Όπως είναι γνωστό, ως ανθρώπινα όντα αποτελούμαστε από σώμα, ψυχή και πνεύμα. Ο άνθρωπος «είναι» σώμα και ψυχή και ως ανθρώπινη οντότητα (υλική και άυλη) «έχει» πνεύμα. Το σώμα είναι η υλική και φθαρτή ύλη, η σάρκα δηλ. που διαθέτουμε, ψυχή είναι η άυλη ζωή του σώματος και πνεύμα είναι η «ζωή» της ψυχής. Οι άνθρωποι, δίνουμε συνήθως ιδιαίτερη σημασία στο σώμα, με τις τόσες αδυναμίες του, ξεχνώντας την ψυχή και το πνεύμα. Επομένως, είναι πολύ σπουδαίο να ξέρουμε όχι μόνο τα στάδια της σωματικής και ψυχικής ζωής (γέννηση - πορεία ζωής -θάνατος), αλλά και τα στάδια της πνευματικής ζωής.
Ποια θεωρούνται όμως ως βασικά στάδια της πνευματικής ζωής;
Σύμφωνα με την ορθόδοξη χριστιανική θεολογία, τρία είναι τα βασικά στάδια της πνευματικής ζωής: Η Κάθαρση της καρδιάς, ο Φωτισμός του νου και η Θέωση, η ανθρώπινη πνευματική τελείωση, δηλ. το πνευματικό άριστο.
Η Κάθαρση της καρδιάς σχετίζεται με την απαλλαγή από την ηδονή και την οδύνη, ο Φωτισμός με την απελευθέρωση από την άγνοια και την λήθη, ενώ η Θέωση αποτελεί την ελευθέρωση από την φαντασία και τις εικόνες που φέρουν μέσα μας ο κόσμος των αισθήσεων και της φαντασίας.
Κατά τον Άγιο Μάξιμο τον Ομολογητή αυτά τα τρία στάδια σχετίζονται αντίστοιχα με την πρακτική φιλοσοφία, την φυσική θεωρία και την μυστική θεολογία ή θεολογική μυσταγωγία. Το μέσον δε με το οποίο μπορούμε ως άνθρωποι με τις γνωστές αδυναμίες μας να προσεγγίσουμε αυτή την τριπλή περιφανή νίκη του πνεύματος είναι η Αγάπη.
Βλέποντας τώρα πρακτικά και λογικά την ζωή μας και κατά την ανθρώπινη εμπειρία της ζωής διακρίνουμε τρεις πυλώνες δόμησης κάθε πετυχημένης ανθρώπινης προσωπικότητας, που κατά κανόνα είναι και φορείς της ευτυχίας στη ζωή: την γνώση, την πίστη και τον αγώνα.
Η γνώση φωτίζει το νου του ανθρώπου, η πίστη θερμαίνει την καρδιά και ο αγώνας εξυψώνει τον άνθρωπο. Όταν υπάρχουν οι τρεις αυτές προϋποθέσεις τότε ο άνθρωπος φτάνει στη νίκη, η οποία τον εξαγνίζει.
Την ανθρώπινη αυτή λογική και πρακτική σύνθεση, επιβεβαιώνει με θεολογική προσέγγιση ο Άγιος Μάξιμος ο ομολογητής, ο οποίος μας εξηγεί ότι οι φυσικές δυνάμεις της ψυχής είναι το λογικό, το επιθυμητικό και το θυμικό. Το λογικό κινεί τον άνθρωπο προς τον Θεό διά της γνώσεως, το επιθυμητικό τονώνει την τάση προς τον Θεό δια της πίστεως και το θυμικό τον κάνει να θέλει να πετύχει τον Θεό δια του αγώνα. Όταν ενεργούν κατά φύσιν αυτές οι δυνάμεις, ο άνθρωπος φτάνει στην υπέρ φύσιν ζωή, που είναι η Αγάπη!
Επομένως, δεν υπάρχει μεγαλύτερη νίκη στη ζωή από την Αγάπη, η οποία αυτή και μόνο αρκεί να φέρει την ευτυχία στους ανθρώπους!
