Με την πρώτη ματιά, τα περίχωρα του λιμανιού του Όσλο μοιάζουν με καρτ ποστάλ. Οι βεράντες δίπλα στο Μουσείο Έντβαρντ Μουνκ είναι γεμάτες με επισκέπτες που απολαμβάνουν το φαγητό τους. Από την οροφή της επιβλητικής Όπερας, εκατοντάδες τουρίστες θαυμάζουν το τοπίο: ένα μαγευτικό φιόρδ διάσπαρτο με βάρκες... μια σχεδόν τέλεια εικόνα που χαλάει μόνο από τους γερανούς του λιμανιού, οι οποίοι ξεφορτώνουν όλο και περισσότερα κοντέινερ με κοκαΐνη υπό την άγρυπνη ματιά των σουηδικών εγκληματικών συμμοριών που επεκτείνονται στη Νορβηγία.

Όπως διαβάζουμε στο ρεπορτάζ του Carlos Torralba στην El Pais, η πρόεδρος της Νορβηγικής Τελωνειακής Ένωσης, Karin Tandero Schaug, δηλώνει, αναφερόμενη σε αυτό που ορισμένα τοπικά μέσα ενημέρωσης έχουν περιγράψει ως «τσουνάμι κοκαΐνης»: «Δεν είμαστε προετοιμασμένοι να αντιμετωπίσουμε αυτό το πρόβλημα». Χαρακτηρίζει την πανδημία Covid ως το σημείο καμπής: «Μεταξύ του τέλους του 2021 και των αρχών του 2022, παρατηρήσαμε σαφή αύξηση. Μεταξύ των νέων, μεταξύ των jet set, σε διάφορα κοινωνικά περιβάλλοντα, η χρήση κοκαΐνης είχε αρχίσει να γίνεται κανονικότητα στα πάρτι». Η επικεφαλής της ένωσης υποστηρίζει ότι είχαν δοθεί προειδοποιητικά σημάδια, αλλά χρειάστηκε περισσότερο από ένας χρόνος για να αντιδράσει ο πολιτικός κόσμος. 

Ο συνάδελφός της, Rune Gundersen, θυμάται ότι ήταν Μάρτιος του 2023 όταν το θέμα «έσκασε» στα μέσα ενημέρωσης, μετά την κατάσχεση 820 κιλών κοκαΐνης σε ένα κοντέινερ με μπανάνες από τη Νότια Αμερική. «Δεν είχαμε ξαναδεί κάτι τέτοιο. Είχαμε συνηθίσει να βρίσκουμε μικρές ποσότητες, κυρίως για προσωπική χρήση, αλλά όχι κιλά», λέει. Το έτος έκλεισε με 2,3 τόνους κατασχεθέντων, περισσότερους από ό,τι σε ολόκληρη την προηγούμενη δεκαετία.

Οι υπάλληλοι εκπέμπουν SOS: «Δεν έχουμε τα μέσα»

Οι τελωνειακοί υπάλληλοι αισθάνονται ότι σηκώνουν μεγάλο βάρος: δεν διαθέτουν επαρκείς πόρους και προσωπικό για να αντιμετωπίσουν το διογκούμενο πρόβλημα. Διαθέτουν μόνο έναν σαρωτή ικανό να επιθεωρεί πλήρη εμπορευματοκιβώτια στο Όσλο, τον οποίο πρέπει να μοιράζονται μεταξύ πολλών λιμανιών. Μετά από μια περίοδο περικοπών, κατά την οποία βρέθηκαν στο χείλος της απόσυρσης αρκετών σκαφών, ο προϋπολογισμός της τελωνειακής υπηρεσίας αυξήθηκε το 2025, γεγονός που επέτρεψε, μεταξύ άλλων, την ενίσχυση των δυνατοτήτων της με την απόκτηση ενός ακόμη σαρωτή — «αν και δεν θα είναι λειτουργικός για άλλα δύο χρόνια», καταγγέλλει ο Gundersen. Παρά την αύξηση του προϋπολογισμού, η Tandero Schaug τονίζει ότι πολλοί αξιωματικοί θα συνταξιοδοτηθούν τα επόμενα χρόνια και δεν εκπαιδεύονται αρκετοί νέοι για να εξασφαλιστεί η ανανέωση.

Η συντηρητική δήμαρχος του Όσλο, Anne Lindboe, αναγνώρισε πριν από μερικούς μήνες ότι το λιμάνι της νορβηγικής πρωτεύουσας είχε γίνει «ένα από τα αγαπημένα της οργανωμένης εγκληματικότητας στην Ευρώπη» και παραδέχτηκε ότι τα τρέχοντα μέτρα ελέγχου και ασφάλειας είναι ανεπαρκή.

Ωστόσο, τα ναρκωτικά δεν εισέρχονται μόνο μέσω του λιμανιού του Όσλο σε μεγάλες ποσότητες. Φτάνουν επίσης μέσω διαφόρων σημείων κατά μήκος της ακτής, μέσω αεροδρομίων ή των περισσότερων από 1.600 χιλιομέτρων χερσαίων συνόρων με τη Σουηδία, κατά μήκος των δεκάδων δρόμων που συνδέουν τις δύο χώρες, «ή ακόμα και με snowmobile, σκι ή με τα πόδια», λέει η Tandero Schaug.

Σε μια προσπάθεια να περιοριστεί η διασυνοριακή εγκληματική δραστηριότητα, εγκαινιάστηκε ένα κοινό αστυνομικό τμήμα στα σύνορα μεταξύ Νορβηγίας και Σουηδίας. Στην επίσημη τελετή παρευρέθηκαν η πριγκίπισσα Βικτώρια της Σουηδίας και ο πρίγκιπας Χάακον της Νορβηγίας.

Στην τελευταία ετήσια έκθεσή της σχετικά με τις απειλές από εγκληματικά δίκτυα, η νορβηγική αστυνομία παραδέχεται ότι σουηδικές συμμορίες δραστηριοποιούνται πλέον σε όλες τις περιοχές της χώρας. Η Δανία ανακοίνωσε πέρυσι ότι θα ενισχύσει τους αστυνομικούς ελέγχους στα σύνορα με τη Σουηδία. Η Ισλανδία αντιμετωπίζει επίσης τη δική της κρίση, με αρκετές κατασχέσεις τους τελευταίους μήνες που είναι άνευ προηγουμένου στην ιστορία της χώρας, τόσο από άποψη ποσότητας όσο και καθαρότητας των ναρκωτικών.

Ο Δανός υπουργός Δικαιοσύνης, Peter Hummelgard, δικαιολόγησε την ενίσχυση των συνοριακών ελέγχων με τη γειτονική χώρα: «Η πραγματικότητα αυτή τη στιγμή είναι ότι όχι μόνο η Δανία, αλλά και μεγάλα τμήματα των σκανδιναβικών χωρών υποφέρουν από τις συνέπειες της αποτυχημένης μεταναστευτικής πολιτικής της Σουηδίας και αντιμετωπίζουμε αυτό το ζήτημα με μεγάλη σοβαρότητα».

Σοκάρουν τα στοιχεία για τους νέους 

Η αύξηση της εισροής κοκαΐνης στη Νορβηγία αντικατοπτρίζεται σε πολλές στατιστικές. Η κατανάλωση μεταξύ των νέων ηλικίας 15 έως 34 ετών είναι η τρίτη υψηλότερη στην ήπειρο, μετά την Ολλανδία και την Ιρλανδία, σύμφωνα με την τελευταία έκθεση του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Ναρκωτικών. Μια μελέτη του ίδιου οργανισμού, βασισμένη σε ανάλυση λυμάτων, αποκάλυψε ότι η χρήση κοκαΐνης στο Όσλο έχει τριπλασιαστεί από το τέλος της πανδημίας Covid. Σύμφωνα με μια έρευνα της Ipsos, το ένα τέταρτο των Νορβηγών ηλικίας 16 έως 19 ετών θεωρεί ότι η λευκή σκόνη είναι τόσο συνηθισμένη όσο το αλκοόλ στα πάρτι.

Επιπλέον, μια έκθεση του Νορβηγικού Ινστιτούτου Δημόσιας Υγείας από τα τέλη του 2024 υπογραμμίζει ότι το 17% των αγοριών και το 8% των κοριτσιών στο τελευταίο έτος της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης χρησιμοποίησαν αυτό το ναρκωτικό κατά τη διάρκεια του έτους. Ο αριθμός των πολιτών που βρίσκονται σε θεραπεία για εθισμό στην κοκαΐνη έχει επίσης εκτοξευθεί στα ύψη στη σκανδιναβική χώρα.

Δεν είναι μόνο τα νούμερα. Η αφθονία των ναρκωτικών στη Νορβηγία αντικατοπτρίζεται και στους δρόμους, ειδικά στο κέντρο του Όσλο. Μια περιοχή με λίγο περισσότερους από 10.000 κατοίκους, οι περισσότεροι από τους οποίους είναι αλλοδαποί, έχει γίνει το επίκεντρο του εμπορίου ναρκωτικών. «Είναι το μέρος στη Νορβηγία όπου πωλούνται τα περισσότερα ναρκωτικά», λέει ο Gundersen. Γύρω από τις εισόδους του μετρό, και παρά τη συχνή παρουσία περιπολικών αυτοκινήτων, υπάρχουν νέοι — και όχι τόσο νέοι — που προσφέρουν χασίς και κοκαΐνη στους περαστικούς σχεδόν οποιαδήποτε ώρα της ημέρας. Πολλοί μετακινούνται με ηλεκτρικά σκούτερ και είτε δεν μεταφέρουν ναρκωτικά είτε μεταφέρουν μόνο μικρές ποσότητες, για να αποφύγουν σοβαρά προβλήματα με την αστυνομία.

Ωστόσο, δεν χρειάζεται να πας στο κέντρο για να βρεις ναρκωτικά. «Οι περισσότεροι νέοι τα αγοράζουν μέσω των κοινωνικών μέσων ή εφαρμογών άμεσων μηνυμάτων όπως το Snapchat», σημειώνει η Tandero Schaug. «Είναι πιο εύκολο να βρεις κοκαΐνη παρά να αγοράσεις αλκοόλ: κανείς δεν θα ελέγξει αν έχεις τη νόμιμη ηλικία. Και φτάνει στο σπίτι σου πιο γρήγορα από μια πίτσα».

Η ίδια αναρωτιέται πώς θα είναι η κατάσταση σε πέντε χρόνια. Δεν αποκλείει το ενδεχόμενο οι νορβηγοί τελωνειακοί να αρχίσουν να φέρουν όπλα, όπως συμβαίνει στη Σουηδία από τον περασμένο Δεκέμβριο. Παρόλα αυτά, είναι σίγουρη ότι η τάση μπορεί να αντιστραφεί: «Ελπίζω ότι, τουλάχιστον, η αγορά κοκαΐνης θα επιστρέψει σε αυτό που ήταν όταν ήμουν νέα, ότι θα απαιτεί κάποιες επαφές, ότι θα απαιτεί μια ελάχιστη προσπάθεια για να την προμηθευτείς».