Οι περισσότεροι άνθρωποι μάλλον θα απέφευγαν συνειδητά να καταναλώσουν… φυτοφάρμακα. Κι όμως στην πραγματικότητα καταναλώνουν, κι ας μην το γνωρίζουν. Μετά τις αποκαλύψεις για το σκάνδαλο των μολυσμένων αυγών από το παρασιτοκτόνο φιπρονίλη που ξέσπασε στη Γερμανία, την Ολλανδία, τη Γαλλία αλλά και τη Μ. Βρετανία, ανακύπτει σε πολλούς το εύλογο ερώτημα: σε τι ποσοστό το φαγητό που καταναλώνουμε καθημερινά περιέχει τοξικές χημικές ουσίες;

Πρόσφατα η Ευρωπαϊκή Ένωση Προστασίας των Καλλιεργειών (ECPA) έκρουσε τον κώδωνα του κινδύνου για τις τεράστιες ποσότητες παράνομων ή νοθευμένων φυτοφαρμάκων που παράγονται και διακινούνται παγκοσμίως. Παράλληλα και η Ευρωπαϊκή Αρχή Ασφάλειας Τροφίμων προειδοποίησε ότι σχεδόν το ήμισυ των τροφίμων που καταναλώνουν οι Ευρωπαίοι περιέχει υπολείμματα φυτοπροστατευτικών προϊόντων, παρά το ότι πρόκειται κυρίως για ελάχιστες ποσότητες που δεν απειλούν την ανθρώπινη υγεία. Οι ουσίες αυτές δεν έχουν χρώμα ή οσμή κι έτσι οι καταναλωτές είναι αδύνατο να τις ανιχνεύσουν. Η ανίχνευσή τους γίνεται μόνο μέσα από ένα σύστημα περιοδικών ελέγχων βάσει ενός αυστηρού πλαισίου. Έτσι τα διατροφικά σκάνδαλα ξεσπούν στην πράξη τυχαία, στο πλαίσιο αυτών των τυποποιημένων ελέγχων, όταν μια τοξική ουσία εντοπίζεται σε αυξημένη ποσότητα.

Τοξικές ουσίες στο καθημερινό διαιτολόγιο

Παρά το ότι πάνω από τα μισά γεύματα στην Ευρώπη υπολογίζεται ότι περιέχουν ποσότητες φυτοφαρμάκων, μόνο το 3% των δειγμάτων που αναλύονται ξεπερνούν τα επιτρεπτά όρια από την ΕΕ και κρίνονται επικίνδυνα. Ωστόσο όταν πρόκειται για εισαγωγές από τρίτες χώρες εκτός ΕΕ, το ίδιο ποσοστό ανέρχεται στο 7%. Πέρα από την φιπρονίλη, σε πολλές άλλες τροφές εντοπίζονται επίσης διοξίνες και αφλατοξίνες. Αυτές οι επικίνδυνες ουσίες μπορούν να καταλήξουν στο πιάτο μας με διάφορους τρόπους.

Eίναι πιθανό για παράδειγμα οι παραγωγοί τροφίμων να μην πληρούν τα απαραίτητα υγειονομικά στάνταρντ, οι κτηνιατρικές μονάδες να χρησιμοποιούν με λάθος τρόπο κάποια χημική ουσία και οι γεωργοί να επιλέγουν για τις καλλιέργειές τους απαγορευμένα η ακόμη και νοθευμένα παρασιτικτόνα. «Οι τοξικές ουσίες μπορεί να καταλήξουν στο τραπέζι μας εύκολα. Παράνομες ουσίες μπορεί να χρησιμοποιούνται στοχευμένα για να βελτιώσουν την ποιότητα του φαγητού», αναφέρει χαρακτηριστικά ο Μπρίτα Σάουτς από την Γερμανική Ένωση Προστασίας του Καταναλωτή.

Σύμφωνα μάλιστα με την Ευρωπαϊκή Αρχή Ασφάλειας Τροφίμων κάποια από τα τρόφιμα που εμφανίζουν στους ελέγχους συχνότερα αυξημένα ποσοστά επικίνδυνων ουσιών είναι ο λυκίσκος, τα μούρα, τα μοσχολέμονα, η ρόκα, τα επιτραπέζια σταφύλια, τα γκρέιπφρουτ, οι φράουλες, τα μανταρίνια αλλά ακόμη και τα κεράσια, τα πορτοκάλια ή η μπανάνες.

Απόλυτη ασφάλεια στα τρόφιμα δεν υπάρχει

Η πλήρης απαγόρευση φυτοφαρμάκων δεν είναι εφικτή. Για παράδειγμα η φιπρονίλη δεν είναι απαγορευμένη ουσία, εντούτοις καθίσταται επίκινδυνη όταν ανιχνεύεται από ένα ποσοστό και πάνω στα τρόφιμα. Η ΕΕ έχει απαγορεύσει μόνο τα φυτοφάρμακα εκείνα που είναι υψηλής τοξικότητας για ανθρώπους και ζώα και τα οποία παραμένουν στο περιβάλλον για μεγάλο χρονικό διάστημα.

Επίσης έχει θέσει αυστηρά ανώτατα όρια ως προς την ανίχνευση τους. Πέρα από την ΕΕ, η οποία κάθε τόσο εκπονεί αυστηρούς ελέγχους στα τρόφιμα που διακινούνται στην ευρωπαϊκή αγορά, και τα κράτη μέλη είναι επιφορτισμένα στη συνέχεια για την εφαρμογή αυστηρών κανόνων και επιπρόσθετων χημικών ελέγχων. Τέλος, πριν καταλήξουν στα ράφια των σούπερ μάρκετ όλα τα τρόφιμα περνούν και από τελικούς ελέχγους ποιότητας. Ακόμη όμως και σε αυτή την περίπτωση, οι καταναλωτές δεν είναι και πάλι 100% προστατευμένοι.

Όπως επισημαίνου ειδικοί, οι έλεγχοι διεξάγονται πάνω στη βάση μιας λίστας γνωστών επικίνδυνων ουσιών. Έτσι μια νέα τοξική ουσία είναι δύσκολο να ανιχνευθεί. Τι όμως συνιστούν οι ειδικοί στους απλούς καταναλωτές; Σίγουρα η μαζική παραγωγή έχει μεγενθύνει τον κίνδυνο εμφάνισης αντίστοιχων κρουσμάτων. «Πρέπει να ξεφύγουμε από τη βιομηχανοποιημένη πρωτογενή παραγωγή. Είτε πρόκειται για καλλιέργειες, είτε για κτηνοτροφία είναι για παραγωγή ζωικών προϊντων ή ακόμη για την επεξεργασία τροφίμων» αναφέρει η Κριστιάνιε Χούξντορφ, ειδική σε θέματα διατροφής από την Greenpeace. H ίδια μάλιστα συνιστά την αποφυγή όσο είναι δυνατόν τροφίμων που προέρχονται από τη μαζική βιομηχανία, όπως και την επιστροφή στα τοπικά, βιολογικά και οργανικά προϊόντα.

Όσο πιο απλή είναι η διαδικασία παραγωγής τους τόσο περισσότερες είναι οι πιθανότητες να είναι καθαρά από τοξικές ουσίες.