Ένα βίντεο που δείχνει τη Σαντορίνη να παραδίδεται στην οργή του ηφαιστείου φέρνει τον πανικό στο διαδίκτυο.

Το βίντεο, φτιαγμένο με λογισμικό τεχνητής νοημοσύνης, διαμοιράστηκε στο TikTok και έχει αναπαραχθεί από πολλούς λογαριασμούς.

Στο βίντεο το ηφαίστειο της Σαντορίνης εκρήγνυται φέρνοντας καταστροφή, πανικό και χαός στις Κυκλάδες.

Όπως αναφέρει λογαριασμός ενημερωτικής ιστοσελίδας  το βίντεο το «κυκλοφόρησαν οι Τούρκοι με στόχο τον τουρισμό της Σαντορίνης», μια υπόθεση που δεν έχει επιβεβειωθεί ή ακυρωθεί -σε ένα κατακερματισμένο και γεμάτο ψέμα ψηφιακό τοπίο άλλωστε, δεν θα μπορούσε.

Το αποκαλυπτικό βίντεο στη Σαντορίνη που έχει γίνει viral δεν είναι το μόνο.

Οι χρήστες εκμεταλλεύονται τον πανικό, την αγωνία και την έκτακτη επικαιρότητα στις Κυκλάδες αλιεύοντας likes και αναπαραγωγές για να γοητεύσουν τον αλγόριθμο με fake βίντεο κατασκευασμένα με λογισμικά ΑΙ.

Η δημοφιλία των αποκαλυπτικών βίντεο καταστροφής γύρω από τη σεισμική δραστηριότητα στις Κυκλάδες έχει προσελκύσει πολλούς δημιουργούς περιεχομένου στο να κατασκευάσουν fake αναρτήσεις αναδεικνύοντας την επιδημία των fake news και των deepfake προϊόντων τους στις ψηφιακές πλατφόρμες.

Όπως καταγράφηκε σε μία από τις μεγαλύτερες μελέτες για την επιδημία των fake news και τη δημοφιλία τους από το ΜΙΤ που δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό περιοδικό Science «η αλήθεια δεν μπορεί να τα βάλει με τις φήμες και τις κατασκευασμένες ειδήσεις».

«Είναι ξεκάθαρο πως η ψευδής πληροφορία υπερισχύει της αληθούς» δήλωσε ο Soroush Vosoughi, επιστήμονας δεδομένων από το MIT, που μελετά τα fake news από το 2013 και ηγήθηκε της μελέτης στο The Atlantic.

«Κι αυτό δεν οφείλεται αποκλειστικά στα bots. Φαίνεται πως έχει να κάνει με την ανθρώπινη φύση».

Σύμφωνα με τη μελέτη, μια ψεύτικη ιστορία «φτάνει» σε 1.500 άτομα έξι φορές ταχύτερα από μία πραγματική.

Tη στιγμή που η Meta, η εταιρεία του Μαρκ Ζούκερμπεγκ που διαχειρίζεται τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης Facebook, Instagram, Threads αλλά και το WhatsApp, καταργεί τους μηχανισμούς ελέγχου ψευδών ειδήσεων (fact-checkers) οι χρήστες μένουν εκτεθειμένοι σε μια επιδημία τρόμου, προπαγάνδας και παραπληροφόρησης που είναι ανησυχητική.

Μιλώντας πρόσφατα στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο Σταμάτης Πουλακιδάκος, επίκουρος καθηγητής στο Τμήμα Επικοινωνίας και Ψηφιακών Μέσων, στο Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας και συντονιστής της πλατφόρμας Check4Facts είπε ότι «Πάμε από το κακό στο χειρότερο, ανεπιστρεπτί».

Ο Παπαζάχος ορίστηκε εκπρόσωπος των δύο Επιτροπών για τους σεισμούς στην Σαντορίνη

Αν και το fact-checking «δεν είναι πανάκεια, αφού και στην Ελλάδα, παρά τη χρήσιμη δουλειά που έγινε, δεν αποφεύχθησαν σε ορισμένες περιπτώσεις οι έντονες πολιτικές και ιδεολογικές προκαταλήψεις» για τον Πουλακιδάκο, η εκπαίδευση των πολιτών είναι ο πιο αποτελεσματικός τρόπος για ένα feed αλήθειας.

«Αν η αγωγή για τα ΜΜΕ μπει στην τυπική εκπαίδευση ήδη από το δημοτικό, μπορούμε να πούμε ότι θα έχουμε στο μέλλον γενιές εγγράμματων πολιτών» τονίζει, προσθέτοντας ότι για να λειτουργήσει η εκπαίδευση του κοινού, πρέπει να έχει θεσμική ρίζα -οι μεμονωμένες προσπάθειες, π.χ., στο πλαίσιο ερευνητικών προγραμμάτων, είναι καταδικασμένες να έχουν περιορισμένα αποτελέσματα, γιατί είναι αποσπασματικές.

H απόφαση του Ζούκερμπεργκ για κατάργηση του fact-checking είναι παράλληλη με με την ενεργοποίηση των λεγόμενων Community Notes στο Χ του Έλον Μασκ ενώ την ίδια στιγμή ο αλγόριθμος του TikTok παραμένει ένα διαδαλώδες, άλυτο μυστήριο.

Ήδη από το 2018 πολιτικοί επιστήμονες έχουν ζητήσει επανασχεδιασμό του οικοσυστήματος πληροφοριών του 21ου αιώνα.

Είναι συγκλονιστικό ότι τρεις αιώνες σχεδόν μετά, όσα έγραψε ο Αγγλο-Ιρλανδός συγγραφέας, δοκιμιογράφος και σατριρικός σχολιαστής Τζόναθαν Σουίφτ επιβεβαιώνεται σε όσα έγραψε στο βιβλίο του, Η Τέχνη της Πολιτικής Ψευδολογίας.

«Το ψέμα πετάει και η αλήθεια το ακολουθεί κουτσαίνοντας» είχε πει για ένα φαινόμενο που σήμερα προσλαμβάνει κατακλυσμιαίες διαστάσεις από το ΤikTok στα πολιτικά αφηγήματα και γενικά, όπου υπάρχει δικτυωμένος άνθρωπος.

Σύμφωνα με τη μελέτη του MIT, μια ψεύτικη ιστορία είναι σαφώς πιο πιθανόν να γίνει viral απ’ ό,τι ένα πραγματικό συμβάν με τους χρήστες να δείχνουν προτίμηση στο ψέμα από την αλήθεια.

Απαντώντας στο γιατί η μελέτη καταδεικνύει ότι τα fake news μοιάζουν πιο «φρέσκα» από τις αληθινές ειδήσεις και απευθύνονται πολύ περισσότερο στο συναίσθημα.

«Το βασικό συμπέρασμα είναι πως το περιεχόμενο που γεννά έντονα συναισθήματα μεταφέρεται ταχύτερα, διανύει μεγαλύτερη απόσταση και αφήνει πιο έντονες εντυπώσεις» διευκρινίζουν οι επιστήμονες της μελέτης.

Και έτσι η αλήθεια λιώνει κάτω από τη λάβα των ηφαιστείων που ξερνάνε ψέμα, αποκάλυψη και πανικό.

Το τέλος των facts είναι σίγουρα κοντά.