συνέδρια, ούτε διάλογο».

Ο σεΐχης Αζάμ, όπως τον αποκαλούσαν πια τιμητικά, έχτισε μια αποτελεσματική ιδεολογική και πρακτική υποδομή για την παγκοσμιοποίηση του ισλαμικού φονταμενταλισμού και τη γενίκευση της ρητορείας του μίσους. Τα άμεσα αποτελέσματα θα ήταν η αλ Κάιντα, που συσπείρωσε τους μουτζαχεντίν του Αφγανιστάν. Τα έμμεσα τα βλέπουμε ως τα σήμερα.

Το σώμα των μοχθηρών διακηρύξεών του θα γινόταν τελικά γνωστό ως «παγκόσμια τζιχάντ», καθώς καλούσε κάθε μουσουλμάνο, όπου κι αν ζούσε, να παλέψει βίαια για τα δικαιώματά του και να κάνει ό,τι μπορεί για να φέρει το διεστραμμένο «πραγματικό Ισλάμ» του στην κορυφή του κόσμου.

Όσο για τα εδάφη που διεκδικούσε, περιλάμβαναν από τις σοβιετικές επαρχίες της Κεντρικής Ασίας, τη Βοσνία, τις Φιλιππίνες και το Κασμίρ, μέχρι τη Σομαλία, την Ερυθραία και την Ισπανία. Και ήθελε φυσικά να εκπαιδεύσει τους θύλακες της Χαμάς στα στρατόπεδά του στο Αφγανιστάν για να βυθίσουν το Ισραήλ στο αίμα…

Δολοφονία

Το 1989 έγινε η πρώτη απόπειρα εναντίον του, όταν μια μεγάλη ποσότητα εκρηκτικών τοποθετήθηκε κάτω από τον άμβωνα που κήρυττε κάθε Παρασκευή σε τέμενος του Πεσαβάρ. Η βόμβα δεν έσκασε ωστόσο.

Στις 24 Νοεμβρίου 1989 όμως, τόσο ο Αζάμ όσο και οι δύο του γιοι σκοτώθηκαν ανάμεσα σε άλλους όταν άγνωστοι δράστες τοποθέτησαν νάρκες στον δρόμο που θα περνούσε το όχημα του εξτρεμιστή. Μέχρι τότε οι Σοβιετικοί είχαν αποσύρει τα στρατεύματά τους από το Αφγανιστάν και όλοι έψαχναν τώρα να βρουν ποιος σκότωσε τον παλαιστίνιο ηγέτη.

Τα σενάρια που διατυπώθηκαν περιλάμβαναν άπαντες, από αντίπαλους αφγανούς τζιχαντιστές, άραβες αντιφρονούντες και τις μυστικές υπηρεσίες του Πακιστάν ή του Ιράν μέχρι τη CIA και την ισραηλινή Μοσάντ.

Παρά τον θάνατο του κήρυκα του μίσους, η μισάνθρωπη ιδεολογία του είχε εγκαθιδρυθεί για τα καλά στους ακραίους παραστρατιωτικούς κύκλους της ισλαμικής τζιχάντ, που τόσο θα απασχολούσε τον κόσμο στα χρόνια που θα έρχονταν…