Τώρα, περισσότερα από 5.000 χρόνια αργότερα, οι αρχαιολόγοι το ανακάλυψαν και βοήθησαν ένα τοπικό αρτοποιείο να αναδημιουργήσει τη συνταγή – με τους πελάτες να σχηματίζουν ουρές για να το αγοράσουν.

Στρογγυλό και επίπεδο σαν τηγανίτα, με διάμετρο 12 εκατοστά, το ψωμί ανακαλύφθηκε κατά τη διάρκεια ανασκαφών στην Kulluoba, μια τοποθεσία κοντά στην πόλη Εσκισεχίρ της κεντρικής Ανατολίας.

«Πρόκειται για το αρχαιότερο ψημένο ψωμί που ήρθε στο φως κατά τη διάρκεια ανασκαφής και κατάφερε σε μεγάλο βαθμό να διατηρήσει το σχήμα του», δήλωσε ο Murat Turkteki, αρχαιολόγος και διευθυντής της ανασκαφής. «Το ψωμί είναι ένα σπάνιο εύρημα κατά τη διάρκεια μιας ανασκαφής. Συνήθως, βρίσκεις μόνο ψίχουλα», δήλωσε στο AFP. «Αλλά εδώ, διατηρήθηκε επειδή είχε καεί και θαφτεί», είπε.

Το ψωμί κάηκε και θάφτηκε κάτω από την είσοδο μιας κατοικίας που χτίστηκε γύρω στο 3.300 π.Χ. Ένα κομμάτι είχε αποκοπεί, πριν το ψωμί καεί, και στη συνέχεια θάφτηκε όταν χτίστηκε το σπίτι. «Μας κάνει να σκεφτόμαστε μια τελετουργία αφθονίας», δήλωσε ο Turkteki.

Το ψωμί, που ανακαλύφθηκε τον Σεπτέμβριο του 2024, εκτίθεται από την Τετάρτη στο Αρχαιολογικό Μουσείο του Εσκισεχίρ. «Συγκινηθήκαμε πολύ από αυτή την ανακάλυψη. Μιλώντας με τον διευθυντή της ανασκαφής μας, αναρωτήθηκα αν θα μπορούσαμε να αναπαραγάγουμε αυτό το ψωμί», δήλωσε η δήμαρχος της πόλης, Ayse Unluce.

Οι αναλύσεις έδειξαν ότι το ψωμί φτιάχτηκε με χοντροαλεσμένο αλεύρι από δίκοκκο σιτάρι (emmer), μια αρχαία ποικιλία σιταριού, και σπόρους φακής, ενώ ως μαγιά χρησιμοποιήθηκε το φύλλο ενός αδιευκρίνιστου ακόμη φυτού.Οι αρχαίοι σπόροι emmer δεν υπάρχουν πλέον στην Τουρκία.

Για να πλησιάσει όσο το δυνατόν περισσότερο την αρχική συνταγή, ο δήμος, αφού ανέλυσε το αρχαίο ψωμί, αποφάσισε να χρησιμοποιήσει σιτάρι Kavilca, μια ποικιλία που είναι κοντά στο αρχαίο emmer, καθώς και πλιγούρι και φακές. Στο αρτοποιείο Halk Ekmek (που στα τουρκικά σημαίνει «Ψωμί του Λαού»), το οποίο προωθείται από τον δήμο για να προσφέρει ψωμί με χαμηλό κόστος, οι εργαζόμενοι πλάθουν καθημερινά με το χέρι 300 καρβέλια Kulluoba.

«Ο συνδυασμός προγονικού αλεύρου σίτου, φακής και πλιγούρι έχει ως αποτέλεσμα ένα πλούσιο, χορταστικό ψωμί χαμηλής περιεκτικότητας σε γλουτένη και χωρίς συντηρητικά», δήλωσε ο Serap Guler, διευθυντής του αρτοποιείου.

Τα πρώτα ψωμιά Kulluoba, που κυκλοφόρησαν στην αγορά ως καρβελάκια των 300 γραμμαρίων και κοστίζουν 50 τουρκικές λίρες (περίπου 1,28 δολάρια), εξαντλήθηκαν μέσα σε λίγες ώρες. «Έτρεξα γιατί φοβόμουν ότι δεν θα έμενε καθόλου. Είμαι περίεργη για τη γεύση αυτού του αρχαίου ψωμιού», δήλωσε η πελάτισσα Suzan Kuru.