Ο Δίας διαθέτει στους πόλους του γιγάντιους κυκλώνες, που φθάνουν σε διάμετρο τα 1.400 χιλιόμετρα, ένα μαγνητικό πεδίο με δεκαπλάσια ισχύ σε σχέση με αυτό της Γης και ένα πολικό σέλας που δεν μοιάζει με το γήινο.

Αυτά είναι τα τρία κυριότερα έως τώρα ευρήματα από την ανάλυση των πρώτων στοιχείων που έστειλε από τον Δία το διαστημικό σκάφος Juno (Ήρα) της Αμερικανικής Διαστημικής Υπηρεσίας (NASA), το πρώτο που έχει περάσει πάνω από τους μυστηριώδεις και εξωτικούς στην όψη πόλους του αέριου γίγαντα.

Οι επιστήμονες, με επικεφαλής τον δρα Σκοτ Μπόλτον του Νοτιοδυτικού Ερευνητικού Ινστιτούτου του Τέξας, που μελέτησαν τα νέα δεδομένα, έκαναν δύο κεντρικές δημοσιεύσεις στο περιοδικό «Science» και άλλες 44 στο περιοδικό γεωφυσικής «Geophysical Research Letters».

Ήδη, από τα πρώτα στοιχεία των οκτώ επιστημονικών οργάνων του διαστημικού σκάφους, προκύπτει σταδιακά μια εικόνα διαφορετική για τον γίγαντα του ηλιακού μας συστήματος σε σχέση με αυτήν που είχαν έως τώρα οι επιστήμονες. Όπως είπαν, είναι σίγουρο ότι μετά την ολοκλήρωση της αποστολής του Juno, θα πρέπει να ξαναγραφτεί το κεφάλαιο στα εγχειρίδια αστρονομίας που αφορά τον Δία.

Το κόστους 1,1 δισ. δολαρίων διαστημικό σκάφος που κινείται με ηλιακή ενέργεια, εκτοξεύθηκε το 2011 και έκανε το πρώτο κοντινό πέρασμα πάνω από το Δία τον Αύγουστο του 2016. Ακολουθώντας μια άκρως ελλειπτική τροχιά γύρω από τον μεγαλύτερο πλανήτη του ηλιακού μας συστήματος, έχει έως τώρα κάνει πέντε περάσματα πάνω από τους πόλους του Δία (το τελευταίο στις 19 Μαΐου), σε απόσταση έως 3.400 χιλιομέτρων από την κορυφή των νεφών του.

Η πρώτη ανακάλυψη είναι ότι, αντίθετα με τους πόλους του Κρόνου, στους πόλους του Δία επικρατεί ένα χαοτικό σκηνικό διάσπαρτο από φωτεινούς οβάλ σχηματισμούς. Αυτά τα οβάλ, που μοιάζουν με κρατήρες, στην πραγματικότητα είναι τεράστιοι κυκλώνες και αντικυκλώνες, μερικοί από τους οποίους έχουν διάμετρο 1.400 χλμ. και σχεδόν ο ένας αγγίζει τον άλλο – ένα θέαμα που άφησε άφωνους τους επιστήμονες. Παραμένει προς το παρόν άγνωστο πώς δημιουργούνται και πόσο διαρκούν στην ατμόσφαιρα. Δεν έχουν πάντως σχέση με τη «μεγάλη ερυθρά κηλίδα» του Δία που βρίσκεται σε πολύ χαμηλότερο γεωγραφικό πλάτος.

Εξάλλου, οι μετρήσεις της γιγάντιας μαγνητόσφαιρας του πλανήτη δείχνουν ότι το μαγνητικό πεδίο κοντά στο Δία είναι περίπου δύο φορές πιο ισχυρό (δεκαπλάσιο του γήινου), από ό,τι προέβλεπαν οι επιστήμονες, φθάνοντας τα 7,766 Γκάους, ενώ κατά τόπους παρουσιάζει απρόσμενα δραματικές αυξομειώσεις.

Ένα άλλο εύρημα είναι ότι το πολύ φωτεινό σέλας τόσο στο βόρειο όσο και στο νότιο πόλο του πλανήτη δεν φαίνεται να σχηματίζεται με παρόμοιο μηχανισμό με αυτόν της Γης.

Ακόμη, εντοπίσθηκε ένα «ποτάμι» αμμωνίας να διατρέχει την ατμόσφαιρα του Δία, σε μήκος τουλάχιστον 350 χιλιομέτρων από το ανώτερο στρώμα της προς το εσωτερικό του πλανήτη. Επίσης για πρώτη φορά έγινε αντιληπτό ότι γύρω από το Δία υπάρχει ένας δακτύλιος σκόνης.

«Ο Δίας μάς εκπλήσσει σχεδόν με κάθε τρόπο. Βλέπουμε ήδη αρκετά εξωτικά πράγματα» δήλωσε ο Μπόλτον. Προς το παρόν πάντως, τα στοιχεία του Juno είναι ανεπαρκή για να απαντηθεί το μεγάλο ερώτημα: αν έχει στερεό πυρήνα ο Δίας ή αποτελείται μόνο από αέρια (κυρίως υδρογόνο και ήλιο).

Το επόμενο κοντινό πέρασμα του Juno πάνω από τον Δία θα γίνει στις 11 Ιουλίου, οπότε το σκάφος θα πετάξει ακριβώς πάνω από την εμβληματική «μεγάλη ερυθρά κηλίδα», η οποία είναι διπλάσια από τη Γη. Η αποστολή του σκάφους κατ’ αρχήν έχει προγραμματισθεί να διαρκέσει έως το Φεβρουάριο του 2018, χωρίς να αποκλείεται μια παράτασή της.

Ο Δίας έχει διάμετρο 11 φορές μεγαλύτερη της Γης και μάζα 300 φορές μεγαλύτερη. Χρειάζεται 12 γήινα χρόνια για να κάνει μια πλήρη περιφορά πέριξ του Ήλιου (το έτος του) και δέκα γήινες ώρες για μια πλήρη περιστροφή περί τον εαυτό του (η μέρα του).