Με περίπου 700 είδη βακτηρίων, ιών, μυκήτων και άλλων μικροβίων, το στοματικό μικροβίωμα είναι το δεύτερο πιο ποικιλόμορφο μικροβίωμα στο σώμα (μετά του εντέρου) και παίζει καθοριστικό ρόλο στην υγεία σας. Τώρα, νέα έρευνα από το Πανεπιστήμιο του Σίδνεϊ υποδηλώνει ότι συγκεκριμένα είδη μπορεί να προκαλούν ημικρανίες.

Στη μελέτη, περισσότερες από 150 γυναίκες ηλικίας κάτω των 75 ετών συμπλήρωσαν ένα ερωτηματολόγιο σχετικά με τη στοματική τους υγεία με βάση την έρευνα στοματικής υγείας του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας. Αξιολογήθηκαν για ημικρανίες, σωματικό πόνο, πονοκεφάλους και κοιλιακό (κοιλιακό) πόνο. Έδωσαν επίσης δείγματα σάλιου, τα οποία αναλύθηκαν ως προς το μικροβίωμά τους (τους οργανισμούς που ζουν στα δείγματα).

Η σχέση μεταξύ στοματικής υγείας και πόνου ήταν εντυπωσιακή.

Όσον αφορά τους πονοκεφάλους, η σύνδεση με τη στοματική υγεία είναι καλά τεκμηριωμένη: Ο πόνος στη γνάθο μπορεί να ταξιδέψει προς τα πάνω και να προκαλέσει ημικρανία. Μελέτη του 2020 από ερευνητές στην Κορέα, για παράδειγμα, διαπίστωσε ότι οι ημικρανίες συνδέονται με τη διαταραχή της κροταφογναθικής άρθρωσης, η οποία συνδέει το κρανίο με τη γνάθο.

Αυτή τη φορά, όμως, η επικεφαλής συγγραφέας της νέας μελέτης Sharon Erdrich, υποψήφια διδάκτωρ στη Σχολή Ιατρικής και Υγείας του Πανεπιστημίου του Σίδνεϊ, και οι συνάδελφοί της έψαξαν βαθύτερα. Με τα δεδομένα του στοματικού μικροβιώματος, μπόρεσαν να εντοπίσουν συνδέσεις μεταξύ μικροβιώματος και συγκεκριμένων τύπων πόνου. Στα άτομα που συμμετείχαν στη μελέτη και υπέφεραν από ημικρανίες, ξεχώριζε ένα μικρόβιο: το Mycobacterium salivarium.

Το εύρημα βασίζεται σε προηγούμενες έρευνες που υποδήλωναν πως το μικροβίωμα του στόματος είχε κάποια σχέση με τον πόνο. Οι ερευνητές έχουν απομονώσει, για παράδειγμα, το Mycobacterium salivarium στις αρθρώσεις ατόμων με διαταραχή της κροταφογναθικής άρθρωσης. Μελέτη του 2016 στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας στο Σαν Ντιέγκο εντόπισε περισσότερα μικρόβια που μειώνουν τα νιτρικά στο στόμα ατόμων με ημικρανία.

Αν και η έρευνα είναι σε αρχικό στάδιο, υπογραμμίζει τη σημασία της καλής στοματικής υγείας για την πρόληψη της ημικρανίας και άλλων τύπων πόνου.

Οι επιστήμονες εξακολουθούν να αποκαλύπτουν πώς ακριβώς τα μικρόβια συμβάλλουν στον πόνο.

«Δεν είμαστε σίγουροι αν ο μηχανισμός είναι τα ίδια τα βακτήρια και όχι τα προφλεγμονώδη πεπτίδια που παράγουν», αναφέρει χαρακτηριστικά η Erdrich.

Ένας τύπος βακτηρίων του στόματος – που ονομάζεται Aggregatibacter actinomycetemcomitans (Aa) – παράγει πεπτίδια που δίνουν σήμα στον οργανισμό να δημιουργήσει αντισώματα, πυροδοτώντας τη ρευματοειδή αρθρίτιδα. Και αυξημένα επίπεδα ενός άλλου πεπτιδίου – του πεπτιδίου που σχετίζεται με το γονίδιο της καλσιτονίνης, βασικού παράγοντα της ημικρανίας – «έχουν παρατηρηθεί σε ασθενείς τόσο με περιοδοντίτιδα όσο και με χρόνια ημικρανία», σύμφωνα με τη Mei-Hsuan Lee, PhD, καθηγήτρια στο Ινστιτούτο Κλινικής Ιατρικής του Εθνικού Πανεπιστημίου Yang Ming Chiao Tung στην Ταϊβάν.

Τα πράγματα περιπλέκει ο ρόλος των γονιδίων. Περίπου το 40% έως 50% του κινδύνου ημικρανίας μπορεί να αποδοθεί στα γονίδιά σας, σύμφωνα με εκτιμήσεις. Και υπάρχουν «πολλαπλά γονίδια» που επηρεάζουν το πόσο πιθανό είναι να πάθετε ημικρανίες, σύμφωνα με τον Eric Viirre, καθηγητή στο Τμήμα Νευροεπιστημών του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας στο Σαν Ντιέγκο.

«Όλα αυτά τα σύνδρομα πόνου – ινομυαλγία, σύνδρομα χρόνιου πόνου και διαταραχή της κροταφογναθικής άρθρωσης, για παράδειγμα – έχουν πολλαπλούς παράγοντες», τονίζει.

Ο άξονας «στοματικό μικροβίωμα-νευρικό σύστημα»

Μια πιθανότητα θα μπορούσε να είναι κάτι που οι ερευνητές ονομάζουν «άξονα στοματικού μικροβιώματος-νευρικού συστήματος», λέει η Lee.

Η κακή στοματική υγεία – και ειδικότερα η παρουσία συγκεκριμένων παθογόνων του στόματος – μπορεί να οδηγήσει σε συστηματική φλεγμονή, ενεργοποιώντας το ανοσοποιητικό σύστημα του εγκεφάλου.

Καθώς οι νευροδιαβιβαστές μεταφέρουν σήματα πόνου στον εγκέφαλο, τα μικρόβια μπορούν να προσκολληθούν σε αυτά κατά τη διαδρομή, προκαλώντας ημικρανία (Τα νιτρικά άλατα, για παράδειγμα, είναι γνωστοί εκλυτικοί παράγοντες ημικρανίας. Όταν τα νιτρικά εισέρχονται στον οργανισμό σας, μπορούν να προσκολληθούν στους νευροδιαβιβαστές, προκαλώντας ημικρανία).

«Αυτό που δεν γνωρίζουμε είναι πού μπορεί να βρίσκονται αυτές οι διαφορετικές επιρροές στο μικροβίωμα», λέει ο Viirre. «Υπάρχουν βήματα κατά μήκος της διαδρομής των μονοπατιών. Πού συνδέονται αυτά τα πράγματα; Πώς συνδέονται; Πώς προσαρμόζονται; Ακόμα μαθαίνουμε γι’ αυτό».

Η Erdrich ελπίζει να μελετήσει θεραπείες που στοχεύουν στο στοματικό μικροβίωμα σε άτομα που έχουν ημικρανίες. Αυτές οι παρεμβάσεις θα μπορούσαν να περιλαμβάνουν πρακτικές στοματικής υγείας, όπως πιο τακτικές επισκέψεις σε οδοντίατρο, μαζί με προβιοτικά και διατροφικές αλλαγές «για την αποκατάσταση της ισορροπίας των βακτηρίων στο στόμα, που βοηθά να κρατηθούν τα παθογόνα μακριά».

Ο Viirre, γιατρός στο Τμήμα Νευρολογίας του UCSD με «μια πολύ μεγάλη ομάδα ασθενών με ημικρανία», ελπίζει ότι τόσο οι μικροβιολογικές όσο και οι γενετικές εξετάσεις θα γίνουν προσιτές στους ασθενείς εντός τριών έως πέντε ετών. Τελικά, οι ασθενείς αυτοί θα μπορούσαν να ενταχθούν σε κατηγορίες για τις οποίες υπάρχουν στοχευμένες διαιτητικές και ιατρικές παρεμβάσεις.

«Πλησιάζουμε σε αυτά τα πράγματα τώρα», λέει ο ίδιος. «Με μια σπουδαία μελέτη όπως αυτή, με σημαντικές πληροφορίες για διάφορα είδη, έχουμε κάποια στοιχεία».