Στα χρόνια της τουρκοκρατίας έζησε ο προύχοντας Σόλων Σολωμής. Και ο Σολωμής, από τα Μασάρη, ήταν θύμα της αιματηρής 9ης Ιουλίου 1821. Η ιστορία του συνδέεται με τον κάθε σφαγιασθέντα Κύπριο της εποχής, ανάμεσά τους τον Αρχιεπίσκοπο Κυπριανό και τους τέσσερις δεσποτάδες. Και συνεχίζεται η ιστορία του μετά τη σφαγή του, με τους απογόνους του, στον φόβο και στον κατατρεγμό τους ώστε να βρουν καταφύγιο. Η ζωή τους παίρνει «φως» και φτάνει μέχρι την Κωνσταντινούπολη και τον Πόρο.
Ο προύχοντας Σολωμής γεννήθηκε στα Μάσαρη το 1765. Κάτοχος μεγάλης περιουσίας, τόσο στο χωριό όσο και στη Μόρφου και στη Φλάσου όπου είχε τσιφλίκια (διατηρούσε και σπίτι κοντά στην εκκλησία του Αγίου Αντωνίου, παρά την Αρχιεπισκοπή), συνδεόταν με τον Αρχιεπίσκοπο Κυπριανό και διατηρούσε φιλελληνικά και πατριωτικά αισθήματα. Συνέδραμε χρηματικώς στην προετοιμασία του αγώνα για την απελευθέρωση των Ελλήνων από τους Τούρκους, επιθυμώντας προφανώς και την εξέγερση της Κύπρου, για την αποτίναξη του ίδιου ζυγού.
Όταν κηρύχθηκε η Ελληνική Επανάσταση και ο Κιουτσούκ Μεχμέτ Πασάς συνέταξε τον μακροσκελή κατάλογό του, συμπεριέλαβε και τον Σολωμή. Ο κατάλογος αφορούσε στη θανάτωση 486 κληρικών και λαϊκών, προκρίτων κυρίως, που κατά τον Κιουτσούκ, όπως έπεισε τον σουλτάνο, θα ξεσήκωναν τους Κυπρίους. Ουσιαστικά απέβλεπε στις περιουσίες τους. Θα σώζονταν μόνο και εφόσον εξισλαμίζονταν, κάτι που αρνήθηκε ο Σολωμής, οπότε τον καρατόμησαν οι Τούρκοι στις 10 Ιουλίου 1821. Δήμευσαν τα υπάρχοντά του, η αξία των οποίων υπέρβαινε το αμύθητο για την εποχή εκείνη ποσό των 400.000 γροσιών. Τα τέσσερα παιδιά του –Χρυσταλλού, Δημήτριος, Ελευθέριος και Ιωάννης– ακολούθησαν τη μοίρα τους.
Τιμή και δόξα στους Λακεδαιμόνιους ήρωες και ηρωίδες του 1821
Η κόρη του Χρυσταλλού διέφυγε αρχικά στη Λευκωσία και κατέληξε στην Κωνσταντινούπολη. Εκεί την ακολούθησαν τα παιδιά της, ο Δημήτριος Σκλαβούδης, με τη σύζυγό του, η Ελένη και πιο μετά, στα 1873, ο Αρχιμανδρίτης Μακάριος. Ο γιος του Δημήτριος πέθανε λίγο μετά τη σφαγή του πατέρα του, ενώ πέθανε και ο άλλος του γιος, ο Ελευθέριος, από τη λύπη και τη στεναχώρια του που δεν κατάφερε να αγοράσει πίσω τα κτήματά τους, της Φλάσου και των Μασάρων. Το τελευταίο παιδί, ο Ιωάννης, αφού διέφυγε του μένους των Τούρκων, κατέφυγε στην Ελλάδα, στο νησί Πόρος.
Απόγονοι και γενιά
Ο εγγονός του Σολωμή, Αρχιμανδρίτης Μακάριος, είχε την πορεία του. Διετέλεσε διδάσκαλος στη Μόρφου (1854-186), στο Μπέλλα-Πάις (1857-1859) και στην Κερύνεια (1871-1873), καθώς και εφημέριος της εκκλησίας του Αρχαγγέλου Μιχαήλ της Κερύνειας (1865-1873), μέχρι το 1873 που μετέβη στην Κωνσταντινούπολη, κοντά στην οικογένειά του. Διορίστηκε πρωτοσύγκελος και ιεροψάλτης του Οικουμενικού Πατριαρχείου και μεταξύ των ετών 1880-1890, προΐστατο του Μεγάλου Ρεύματος. Ο μικρότερος γιος του Σολωμή, Ιωάννης, μετά που κατέφυγε στον Πόρο κατατάγηκε στον ελληνικό στρατό. Το 1836 κι ενώ υπηρετούσε ως χωροφύλακας, ο βασιλιάς Όθωνας τον προήγαγε, επειδή γνώριζε γραφή και ανάγνωση. Έφτασε μέχρι τον βαθμό του υπομοίραρχου της χωροφυλακής. Νυμφεύτηκε τη Μαρία Παλέση, κόρη του Ιωάννη Παλέση, από τον Πόρο, και απέκτησε δύο παιδιά, τον Επαμεινώνδα, γιατρό, και τον Ξενοφώντα, συμβολαιογράφο. Η ρίζα στην Κωνσταντινούπολη διακόπηκε με τον θάνατο των εγγονιών, ενώ στον Πόρο συνεχίστηκε και συνεχίζεται ακόμα.
«Οικογένεια Σολομωνίδη (1765-2012), Κύπρος-Πόρος το συναπάντημα» των δρων Ελευθέριου Αντωνίου και Λυγίας Χριστοφόρου.
Η καρατόμηση των επισκόπων στο Σεράγιο, στις 9 Ιουλίου 1821, εκεί όπου μία μέρα μετά μαρτύρησε ο Σόλων Σολωμής (Γ. Μαυρογένης).
Μαυσωλείο Κυπρίων Εθνομαρτύρων, προαύλιο ναού Φανερωμένης, όπου και τα οστά του Σολωμή (Φώτο 2).
Η ιστορία της πόλης μου
Ρίζα Κωνσταντινούπολης ( Φώτο 3).
Ο εγγονός του Σόλωνα Σολωμή, του ήρωα της ιστορίας μας, από την κόρη του Χρυσταλλού, αρχιμανδρίτης Μακάριος, κατέληξε στα γηρατειά του στο γηροκομείο. Στο Επταπύργιο Γηροκομείο, από όπου η παρούσα σκηνή, λίγο έξω από τα τείχη της Κωνσταντινούπολης. Εκεί τον έστειλε το Οικουμενικό Πατριαρχείο και εκεί κατέληξαν και τα δύο άλλα αδέλφια του, Ελένη και Δημήτρης, άτεκνος. Ο αρχιμανδρίτης πέθανε πάμφτωχος το 1920 και μετά τα αδέλφια του κι έτσι χάθηκε η ρίζα του Σολωμή στην Κωνσταντινούπολη.
Μητρόπολη Βεροίας: Ο Απόστολος Παύλος και οι πνευματικές διεργασίες πριν το 1821
Η σύζυγος γιου (Φώτο 4).
Η Ποριώτισσα Μαρία Παλέση, η σύζυγος του Ιωάννη Σολομωνίδη, γιου του Σόλωνα Σολωμή. Τα παιδιά τους διέπρεψαν: ο Επαμεινώνδας ως γιατρός (από τους πρώτους Ποριώτες με πτυχίο γιατρού από το Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών) και δημοτικός σύμβουλος Πόρου, και ο Ξενοφώντας ως συμβολαιογράφος. Φωτογραφία από τον Γιάννη Μανιάτη, διευθυντή Χατζοπούλειου Βιβλιοθήκης και το βιβλίο «Οικογένεια Σολομωνίδη».
Τελευταίως στον Πόρο (Φώτο 5).
Ο δρ Στυλιανός-Επαμεινώνδας Σολομωνίδης (δεξιά) είναι από τη ρίζα του Σόλωνα Σολωμή που έφτασε στον Πόρο. Είναι απόγονος του πρώτου γιου και παιδιού του Σολωμή, Ιωάννη, από τον πρώτο του γιο Επαμεινώνδα. Όπως ο παππούς του Επαμεινώνδας ήταν γιατρός, έτσι ήταν και εκείνος και όπως είχε ανάμειξη ο παππούς με τα κοινά, το ίδιο και αυτός: είναι ο τέως δήμαρχος Πόρου. Φωτογραφία στο σπίτι του δρος Σολομωνίδη στο Λεμονόδασος, από το Δ. Σ. Πόρου και το βιβλίο «Οικογένεια Σολομωνίδη».
