Στο… μικροσκόπιο μπαίνουν πάνω από 100 Θεσσαλονικείς, στο πλαίσιο πρωτοποριακού ερευνητικού προγράμματος του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου με τίτλο «SmokeFreeBrain».

To «SmokeFreeBrain» είναι ένα φιλόδοξο ερευνητικό πρόγραμμα για τη διακοπή του καπνίσματος, που στοχεύει στην ανάπτυξη εργαλείων και παρεμβάσεων για τη διακοπή του καπνίσματος με τη χρήση της σύγχρονης τεχνολογίας και υλοποιείται στη Θεσσαλονίκη, με επιστημονικό υπεύθυνο τον Αν. Καθηγητή του Τμήματος Ιατρικής του ΑΠΘ, Παναγιώτη Μπαμίδη.

Στόχος είναι 140 καπνιστές στη Θεσσαλονίκη να σταματήσουν για πάντα τη βλαβερή αυτή συνήθεια. Στο seleo, μίλησε η Νίκη Πανδριά, υποψήφια Διδάκτωρ Ιατρικής του ΑΠΘ που συμμετέχει επιστημονικά στο πρόγραμμα.

Τι είναι ερευνητικό πρόγραμμα «SmokeFreeBrain» και που στοχεύει;

«Το πρόγραμμα εντάσσεται στα πλαίσια του Ορίζοντας 2020 (Horizon 2020). Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή απευθύνει καλέσματα για κατάθεση ερευνητικών προτάσεων με στοχευμένη θεματολογία. Ως εκ τούτου, στα πλαίσια «καλέσματος» με θέμα τις παθήσεις του πνεύμονα προτείναμε ένα πρόγραμμα μελέτης διακοπής καπνίσματος. Έτσι, συντάξαμε μια διεπιστημονική ομάδα η οποία απαρτίζεται από πανεπιστήμια, οργανισμούς και εταιρίες από την Ελλάδα, Ιταλία, Σερβία, Βουλγαρία, Κύπρο, Αγγλία, Ισπανία και Ταϊβάν», αναφέρει η Νίκη Πανδριά.

Συνολικά οκτώ χώρες μαζί με την Ελλάδα.

Ο συντονισμός ολόκληρου του προγράμματος γίνεται από το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο, με την κάθε χώρα βέβαια να έχει άλλο αντικείμενο μελέτης. Το ΑΠΘ έχει δύο μελέτες: η μία μελέτη είναι φαρμακολογική και η άλλη η μη φαρμακολογική. Σε αυτές τις δύο μελέτες πραγματοποιούνται πιλοτικές δοκιμές ή αλλιώς προσπάθειες παρέμβασης για την διακοπή του καπνίσματος.

Στην περίπτωση της φαρμακολογικής μελέτης, εξετάζεται η επίδραση της ουσίας βαρενικλίνη στη διακοπή καπνίσματος. Η μελέτη περιλαμβάνει ιατρικές εξετάσεις αλλά και μελέτη του ύπνου, η οποία πραγματοποιείται πριν και μετά την χορήγηση του φαρμάκου.

Η μελέτη ύπνου είναι μια ολονύκτια καταγραφή, όπου στο άτομο τοποθετούνται κάποιοι αισθητήρες, στο κεφάλι, στα πόδια, στη καρδιά και στο θώρακα, προκειμένενου να παρακολουθήσουμε πως το άτομο λειτουργεί την ώρα του ύπνου και αν επηρεάζεται θετικά ή αρνητικά η ποιότητα του ύπνου, κατά την προσπάθεια διακοπής του καπνίσματος και τη λήψη του φαρμάκου.

Αυτή η μελέτη γίνεται είτε στο σπίτι του συμμετέχοντα με ειδικό εξοπλισμό από τους ερευνητές του προγράμματος, είτε στο εργαστήριο ύπνου του Γενικού Νοσοκομείου Παπανικολάου. Αυτή η μελέτη πραγματοποιείται καθώς μία από τις συνηθέστερες παρενέργειες της διακοπής του καπνίσματος με χρήση βαρενικλίνης είναι η διαταραχή της ποιότητας του ύπνου, όπου τα όνειρα γίνονται εντονότερα.

Γι’ αυτό οι ειδικοί του προγράμματος θέλουν να δουν εάν το άτομο που θα πάρει το φάρμακο -τη δοσολογία του οποίου ορίζει η αρμόδια πνευμονολόγος- θα παρουσιάσει προβλήματα ύπνου.

Η νευροανάδραση αποτελεί τη δεύτερη μελέτη- επιλογή για την διακοπή της βλαβερής για τον οργανισμό συνήθειας.

Στη μη φαρμακολογική προσέγγιση, έχουμε δυο μέρη: την εκπαίδευση της βιοανάδρασης και αυτή της νευρονάδρασης. Στο πρώτο μέρος (βιοανάδραση) μαθαίνουμε να αυτορυθμίζουμε την επιδερμική θερμοκρασία.

Στον εθελοντή τοποθετείται ένα θερμόμετρο στο μέσο δάκτυλο το οποίο καταγράφει τη θερμοκρασία των άκρων με μεγάλη ακρίβεια. Η θερμοκρασία του εθελοντή απεικονίζεται  δίπλα σε ένα παζλ σε μια οθόνη που βρίσκεται μπροστά του. Κάθε φορά που επιτυγχάνει να αυξήσει τη θερμοκρασία του μέσα από τεχνικές χαλάρωσης, βλέπει το παλζ να σχηματίζεται και ακούει μια ευχάριστη μουσική να παίζει.

Στην αντίθετη περίπτωση, δηλαδή κάθε φορά που δεν καταφέρνει να αυξήσει τη θερμοκρασία του το πάζλ «παγώνει» και η μουσική διακόπτεται. Μέσα από την παραπάνω διαδικασία, μαθαίνει το άτομο να αυτορυθμίζει τη θερμοκρασία του και να χαλαρώνει.

Η νευροανάδραση είναι μια εκπαιδευτική διαδικασία που βασίζεται στη συντελεστική μάθηση  και στοχεύει στην εκγύμναση του εγκεφάλου. Ειδικοί αισθητήρες τοποθετούνται στο κεφάλι του εθελοντή, οι οποίοι καταγράφουν την εγκεφαλική δραστηριότητα και ενισχύουν την επιθυμητή κατάσταση. Κάθε φορά δηλαδή που το άτομο καταφέρνει να έρθει σε μια πιο δημιουργική κατάσταση λαμβάνει επιβράβευση κάνοντας ένα βήμα μακριά από τον εθισμό του καπνίσματος.

Οι ειδικοί επιθυμούν να δουν εάν μέσα από αυτή τη μέθοδο, χωρίς δηλαδή φαρμακευτική αγωγή, μπορεί να επιτευχθεί η διακοπή του καπνίσματος καθώς και αν το άτομο μπορεί να έχει θετική μεταβολή σε κάποιους άλλους άξονες της ζωής του, όπως το στρες, τα καταθλιπτικά συμπτώματα, η αυτοπεποίθηση και η ποιότητα ζωής. Σκοπός είναι να καταγραφεί τι επιπτώσεις έχουν και οι δυο προσπάθειες παρέμβασης.

Θεσσαλονικείς στη… »μάχη» διακοπής του καπνίσματος.

Στόχος του προγράμματος είναι 140 Θεσσαλονικείς, εκ των οποίων οι 80 θα ενταχθούν στη μη φαρμακολογική και οι 60 θα ενταχθούν στη φαρμακολογική αγωγή.

Ποιοι μπορούν να συμμετάσχουν στο πρόγραμμα;

Ν.Π «Το πρόγραμμα απευθύνεται σε ομάδες αυξημένου κινδύνου.
Στο πρόγραμμα μπορούν να συμμετάσχουν όσοι είναι καπνιστές, νέοι, άνεργοι (ηλικίας 18- 35 χρονών) ή πάσχουν από Χρόνια Αποφρακτική Πνευμονοπάθεια ή Άσθμα (άνω των 35 ετών). Η συμμετοχή είναι δωρεάν. Ωστόσο, κατά τη συμμετοχή στη φαρμακολογική μελέτη ο συμμετέχοντας επιβαρύνεται με την αγορά του φαρμάκου, καθώς αυτό δεν συνταγογραφείται».

Μέχρι στιγμής πόσα άτομα συμμετέχουν ;

Ν.Π «Μέχρι στιγμής στη μη φαρμακολογική μελέτη έχουμε 25 άτομα, και άλλα τόσα στη φαρμακολογική μελέτη. Τα άτομα βρίσκονται σε διαφορετικές φάσεις, κάποιοι έχουν ολοκληρώσει το πρόγραμμα ενώ άλλοι εντάσσονται τώρα και άλλοι βρίσκονται στην ενδιάμεση φάση».

Έχει απήχηση αυτή η δράση στους Θεσσαλονικείς;

Ν.Π «Η αλήθεια είναι οτι μέσω της δημοσιοποίησης του προγράμματος, είχαμε πάρα πολλά τηλεφωνήματα. Οι Θεσσαλονικείς θέλουν να κόψουν το κάπνισμα και πολλές φορές στην αρχή ήταν τέτοιος ο ενθουσιασμός που μας έπαιρναν τηλέφωνο και μη-καπνιστές. Δεν είχαν καταλάβει ότι πρόκειται για καπνιστές μόνο. Πρέπει να είναι ενεργοί καπνιστές, να καπνίζουν κανονικό τσιγάρο και όχι ηλεκτρονικό.

Το πρόγραμμα αυτό βρίσκεται σε εξέλιξη από τον Νοέμβριο του 2015, οι πιλοτικές δοκιμές είχαν ξεκινήσει από τον περσινό Μάιο και εντατικά από το 2017. Οι πιλοτικές δοκιμές θα ολοκληρωθούν τον Μάιο του 2018.

Το «SmokeFreeBrain» συνολικά δε θα εξετάσει μόνο ποια παρέμβαση είναι αποτελεσματική, αλλά θα γίνει μια ανάλυση του κόστους. Δηλαδή θα εξετάσει ποια είναι η πιο συμφέρουσα από τις δύο μελέτες από άποψη κόστους για την διακοπή του καπνίσματος.