Βαθιά ύφεση, ίσως και πάνω από 15%, αύξηση του αριθμού των ανέργων κατά τουλάχιστον 600.000 και χιλιάδες «λουκέτα» απειλούν φέτος την οικονομία, χωρίς να λαμβάνεται υπόψη ένα… ακραίο σενάριο νέων δραστικών περιορισμών, λόγω αναζωπύρωσης του κορονοϊού από τον Οκτώβριο. Η κυβέρνηση σχεδιάζει από τώρα τις επόμενες κινήσεις της, θεωρώντας χαμένα το β’ και το γ’ τρίμηνο του έτους, λόγω… ισοπέδωσης του τουριστικού ρεύματος, υποχώρησης των εξαγωγών και εισαγωγών, δραστικού περιορισμού των εσόδων από την εμπορική ναυτιλία και τις μεταφορές, αλλά και μεγάλης καθίζησης των λιανικών πωλήσεων ελλείψει χρημάτων, όπως αναφέρει η εφημερίδα "Παρασκήνιο". Από το σύνολο των κλάδων της ελληνικής οικονομίας που διαμορφώνουν το τελικό ύψος του ΑΕΠ, υπολογίζεται ότι φέτος μπορεί να χαθεί εκτιμώμενο εισόδημα €57-€64 δισ., σύμφωνα με τις πρώτες εκτιμήσεις παραγόντων της αγοράς, οι οποίοι θέλουν να κρατήσουν την ανωνυμία τους. Από την άλλη πλευρά, η κυβέρνηση εκτιμά ότι με τα μέτρα τόνωσης της ρευστότητας και ενίσχυσης των οικονομικών των νοικοκυριών μπορεί να περιορίσει το τεράστιο κόστος στα 25-30 δισ. ευρώ ή περίπου 12%-15% του ΑΕΠ. Καθημερινά οι εκτιμήσεις στο υπουργείο Οικονομικών αλλάζουν προς το χειρότερο. Για την ιστορία, να αναφέρουμε ότι τις πρώτες εβδομάδες του «lock down» η εκτίμηση ήταν για μηδενικό ρυθμό ανάπτυξης φέτος, στη συνέχεια αναθεωρήθηκαν σε ύφεση 1%-3% και η τελευταία αναθεώρηση, σύμφωνα με δηλώσεις του υπουργού Οικονομικών Χρήστου Σταϊκούρα, τοποθετεί την ύφεση στο 5%-10%, χωρίς να έχει λήξει το επιδημιολογικό φαινόμενο και χωρίς να λαμβάνονται υπόψη η οικονομική θέση των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων μετά τη λήξη της καραντίνας αλλά και το ενδεχόμενο νέας αναζωπύρωσης της πανδημίας από τον Οκτώβριο. Ήδη, ο ΟΟΣΑ έχει προειδοποιήσει για ύφεση 35% στην ελληνική οικονομία το β’ τρίμηνο του έτους, ενώ το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο προειδοποιεί για πολύ μεγαλύτερη παγκοσμίως σε σχέση με την αντίστοιχη που ακολούθησε μετά το κραχ του 1929. Όσο δεν λαμβάνονται γενναίες αποφάσεις στην Ευρώπη, η ελληνική κυβέρνηση παρεμβαίνει με φειδώ και με στοχευμένα μέτρα, αφήνοντας εφεδρείες για αργότερα, εάν και εφόσον εμφανιστούν μεγαλύτερες ανάγκες. Το οικονομικό επιτελείο της κυβέρνησης θα ανακοινώσει την επόμενη εβδομάδα δέσμη μέτρων για τη στήριξη οκτώ κρίσιμων κλάδων της ελληνικής οικονομίας, σε μια προσπάθεια να περιορίσει το «τσουνάμι» που μοιάζει… απειλητικό, κυρίως από το προσεχές φθινόπωρο. Μέχρι στιγμής, το πρόγραμμα που έχει ανακοινωθεί από εσωτερικές και ευρωπαϊκές παρεμβάσεις ανέρχεται σε €14 δισ., το οποίο θα αντισταθμίσει μέρος της βαθιάς ύφεσης του προσεχούς εξαμήνου, που θα επηρεάσει καταλυτικά και την επίδοση σε ετήσια βάση. Σημειώνεται ότι, με βάση τα ήδη ανακοινωμένα μέτρα, έχουν ανασταλεί φορολογικές υποχρεώσεις ύψους €2,1 δισ. και ασφαλιστικές €1,6 δισ., έχουν δοθεί οικονομικές ενισχύσεις €1,4 δισ., «επιστρεπτέα προκαταβολή» €1 δισ., επιπλέον €700 εκατ. στην Υγεία και €150 εκατ. για ενισχύσεις στον πρωτογενή τομέα.

«Μαύρες» προβλέψεις για κλάδους και απασχόληση

Οι παράγοντες της αγοράς θεωρούν ήδη πολύ συντηρητικές τις προβλέψεις των διεθνών οργανισμών και χρηματοοικονομικών οίκων και κάνουν λόγο για σκηνές…. Αποκάλυψης τους επόμενους μήνες, ιδίως εάν από τον Οκτώβριο απαιτηθούν νέα δραστικά μέτρα λόγω αναζωπύρωσης του φονικού ιού. Στον σχετικό πίνακα που παραθέτει σήμερα το «Π» αποτυπώνονται οι αρχικές προβλέψεις για την πορεία των βασικών τομέων της οικονομίας προ κορονοϊού, καθώς και κάποιες πρώτες εκτιμήσεις παραγόντων της αγοράς, οι οποίες ενσωματώνουν την αργή επανεκκίνηση της οικονομίας μετά τους περιορισμούς, τα προβλήματα στη διεθνή και κυρίως την ευρωπαϊκή οικονομία, αλλά και το ενδεχόμενο να υπάρξει νέα περιπέτεια τους επόμενους μήνες. Το μεγάλο πλήγμα για την ελληνική οικονομία θα προέλθει αρχικά από τον τουρισμό, όπου σε καθέναν κάτοικο της χώρας αντιστοιχούν τρεις ξένοι επισκέπτες, ενώ σε άλλες χώρες, με αναπτυγμένους κυρίως τους τομείς της βιομηχανίας και της τεχνολογίας, η αντιστοιχία είναι 1 προς 1-1,5. Το Ξενοδοχειακό Επιμελητήριο Ελλάδος κάνει λόγο για ζημιά μόνο στην ξενοδοχία €4,46 δισ. και τουλάχιστον 45.000 χαμένες θέσεις εργασίας, ενώ η ανάγκη χρηματοδότησης των μονάδων φτάνει στο €1,79 δισ. Όπως φαίνεται και στον σχετικό πίνακα, οι αρχικώς αναμενόμενες εισπράξεις 17 δισ. από τον τουρισμό δεν αναμένεται να ξεπεράσουν το 40% της αρχικής πρόβλεψης ή περίπου €7 δισ. Από την άλλη πλευρά, οι παράγοντες του εμπορίου αναμένουν τη μετάδοση του… ιού στις λιανικές πωλήσεις, όπου οι αρχικές εκτιμήσεις για τζίρο €42 δισ. θα περιοριστούν στο μισό ή ελαφρώς παραπάνω. Ουσιαστικά, τα σούπερ μάρκετ είναι αυτά που σώζουν την κατάσταση από μεγαλύτερη πτώση. Οι δυσμενείς εξελίξεις στον τουρισμό και το λιανικό εμπόριο θα προκαλέσουν αλυσιδωτές παρενέργειες τόσο στις εξαγωγές όσο και στις εισαγωγές. Συνολικά, τη φετινή χρονιά το ύψος των εισαγωγών θα έφτανε στα 41 δισ. κυρίως λόγω πετρελαίου, αλλά η νεότερη εκτίμηση λόγω των κλειστών συνόρων, αλλά και της βραδείας αποκατάστασης του κλίματος, κάνει λόγο για υποχώρησή τους περί τα €25-26 δισ. Μεγάλο θα είναι το πλήγμα και στην εμπορική ναυτιλία όπως και τις μεταφορές, όπου αναμένεται τα έσοδα να υποχωρήσουν στο μισό.

Υπάρχει επάρκεια τροφίμων στην αγορά;

Κανένα πρόβλημα στην εφοδιαστική αλυσίδα δεν παρατηρείται στην παρούσα φάση, ωστόσο η αβεβαιότητα σχετικά με το μέγεθος και την ένταση της πανδημίας από το φθινόπωρο και μετά παραμένει. Όπως δηλώνει στο «Π» παράγοντας του ελληνικού εμπορίου, «η Ελλάδα, λόγω καθίζησης του τουριστικού ρεύματος, θα έχει επάρκεια τροφίμων για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα, υπό την προϋπόθεση ότι δεν θα υπάρξει πρόβλημα κατά τη θερινή περίοδο με τους εργάτες γης και τη συγκομιδή των αγροτικών προϊόντων». Δηλαδή, ό,τι δεν καταναλώσουν οι τουρίστες που περιμέναμε, θα χρησιμοποιηθεί για την εγχώρια ζήτηση. Από την άλλη πλευρά, η διάθεση ποσοτήτων της νέας εσοδείας θα εξασφαλίσει μεγαλύτερη επάρκεια για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα. Σημειώνεται ότι η Ελλάδα εισάγει τρόφιμα αξίας €4,8 δισ., ενώ εξάγει τρόφιμα ύψους €3,1 δισ. κυρίως προς Ιταλία, Γερμανία και Μεγάλη Βρετανία. Από τη στιγμή που οι εξαγωγές προς αυτές τις χώρες θα περιοριστούν, αυτό σημαίνει ότι θα υπάρχουν μεγαλύτερες ποσότητες στην εγχώρια αγορά. Ωστόσο, πρέπει να σημειωθεί ότι πολλά ευπαθή προϊόντα δεν θα μπορούν να απορροφηθούν από την εγχώρια αγορά μέσα σε μικρό χρονικό διάστημα και θα υποστούν καταστροφή. Επιπλέον, στο σκέλος των ελληνικών εισαγωγών πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι σχεδόν οι περισσότερες χώρες έχουν απαγορεύσει τις εξαγωγές πρώτων υλών και αγροτικών προϊόντων, όπως σιτάρι, καλαμπόκι, ρύζι, κρέατα, τυριά και άλλα που είναι απαραίτητα. Το υπουργείο Ανάπτυξης και Επενδύσεων παρατηρεί επί καθημερινής βάσης τα αποθέματα της εφοδιαστικής αλυσίδας, ενώ υπάρχει προβληματισμός σε σχέση με το ενδεχόμενο να προκύψουν ζημιές στην αγροτική παραγωγή ή να υπάρξει πρόβλημα για τη νέα καλλιεργητική περίοδο από τον Οκτώβριο και μετά.

«Χιονοστιβάδα» στην κοινωνία

Η βαθιά ύφεση στην οικονομία αναμένεται να σηματοδοτήσει μετά τον Σεπτέμβριο ένα «τσουνάμι» απώλειας εισοδημάτων, θέσεων εργασίας, εξώσεων και στάσης πληρωμών, γεγονός που προοιωνίζεται ένα πολύ «θερμό» φθινόπωρο. Η απώλεια εισοδημάτων για περίπου 300.000 εργαζομένους στον τουρισμό και τη μαζική εστίαση, λόγω καθίζησης, θα συνοδευτεί από δεκάδες χιλιάδες λουκέτα στο λιανικό εμπόριο, όπου απειλούνται σχεδόν άλλες τόσες θέσεις. Εκτιμάται ότι, από τις σχεδόν 2 εκατ. θέσεις εργασίας στον ιδιωτικό τομέα, τουλάχιστον 700.000 θα πρέπει να θεωρούνται χαμένες, εφόσον δεν ληφθούν μέτρα παράτασης της λειτουργίας τους έστω και με τον… αναπνευστήρα. Εκτός από τους εργαζομένους στον τουρισμό, στη μαζική εστίαση και στο λιανικό εμπόριο, απειλούνται και χιλιάδες θέσεις ελεύθερων επαγγελματιών, οι οποίοι θα βρεθούν σε αντικειμενική αδυναμία συνέχισης των δραστηριοτήτων τους. Επιπλέον, θα υπάρξει μεγάλη πίεση λόγω και της φθίνουσας πορείας της βιομηχανίας, η οποία έχει κυρίως εξαγωγικό χαρακτήρα και θα επηρεαστεί σε ανάλογο βαθμό με αυτόν που θα πληγούν άλλες οικονομίες. Χιλιάδες μαγαζιά θα αναγκαστούν να κατεβάσουν ρολά, καθώς δεν θα υπάρχει διαθέσιμο εισόδημα για κατανάλωση, ενώ οι παράγοντες της αγοράς έχουν προειδοποιήσει την κυβέρνηση για «τσουνάμι» απλήρωτων φόρων, εισφορών, ενοικίων και λογαριασμών. Δεν είναι μάλιστα λίγοι και αυτοί που θεωρούν ότι η κυβέρνηση δεν θα μπορέσει να διαχειριστεί από ένα σημείο και μετά τις εξώσεις ενοικιαστών, καθώς η καταβολή του ενοικίου σε σημαντικό βαθμό από το ίδιο το κράτος έχει περιορισμένα όρια. Μέσα σε αυτό το κλίμα και με σχεδόν σίγουρη την αναζωπύρωση του κορονοϊού τον Οκτώβριο (έστω και σε πιο περιορισμένη κλίμακα), το οικονομικό επιτελείο της κυβέρνησης θα βρεθεί σε αντικειμενική αδυναμία κατάρτισης του επόμενου Προϋπολογισμού, καθώς τα έσοδα θα υπολείπονται σημαντικά των δαπανών. Για τον λόγο αυτόν, πέραν του κρατικού προϋπολογισμού του νέου έτους, θα «τρέχει» και ένας παράλληλος, ο οποίος θα προσαρμόζεται ανάλογα με τις επιπτώσεις της πανδημίας σε μεταγενέστερο χρόνο. Σε μια τέτοια περίπτωση, το ζητούμενο θα είναι το μέγεθος των παρεμβάσεων που θα γίνουν στους μισθούς του δημόσιου τομέα και στις συντάξεις…