Λόγω της πίεσης που άσκησε ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν, Παρίσι και Βερολίνο συμφώνησαν να παρουσιάσουν μέχρι τον Μάρτιο κοινές προτάσεις για τη μεταρρύθμιση της Ευρωζώνης. Σύμφωνα με το μάλλον φιλόδοξο χρονοδιάγραμμα που συμφωνήθηκε στη Σύνοδο Κορυφής της 15ης Δεκεμβρίου, τα 19 κράτη-μέλη της Ευρωζώνης θα πρέπει να έχουν καταθέσει προτάσεις έως τον Ιούνιο του 2018.
Εν συνεχεία, τα κράτη-μέλη θα ήθελαν να έχουν ολοκληρώσει τη διαπραγμάτευση έως τις αρχές του 2019 το αργότερο, καθώς ακολουθούν οι ευρωεκλογές και αργότερα οι διαπραγματεύσεις για τον σχηματισμό της νέας Κομισιόν. Στη Σύνοδο Κορυφής, οι ηγέτες του γαλλογερμανικού άξονα περιορίστηκαν σε γενικόλογες δηλώσεις, με εξαίρεση το κοινό χρονοδιάγραμμα. Η Γερμανίδα καγκελάριος Αγκελα Μέρκελ δήλωσε ότι έχει την πολιτική βούληση ώστε να βρεθεί κοινός τόπος μεταξύ Γαλλίας και Γερμανίας για το πώς πρέπει να προχωρήσει η μεταρρύθμιση της Ευρωζώνης.
«Θα βρούμε μια κοινή λύση, διότι αυτό είναι επ’ ωφελεία της Ευρώπης», δήλωσε η κ. Μέρκελ, για να συμπληρώσει ο κ. Μακρόν ότι ελπίζει τα 19 κράτη της Ευρωζώνης να έχουν συμφωνήσει στην κατάρτιση του οδικού χάρτη έως τον Ιούνιο. Στα τέλη Σεπτεμβρίου ο Μακρόν είχε καταθέσει προτάσεις για την ίδρυση ξεχωριστού Κοινοβουλίου και υπουργείου Οικονομικών της Ευρωζώνης. Ο κ. Μακρόν προωθεί και τη δημιουργία προϋπολογισμού μόνο για τις χώρες του ευρώ, από τον οποίο θα χρηματοδοτούνται και τα κράτη-μέλη που πλήττονται από την οικονομική κρίση. Μάλιστα, ο Γάλλος πρόεδρος είχε υποστηρίξει ότι ο προϋπολογισμός θα πρέπει να ανέρχεται σε αρκετές εκατοντάδες δισ. ευρώ, πρόταση την οποία το Βερολίνο έχει απορρίψει ευγενικά.
Η πρόταση της Κομισιόν
Εννέα ημέρες πριν από τη Σύνοδο, στις 6 Δεκεμβρίου, η Κομισιόν είχε προσπαθήσει να επηρεάσει την κατά βάση μεταξύ εθνικών κυβερνήσεων συζήτηση, προτείνοντας τον μετασχηματισμό του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας (ESM) σε ένα Ευρωπαϊκό Νομισματικό Ταμείο που θα υπάγεται στην ίδια την Επιτροπή. Η συγκεκριμένη πρόταση της Επιτροπής εκφράζει την εύλογη επιθυμία της να ενισχυθεί η –αποδυναμωμένη τα τελευταία χρόνια– θέση της με τον έλεγχο του κοινού ταμείου διάσωσης της Ευρωζώνης (ESM) από την ίδια και όχι από όλα τα κράτη-μέλη.
Η Γερμανία έχει απορρίψει κατηγορηματικά ένα τέτοιο ενδεχόμενο. Γενικότερα, όμως, η Γερμανίδα καγκελάριος έχει αποφύγει να εκφράσει σαφή θέση σχετικά με τις προτάσεις Μακρόν και μάλλον δεν πρόκειται να το κάνει μέχρι να σχηματιστεί κυβέρνηση στη Γερμανία.
Πάντως, οι Γερμανοί και οι φίλα προσκείμενοι σε αυτούς Ολλανδοί, Φινλανδοί και Αυστριακοί πολύ δύσκολα θα δεχθούν μια πρόταση που να συνεπάγεται τον διαμοιρασμό έστω και του ελάχιστου ρίσκου. Επιθυμούν κυρίως τη μετατροπή του ESM σε Ευρωπαϊκό Νομισματικό Ταμείο με ενισχυμένες εποπτικές αρμοδιότητες επί των οικονομικών των κρατών-μελών της Ευρωζώνης και με ημιαυτοματοποιημένες διαδικασίες αναδιάρθρωσης χρέους. Ο Μακρόν, πάντως, έχει στρέψει το μεταρρυθμιστικό του ενδιαφέρον στον τομέα της άμυνας και της ασφάλειας.
Η Ολλανδία επιμένει στη λιτότητα, η Ισπανία στην κοινή φορολόγηση
Προς το παρόν υπάρχει σημαντική διάσταση απόψεων για τη μεταρρύθμιση της Ευρωζώνης, με τη διατήρηση των παραδοσιακών διαχωριστικών γραμμών μεταξύ Βορρά - Νότου. Η Ολλανδία τάχθηκε στη Σύνοδο Κορυφής υπέρ της λιτότητας και ζήτησε μεταρρυθμίσεις από τις χώρες που θεωρεί πως η διαχείριση των οικονομικών είναι κάπως χαλαρή.
«Παρατήρησα ότι με ορισμένους συναδέλφους μου μιλάμε μόνο για λεφτά, αντί να μιλάμε για το πώς μπορούμε να κάνουμε τις οικονομίες μας ανταγωνιστικότερες», είπε ο πρωθυπουργός της Ολλανδίας Μαρκ Ρούτε, ο οποίος θεωρεί πρόωρη την έναρξη της ουσιαστικής συζήτησης τον Μάρτιο. Ο Ισπανός πρωθυπουργός Μαριάνο Ραχόι διεμήνυσε ότι είναι αδύνατη η ουσιαστικότερη ενοποίηση των χωρών της Ευρωζώνης χωρίς τη χάραξη κοινής φορολογικής πολιτικής και υποστήριξε την έκδοση ευρωομολόγου. Ο σύμβουλος του Εσθονού πρωθυπουργού Γιούρι Ράτας αναρωτήθηκε μιλώντας στο EUobserver: «Τι μπορούμε να κάνουμε μέσα σε έναν χρόνο;».
Η θέση της ελληνικής κυβέρνησης είναι ότι «η Ευρώπη έχει ανάγκη από μια πολύ πιο γενναία μεταρρύθμιση με άξονα την ενίσχυση της κοινωνικής διάστασης και τον δημοκρατικό και κοινωνικό έλεγχο των ευρωπαϊκών θεσμών και πολιτικών», όπως έγραψε ο Αλέξης Τσίπρας στο Twitter. Αν οι προοδευτικές δυνάμεις δεν δώσουν αποφασιστικά αυτή τη μάχη, ελλοχεύει ο κίνδυνος απλά να πάρουμε τα «κλειδιά» από τους τεχνοκράτες του EG και να τα δώσουμε στους τεχνοκράτες του ESM. Η αλλαγή που χρειαζόμαστε είναι να δώσουμε τα «κλειδιά» σε όργανα που λογοδοτούν στους λαούς της Ευρώπης. Την τελευταία δεκαετία είχαμε συνηθίσει να ηγείται και να δρομολογεί τις εξελίξεις η Γερμανίδα καγκελάριος.
Η αποδυνάμωσή της αποτυπώθηκε για πρώτη φορά στη Σύνοδο Κορυφής του Δεκεμβρίου, όπου δεν προέκυψε απτό αποτέλεσμα και αναδείχθηκε ο αυτισμός των κρατών-μελών, των οποίων οι προτάσεις αντανακλούσαν την εσωστρεφή εθνική τους ματιά σε ζητήματα υπερεθνικά. Η Γερμανία, παρά τις όποιες αγκυλώσεις της, προσπαθούσε να συγκεράσει τις διαφορετικές απόψεις των κρατών-μελών. Αυτήν τη φορά κανένα κράτος δεν ανέλαβε να αναπληρώσει τον ρόλο της Γερμανίας. Αν μπορούσε, θα το έκανε.
Η κρίση της Ευρωζώνης δίχασε τα κράτη-μέλη και διέβρωσε την εμπιστοσύνη του ενός προς το άλλο. Οσο οι διαπραγματεύσεις για το Brexit προχωρούν, η έξοδος του Ηνωμένου Βασιλείου παύει να αποτελεί υπαρξιακή απειλή για την Ε.Ε. Ταυτόχρονα, οι οικονομίες της Ευρώπης ανακάμπτουν και παρουσιάζουν ταχύτερη ανάπτυξη από τις ΗΠΑ, γεγονός που σε κάποιον βαθμό εξηγεί τον εφησυχασμό που επικρατεί σχετικά με τη μεταρρύθμιση της Ευρωζώνης.
