Με τα κρούσματα ιλαράς να αυξάνονται δραματικά στην Ευρώπη, αλλά και στη χώρα μας – έχουν καταγραφεί εφέτος 100 περιστατικά σε μικρά παιδιά αλλά και άτομα ηλικίας 25 έως 44 χρόνων-  αλλά και την επείγουσα σύσταση του γενικού γραμματέα Δημόσιας Υγείας του υπουργείου Υγείας κ. Γιάννη Μπασκόζου για εμβολιασμό, προκύπτουν  σημαντικά ερωτήματα για την «ξεχασμένη» μέχρι πρότινος νόσο της ιλαράς. Οι ειδικοί του Κέντρου Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΚΕΕΛΠΝΟ) απαντούν σε  9 ερωτήσεις για την ιλαρά αλλά και το εμβόλιο MMR.

1. Τι είναι η ιλαρά;
H ιλαρά είναι ιογενής λοίμωξη υψηλής μεταδοτικότητας που οφείλεται στον ιό της ιλαράς -πρόκειται για RNA ιό που ανήκει στην ομάδα των παραμυξοϊών του γένους Morbillivirus. Ο ιός εισέρχεται στον οργανισμό από το αναπνευστικό σύστημα και εγκαθίσταται στον αναπνευστικό βλεννογόνο και τους επιχώριους λεμφαδένες όπου και πολλαπλασιάζεται. Στη συνέχεια μεταφέρεται στο αίμα και με αυτό σε διάφορα όργανα. Η ασθένεια εμφανίζεται πιο συχνά τους χειμερινούς μήνες και την άνοιξη.

2. Πώς μεταδίδεται η νόσος;
Η  ιλαρά  χαρακτηρίζεται  ως  πολύ  μεταδοτική  νόσος. Ο ιός μπορεί να επιβιώσει στον αέρα ή σε επιφάνειες αντικειμένων περίπου 2 ώρες, ενώ απενεργοποιείται γρήγορα από τη ζέστη, το φως, το όξινο pH και τη θρυψίνη. Ο ιός της ιλαράς αποικίζει τον ρινικό βλεννογόνο και τον στοματοφάρυγγα ατόμων που νοσούν. Όταν
οι νοσούντες φταρνίζονται ή βήχουν, τα σταγονίδια διασπείρονται μέσω του  αέρα  και  μπορούν  να  επιμολύνουν  άλλα  άτομα  ή  διάφορες περιβαλλοντικές επιφάνειες. Τα  άτομα, που νοσούν, μεταδίδουν τη νόσο περίπου 4 ημέρες πριν από την εμφάνιση του εξανθήματος έως και 4 ημέρες μετά.

3. Πώς εκδηλώνεται;
Η νόσος συνήθως ξεκινά με πυρετό ο οποίος διαρκεί περίπου δυο με τέσσερις ημέρες, και ακολουθείται από βήχα, καταρροή και επιπεφυκίτιδα (φλεγμονή στα μάτια). Έπειτα από εμφανίζεται το εξάνθημα (το εξανθηματικό στάδιο διαρκεί πέντε με έξι ημέρες) αρχικά στο πρόσωπο και πίσω από τα αυτιά, εξαπλώνεται στον υπόλοιπο κορμό και στην πλάτη και στη συνέχεια επεκτείνεται στα άνω και τα κάτω άκρα. Το στάδιο της αποδρομής (ανάρρωσης) χαρακτηρίζεται από πτώση του πυρετού και εξαφάνιση του εξανθήματος σταδιακά με τη σειρά που εμφανίστηκε,  δηλαδή σβήνει πρώτα από το πρόσωπο και τελικά από τα άκρα. Σε μερικές περιπτώσεις παρατηρείται λεπτή απολέπιση του δέρματος εκτός από τις παλάμες και τα πέλματα.

4. Πόσο σοβαρή είναι η νόσος;
Τα  συμπτώματα  της  ιλαράς είναι  από  μόνα  τους  ενοχλητικά,  οι επιπλοκές όμως είναι επικίνδυνες. Οι περισσότερες επιπλοκές είναι συχνότερες σε παιδιά κάτω των 5 ετών και ενήλικες  άνω των 20 ετών.

5. Ποιες είναι αυτές οι επιπλοκές;
Οι συχνότερες επιπλοκές εμφανίζονται από το πεπτικό, αναπνευστικό και το Κεντρικό Νευρικό Σύστημα (ΚΝΣ). Από το πεπτικό εμφανίζεται διάρροια (8%) και σπανίως παροδική ηπατίτιδα. Σοβαρότερες επιπλοκές είναι η πνευμονία ιογενής ή δευτεροπαθής από μικρόβια (συχνότητα 6%) η οποία αποτελεί και τη συχνότερη αιτία θανάτου, η οξεία μέση πυώδης ωτίτιδα (7%), η οξεία εγκεφαλίτιδα (0,1%). Οι ενήλικες νοσούν σπάνια από ιλαρά αλλά σοβαρότερα από τα παιδιά. Οι επιπλοκές αφορούν κυρίως το αναπνευστικό: πνευμονία (30%), μέση πυώδης ωτίτιδα (29%), ιγμορίτιδα (25%). Η νόσηση κατά την εγκυμοσύνη σχετίζεται με αποβολή του εμβρύου, πρόωρο τοκετό, χαμηλού βάρους γέννησης νεογνό. Ένας στους 1.000 ασθενείς με ιλαρά θα παρουσιάσει εγκεφαλίτιδα και περίπου ένας στους 1.000 θα καταλήξει.

6. Γιατί θεωρείται σημαντικός ο εμβολιασμός;
Είναι  γεγονός  πως  ο  εμβολιασμός  έχει  συμβάλλει  στην  μείωση  των κρουσμάτων  ιλαράς  όπως  συμβαίνει  με  όλα  τα  νοσήματα  που προλαμβάνονται με εμβολιασμό. Η διαδεδομένη χρήση του εμβολίου της ιλαράς έχει οδηγήσει σε μείωση μεγαλύτερη του 99% των νέων κρουσμάτων, σε σχέση με την προ εμβολίου εποχή. Παρ’ όλα αυτά η ιλαρά παραμένει συχνό νόσημα, ακόμα και επιδημικό, σε πολλές χώρες.
Ο ιός είναι εξαιρετικά μεταδοτικός και μπορεί να εξαπλωθεί ραγδαία, ειδικά  σε περιοχές  με  χαμηλό  ποσοστό  εμβολιαστικής  κάλυψης. Κατά την περίοδο 2016-2017, έχουν αναφερθεί περισσότερες από 14.000 περιπτώσεις και 41 θάνατοι σε όλη την Ευρώπη. Στην Ελλάδα έως τις 3/9/2017, έχουν κοινοποιηθεί 100 κρούσματα ιλαράς. Πρόκειται κυρίως για μικρά παιδιά από κοινότητες των Ρομά καθώς και για άτομα με ελληνική ιθαγένεια ηλικίας 25-44 ετών από τον γενικό πληθυσμό.

7. Τι είδους εμβόλιο χορηγείται για την πρόληψη της ιλαράς;
Το εμβόλιο MMR χρησιμοποιείται για την πρόληψη της ιλαράς και ακόμα 2  ιογενών  νοσημάτων,  της  ερυθράς  και  της  παρωτίτιδας.  Το  MMR αποτελείται από ζώντες εξασθενημένους ιούς. Αυτό σημαίνει πως μετά τον εμβολιασμό, ο ιός αναπαράγεται και προκαλεί ακίνδυνη λοίμωξη η οποία χαρακτηρίζεται από ελάχιστα ή και καθόλου συμπτώματα. Το ανοσοποιητικό σύστημα του εμβολιασμένου ενεργοποιείται με σκοπό να καταπολεμήσει  αυτήν  τη  λοίμωξη,  με  αποτέλεσμα  να  αναπτύσσεται
ισόβια ανοσία. Το εμβόλιο συνιστάται να γίνεται υποδόρια σε δυο δόσεις σε  ηλικία  12-15  μηνών  και  4-6  ετών. Σε  περιοχές  όπου  υπάρχουν κρούσματα ο μβολιασμός του παιδικού πληθυσμού πρέπει να γίνεται σε ηλικία 12 μηνών. Επίσης σε περίπτωση επιδημικής έξαρσης της ιλαράς ο εμβολιασμός  μπορεί  να  αρχίσει  και  σε  μικρότερη  ηλικία  αλλά  τότε χρειάζεται επανεμβολιασμός με το MMR στην ηλικία των 15 μηνών.

8. Πόσο αποτελεσματικό είναι το εμβόλιο MMR;
Ποσοστό άνω του 95% των ατόμων που έχουν εμβολιαστεί με μία δόση του MMR
θα αναπτύξουν ανοσία και για τα 3 ιογενή νοσήματα (ιλαρά, ερυθρά και παρωτίτιδα). Ο εμβολιασμός με δεύτερη δόση του MMR θα προσδώσει ανοσία σε όσα άτομα δεν ανταποκρίθηκαν στην 1η δόση.

9. Ως ενήλικας, χρειάζεται να εμβολιαστώ με το εμβόλιο MMR;
Ο εμβολιασμός είναι απαραίτητος για τις εξής κατηγορίες ενηλίκων:
-Φοιτητής
-Επαγγελματίας υγείας
-Γυναίκα αναπαραγωγικής ηλικίας
-Ταξιδιώτης  με  προορισμό  ενδημικές  χώρες  ή  επιβάτης  σε κρουαζιερόπλοιο.