Ορατός είναι πλέον ο χρονικός ορίζοντας για την απόδοση, στους πολίτες, του πρώην βασιλικού κτήματος στο Τατόι με τη μορφή Πολυθεματικού Περιαστικού Μητροπολιτικού Πάρκου. «Το Τατόι θα μπορούσε να ανοίξει για το κοινό το 2025 ως προς το πολιτιστικό κομμάτι του», δηλώνει στον Τύπο της Κυριακής η υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού, Λίνα Μενδώνη.

Η υπουργός έχει στα χέρια της τη Μελέτη Σκοπιμότητας, η οποία χρηματοδοτήθηκε από το Ιδρυμα Αθανασίου Λασκαρίδη και αφορά στην αξιοποίηση και την ανάδειξη του συνόλου των 44.000 στρεμμάτων του κτήματος. «Η Μελέτη Σκοπιμότητας παραδόθηκε και θα την παρουσιάσουμε μέχρι τις αρχές Δεκεμβρίου. Οι μελετητές εξάντλησαν όλα τα σενάρια. Εμείς καταλήγουμε σε ένα ενδιάμεσο, ήπιο σενάριο, το οποίο θα αξιοποιήσει στον απόλυτο βαθμό την υπάρχουσα δόμηση των 55 κτιρίων», υπογραμμίζει η κ. Μενδώνη και ξεκαθαρίζει πως δεν θα υπάρξει περαιτέρω δόμηση ακινήτων στο Τατόι.

» Πρόβλεψη για πάνω από ένα εκατομμύριο επισκέπτες

Σε απόσταση ανάσας από την Αθήνα, «κρυμμένο» στην αγκαλιά της Πάρνηθας, το πρώην βασιλικό κτήμα υποδέχεται χιλιάδες επισκέπτες -ιδιαίτερα τα Σαββατοκύριακα- που σαγηνεύονται από το φυσικό κάλλος, την αρχιτεκτονική και την ιστορία της περιοχής. Σύμφωνα με τη Μελέτη Σκοπιμότητας, «οι επισκέπτες θα μπορούσαν να ξεπεράσουν το ένα με ενάμισι εκατομμύριο, ετησίως. Ολα συνδέονται με τις υποδομές που θα δημιουργήσεις και με αυτά που θα προσφέρεις», λέει η Λίνα Μενδώνη.

Υστερα από παλινωδίες δεκαετιών οι προθέσεις της Πολιτείας είναι πλέον ξεκάθαρες γύρω από το θέμα του Τατοΐου. Το σχέδιο για την ανάδειξη και την αξιοποίησή του αποτελεί κεντρική πολιτική προτεραιότητα και αναπτύσσεται μέσα από πολλές και σημαντικές εργασίες που, αυτόν τον καιρό, ξεδιπλώνονται στα περισσότερα κτίρια του κτήματος. Το 2023 θα έχουν ολοκληρωθεί οι κτιριολογικές υποδομές στο ανάκτορο, που θα λειτουργήσει ως μουσείο του εαυτού του. Το ανάκτορο-μουσείο θα πλαισιώνεται από όμορα κτίρια, που θα προσφέρουν συμπληρωματικές υπηρεσίες. Οπως τα μαγειρεία, στα οποία θα στεγαστεί το εστιατόριο-αναψυκτήριο του μουσείου. «Τα πράγματα τρέχουν πολύ πιο γρήγορα και είναι απολύτως σαφείς οι στόχοι», τονίζει η υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού.

Είναι εξαιρετικά ενδιαφέρουσα η είδηση ότι το Τατόι θα αρχίσει να υποδέχεται το κοινό από το 2025, σύμφωνα με τους υπολογισμούς σας.

Το πολιτιστικό του κομμάτι. Ο στόχος μας είναι να έχουμε μια αναβίωση του κτήματος έτσι όπως ήταν την περίοδο της κανονικής του λειτουργίας. Η διαφορά θα είναι ότι, αντί να είναι κατοικία της βασιλικής οικογένειας διαχρονικά, τα κτίρια αυτά θα αξιοποιηθούν σε έναν βαθμό για μουσειακούς και πολιτιστικούς σκοπούς και σε έναν άλλο βαθμό θα αποκτήσουν διαφορετικές λειτουργίες, οι οποίες δεν θα είναι όμως ασύμβατες με τον χαρακτήρα τους. Μέσα στο πολιτιστικό κομμάτι είναι και οι χώροι του νεκροταφείου, δηλαδή τα ταφικά συγκροτήματα που είναι το μαυσωλείο και οι τάφοι και ο Ναός της Αναστάσεως. Σήμερα, λοιπόν, όλα αυτά έχουν συντηρηθεί.

 Ποια είναι η κεντρική ιδέα στη Μελέτη Σκοπιμότητας;

Αυτό που προβλέπει είναι ο απόλυτος σεβασμός στην ιστορικότητα του κτήματος, αλλά και δυνατότητες συντήρησης από έσοδα που θα έχει το κτήμα, ώστε να εξασφαλίζεται η βιωσιμότητά του.

 Τα έσοδα από πού θα προέρχονται;

Από δραστηριότητες και από εκμετάλλευση κτιρίων. Για παράδειγμα, μέσα στο σχέδιο προβλέπεται να δημιουργηθεί ένας χώρος πολυτελούς ξενώνα, ένα μικρό ξενοδοχείο το οποίο θα είναι το Τατόιον. Για να είναι ανταποδοτικό όμως το Τατόιον και να ενδιαφέρει έναν ιδιώτη να το πάρει και να το συντηρήσει θα πρέπει να του δώσεις και κάποια άλλα συνοδά κτίρια… Εκεί γύρω είναι οι στρατώνες. Πρέπει, δηλαδή, να του δώσεις έναν χώρο για να μπορέσει να αναπτυχθεί, να είναι βιώσιμος. Η Μελέτη Σκοπιμότητας άντλησε στοιχεία από δύο καλές μελέτες που είχαν γίνει στο παρελθόν. Τη μελέτη του Οργανισμού Ρυθμιστικού Σχεδίου Αθήνας (ΟΡΣΑ) και της Ελληνικής Εταιρείας Περιβάλλοντος και Πολιτισμού – Europa Nostra.

Η μελέτη της Ελληνικής Εταιρείας εκτιμούσε το συνολικό κόστος για την ανάδειξη του κτήματος σε 95 εκατ. ευρώ, τον ετήσιο αριθμό επισκεπτών σε 700 χιλιάδες και σε περίπου 500 χιλιάδες τα έσοδα από τα εισιτήρια και την επίσκεψη στα μουσεία. Πόσο κοντά σε αυτές τις εκτιμήσεις βρίσκεται η νέα μελέτη;

Είναι κοντά. Αυτό όμως στο οποίο καταλήγουμε είναι ότι περίπου ένα 30% των χρημάτων που θα απαιτηθούν για την αποκατάσταση του κτήματος, στο σύνολό του, όχι μόνο του ιστορικού πυρήνα, θα είναι ιδιωτική επένδυση. Το Τατόιον, για παράδειγμα, δεν θα το κάνει το κράτος ξενοδοχείο. Κάπου θα υπάρχει και ένα καλό εστιατόριο, το οποίο, επίσης, δεν θα το λειτουργήσει το κράτος.

 Ως προς την επισκεψιμότητητα τι προσδοκίες υπάρχουν;

Η Μελέτη Σκοπιμότητας, εφόσον ακολουθηθεί όπως έχει σχεδιαστεί, λέει ότι οι επισκέπτες μπορούν να ξεπεράσουν το 1 με 1,5 εκατομμύριο. Αλλά αυτό είναι κάτι που θα γίνει σταδιακά. Ολα συνδέονται με τις υποδομές που θα δημιουργήσεις και με αυτά που θα προσφέρεις.

Θα υπάρχει εισιτήριο για την είσοδο στο κτήμα;

Η είσοδος στο κτήμα δεν θα είναι με εισιτήριο. Αλλά οι επιμέρους δράσεις και δραστηριότητες και οι επισκέψεις των κτιρίων θα είναι με εισιτήριο.

 Δηλαδή, ένας επισκέπτης θα μπορεί, για παράδειγμα, να επιδοθεί ελεύθερα σε πεζοπορία, όπως συνηθίζουν να κάνουν πολλοί άνθρωποι σήμερα;

Ναι, αλλά αν θέλει να πάρει ένα ποδήλατο για να κάνει mountain bike, που προβλέπεται, πρέπει να νοικιάσει το mountain bike.

 Η αναβίωση των παραδοσιακών αγροτικών, κτηνοτροφικών και οινοπαραγωγικών δραστηριοτήτων αποτελεί το δεύτερο μεγάλο σκέλος της αξιοποίησης του κτήματος. Τι προβλέπεται σε αυτόν τον τομέα;

Υπάρχει η απόλυτη βούληση να αναπτυχθούν κανονικά οι αγροτικές και κτηνοτροφικές δραστηριότητες του κτήματος. Από παραχωρήσεις που μπορούν να γίνουν από Ενώσεις Συνεταιρισμών μέχρι ιδιώτες. Ο στόχος είναι να αναβιώσει η καλλιέργεια και αυτό στο οποίο καταλήγει η Μελέτη Σκοπιμότητας και ήδη έχουμε ξεκινήσει να το κάνουμε είναι η κατοχύρωση των συμβόλων. Μέσα στο Τατόι βρέθηκαν οι ετικέτες που χρησιμοποιούσαν στα προϊόντα που παρήγαγε το κτήμα, όπως είναι το κρασί και το βούτυρο. Το υπουργείο Πολιτισμού έχει ξεκινήσει ήδη τη διαδικασία κατοχύρωσης των σημάτων για λογαριασμό του Ταμείου Αρχαιολογικών Πόρων και αυτή η κατοχύρωση θα περάσει στον όποιο οργανισμό διαχείρισης στη συνέχεια…

 Το μάστερ πλαν του ΟΡΣΑ προέβλεπε να λειτουργήσουν στο πρώην βασιλικό κτήμα πέντε ταβέρνες. Υπήρξαν αντιδράσεις που έλεγαν ότι δεν μπορεί το Τατόι να μεταμορφωθεί σε απέραντη ταβέρνα…

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ

…Σωστό. Τέτοιος σχεδιασμός με ταβέρνες δεν υπάρχει.

Κόκκινες γραμμές ανάμεσα στο «εμπορικό» κομμάτι της αξιοποίησης του κτήματος και τον αδιαμφισβήτητο πολιτιστικό-ιστορικό χαρακτήρα του υπάρχουν;

Προφανώς, υπάρχουν. Κατ’ αρχάς, όλη η ανάπτυξη γίνεται σε ζώνες. Το σύνολο του κτήματος είναι 44.000 στρέμματα. Ενα μεγάλο μέρος από τα στρέμματα αυτά είναι δάσος. Επομένως, υπάρχει η κατηγορία δάσος στο οποίο θέλουμε να εντάξουμε δραστηριότητες εντελώς ήπιας μορφής που μπορεί να είναι πεζοπορία, αθλητικές δραστηριότητες που συνάδουν με το περιβάλλον του δάσους. Στον ιστορικό πυρήνα των 1.600 στρεμμάτων θα αναπτυχθούν οι πολιτιστικές δραστηριότητες. Σύμφωνα με τις προβλέψεις και τη συνεργασία που είχαμε -γιατί οι μελετητές εξάντλησαν τα σενάρια-, καταλήγουμε σε ένα ενδιάμεσο, ήπιο σενάριο, το οποίο θα αξιοποιήσει στον απόλυτο βαθμό την υπάρχουσα δόμηση, δηλαδή των 55 κτιρίων. Αν χρειαστεί να δομηθεί κάτι άλλο, θα είναι κάτι συμπληρωματικό. Δεν θα είναι κάτι μεγάλο. Διότι υπήρχε και σενάριο, που η μελέτη ήταν υποχρεωμένη να το δει, με κανονική δόμηση σε διάφορα σημεία. Αυτό, φυσικά, εξασφάλιζε πολύ περισσότερα χρήματα, αλλά δεν είναι αυτός ο στόχος μας. Ο στόχος μας είναι να αποκτήσει βιωσιμότητα το κτήμα, οικονομική αυτοτέλεια σε έναν βαθμό, αλλά από κει και πέρα να διατηρηθεί απολύτως ο φυσικός, ο πολιτιστικός και ο ιστορικός του χαρακτήρας.

 Επομένως, μας λέτε ότι δεν θα δούμε να «πέφτει» τσιμέντο και να υψώνονται μεγάλα κτίρια στο Τατόι;

Οχι και το λέω κατηγορηματικά. Ο στόχος είναι να χρησιμοποιηθεί το υπάρχον κτιριακό απόθεμα. Είτε είναι μνημεία είτε είναι κτίρια.

 «Αν δεν δημιουργήσουμε υποδομές, δεν μπορούμε να προχωρήσουμε»

Η εξέλιξη των εργασιών προϋποθέτει υποδομές, τις οποίες δεν διαθέτει σήμερα το κτήμα. «Αν δεν δημιουργήσουμε υποδομές», λέει η Λίνα Μενδώνη, «δεν μπορούμε να προχωρήσουμε. Εγώ θα ήθελα το 2021 να αναπτυχθούν 3-4 εργοτάξια και η σημερινή σύνδεση της ΔΕΔΔΗΕ δεν τα αντέχει». Η επίλυση του προβλήματος έχει δρομολογηθεί. Με χορηγία της ΔΕΗ ξεκινάει η υπογειοποίηση των καλωδίων, «διότι δεν έχει νόημα να υπάρχουν στο Τατόι εναέρια καλώδια». Το Τατόι δεν είναι συνδεδεμένο με την ΕΥΔΑΠ. «Ολοκληρώσαμε τη μελέτη που απαιτείται για την παροχή και περιμένουμε την οικονομική προσφορά από την ΕΥΔΑΠ, ώστε μέχρι το καλοκαίρι να υπάρξει σύνδεση για να αντιμετωπίσουμε σωστά το κεφάλαιο των πυρκαγιών», σημειώνει η υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού. Μέχρι το τέλος του χρόνου το Τατόι θα διαθέτει, επίσης, δίκτυο κινητής τηλεφωνίας και Ιντερνετ.

«Αξιοποίηση και ανάδειξη των κήπων»

Η αξιοποίηση του Τατοΐου δεν νοείται χωρίς την ανάδειξη των κήπων του, που εξακολουθούν να γοητεύουν, αν και παραμελημένοι. «Στη βούλησή μας είναι παράλληλα με το ανάκτορο να ξεκινήσουν η αξιοποίηση και η ανάδειξη των κήπων», επισημαίνει η κ. Μενδώνη και προσθέτει: «Το ανάκτορο έχει νόημα να αποκατασταθεί μαζί με τους κήπους και όλα τα σημαντικά στοιχεία που υπάρχουν σ’ αυτούς, όπως είναι οι μαρμάρινες σκάλες. Το 2004 κάναμε μια προμελέτη για την ανάδειξη των κήπων. Τώρα οι “Φίλοι Κτήματος Τατοΐου” προσφέρονται να αναλάβουν τη μελέτη. Την αποδεχόμαστε και τους ευχαριστούμε θερμά».

«Τρέχουν» οι εργασίες με επίκεντρο το ανάκτορο

Πρότυπο για την ανάδειξη-αξιοποίηση του Τατοΐου αποτελούν ανάλογοι χώροι που λειτουργούν με μεγάλη επιτυχία στην Ευρώπη. «Αυτό το οποίο πάντοτε αναφέρουμε είναι το Πέτερχοφ. Τα ανάκτορα του Τατοΐου είναι αντίγραφο συγκεκριμένης έπαυλης από το παλάτι της Αγίας Πετρούπολης. Σήμερα, το μεν ανάκτορο είναι πλήρως αποκατεστημένο και επισκέψιμο ως μουσείο-μνημείο του εαυτού του με τα συνοδά κτίρια και τις λοιπές επαύλεις να εξυπηρετούν ανάγκες των επισκεπτών», λέει η Λίνα Μενδώνη.

Κάτι αντίστοιχο σχεδιάζεται για το ανάκτορο και τον ιστορικό πυρήνα του Τατοΐου. «Ο σχεδιασμός είναι το ανάκτορο να αποκατασταθεί στη φάση του Γεωργίου Α’ και να λειτουργήσει ως μουσείο του εαυτού του. Υπάρχουν πάρα πολλά αντικείμενα τα οποία θα μπορούσαν να εκτεθούν και να αποκτήσει ξανά τη μορφή του παλατιού», σημειώνει η υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού. Στους στόχους του ΥΠΠΟΑ είναι «να διατηρηθεί η ατμόσφαιρα των κτιρίων». Οι σωστικές επεμβάσεις που έχουν γίνει μέχρι σήμερα σε 3-4 κτίρια επεκτείνονται σταδιακά και στα υπόλοιπα και με την αρωγή του Συλλόγου «Φίλοι Κτήματος Τατοΐου», που έχει προσφέρει μελέτες για αρκετά από αυτά. Από το τρέχον ΕΣΠΑ, σύμφωνα με την κ. Μενδώνη, θα χρηματοδοτηθεί η αποκατάσταση εννέα ακόμη κτιρίων (οικίες αρχικηπουρού, φροντιστή, τηλεπικοινωνιών, Στουρμ κ.ά.). Ο στόχος είναι οι κτιριακές υποδομές -όπως και το ανάκτορο- να έχουν αποκατασταθεί το 2023.

Στο πλαίσιο του έργου πραγματοποιήθηκαν σωστικές επεμβάσεις στα οκτώ οχήματα της τέως βασιλικής οικογένειας. Τα οχήματα μεταφέρθηκαν σε ασφαλή χώρο, στο ένα από τα δύο μεγάλα tolls που τοποθετήθηκαν στο κτήμα με χορηγία του Αθανασίου Μαρτίνου. Αυτόν τον καιρό αδειάζουν από αντικείμενα τα κτίρια του στάβλου και του βουστασίου. «Ο στάβλος έχει παραμείνει κλειστός από την εποχή του Γεωργίου Α’. Μαζί με τις άπειρες κούτες στον χώρο αυτό υπάρχουν και οι άμαξες. Οταν τις βγάλουμε, θα ξεκινήσει η συντήρησή τους. Γι’ αυτό ζητήσαμε από τον κ. Μαρτίνο και ένα τρίτο toll για να μπορέσουμε να τοποθετήσουμε τα αντικείμενα που θα αδειάσουμε από τον στάβλο», λέει η υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού. Οταν ολοκληρωθεί η εκκένωση των κτιρίων, θα ακολουθήσουν όλες οι απαραίτητες εργασίες για την αποκατάστασή τους.

Εκπλήξεις στην αίθουσα κινηματογράφου, ΚΑΒΑ ΜΕ ΧΙΛΙΑΔΕΣ ΜΠΟΥΚΑΛΙΑ

Οι καθαρισμοί που έγιναν στο εσωτερικό του ανακτόρου έκρυβαν εκπλήξεις στην αίθουσα κινηματογράφου, στο υπόγειο του κτιρίου και στα μαγειρεία, όπως αποκαλύπτει η υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού, Λίνα Μενδώνη:

«Ομολογώ ότι ήταν πολύ συγκινητικές οι εικόνες. Μπαίνοντας μέσα στην αίθουσα του κινηματογράφου έβλεπες στα τραπεζάκια τα ποτήρια με τα υπολείμματα ξηραμένου ουίσκι στον πάτο και αποτσίγαρα στα τασάκια. Διότι, καθώς έφυγε η τέως βασιλική οικογένεια και έγιναν μετά διάφορες καταστροφές και βανδαλισμοί, έπεσαν ένας τοίχος και κάτι πόρτες και σφράγισαν τον χώρο. Δεν μπορούσε κανείς να μπει μέσα. Και το ανακάλυψαν τώρα. Επίσης, στα υπόγεια μαγειρεία του ανακτόρου εντοπίστηκε η κάβα που αποτελείται από μερικές χιλιάδες μπουκάλια. Από κρασιά και ουίσκι μέχρι μπίρες και αναψυκτικά. Είμαστε σε συνεννόηση με ειδικούς οινολόγους για να την αξιολογήσουν».

ΤΟ ΤΑΤΟΪ ΣΕ ΑΡΙΘΜΟΥΣ

» Εκταση: 44.000 στρέμματα

» Ιστορικός πυρήνας: 1.600 στρέμματα

» Σύνολο κτιρίων: 55

» Κτίρια που έχουν κηρυχθεί μνημεία: 27

» Κινητά αντικείμενα που έχουν κηρυχθεί μνημεία μέχρι σήμερα: 3.000

» Σύνολο κινητών αντικειμένων που έχουν καταγραφεί μέχρι σήμερα και είναι σε διαδικασία συντήρησης: 60.000